Adli bilimlerde karışım DNA profillerinin yorumlanmasında yapay zeka kullanımının hukuki ve etik açıdan değerlendirilmesi
Legal and ethical evaluation of the use of artificial intelligence in the interpretation of mixed DNA profiles in forensic sciences
- Tez No: 896243
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ TUĞBA ÜNSAL SAPAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Adli Tıp, Forensic Medicine
- Anahtar Kelimeler: Adli bilimler, Adli Genetik, Karışım DNA örnekleri, Karışım DNA Profilleri için Yapay zekâ yazılımları, TrueAllele, STRmixTM, EuroForMix, MaSTR, Forensic Science, Forensic Genetics, Mixed DNA samples, Artificial Intelligence Software for Mixed DNA Analysis, TrueAllele, STRmixTM, EuroForMix, MaSTR
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Üsküdar Üniversitesi
- Enstitü: Bağımlılık ve Adli Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Adli Bilimler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 68
Özet
Biyolojik materyaller olay yerinde sıklıkla karşımıza çıkan delil türlerindendir. Biyolojik materyaller sayesinde elde edilen DNA profilleri ile kimliklendirme yapılmaktadır. Ancak olay yerinden elde edilen deliller birden fazla kaynaktan gelen örnekler olabilmektedir. Bu tür örneklere karışım DNA örnekleri denmektedir. Özellikle cinsel saldırı gibi vakalarda sıkça rastlanan karışım DNA örnekleri olay yerinde de sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bilim insanlarının bir kısmı olay yerinden toplanan her delilin karışım DNA örneği olduğunu savunmaktadır. Bu savunma ışığında olay yerinden elde edilen DNA örneğindeki profilleri ayırmak için yeni yöntemler geliştirilmeye başlanmıştır. Günümüzde sıklıkla kullanılan yöntemlerden bir tanesi ise yapay zekâ sistemleridir. Yapay zekâ sistemleri teknolojik çağda hayatımızın her yerinde bulunmaktadır. Sadece günlük yaşamımızda değil özellikle iş hayatımızda da sıklıkla kullanılmaktadır. Adli bilimler camiasında da birçok alanda yapay zekâ yazılımları kullanılmaktadır. Biyolojik örneklerin analiz yöntemleri, analizlerin sonuçlarının yorumlanması, biyolojik materyallerin saklanması gibi konular çoğu zaman etik ve hukuki açıdan tartışılan konular olmuşlardır. Yapay zekâ uygulamaları ve yazılımlarının DNA profillerinin yorumlanmasında kullanılması da bu etik tartışmalara sebep olmuştur. Bu tez çalışmasında; adli DNA analizlerinde ve karışım DNA profillerini yorumlamak için yapılan istatistik hesaplamalar incelenmiştir. Bu hesaplamalar ışığında yapılan analizler sonucunda oluşan DNA profillerin yorumlanmasında yapay zekâ kullanımının etik boyutu incelenmiştir. Karışım DNA analizlerinde kullanılan TrueAllele, STRmixTM, EuroForMix ve MaSTR gibi yapay zekâ yazılımlarının teknik özellikleri ve çalışma prensipleri tartışılmıştır. Bu yapay zekâ sistemlerini kullanan ülkeler incelenmiş ve bu yazılımların kullanımının etik boyutu hem Türkiye hem de diğer ülkeler için tartışılmış, en sık karşılaşılan problemler ortaya konmuştur. Bu yapay zekâ sistemlerinin karışım DNA profillerinde uygulanması için ülkelerin hukuki alt yapılarının uygun olması şartı ile Avrupa Konseyi Adaletin Etkinliği Komisyonunun yargı sistemlerinde yapay zekâ uygulamaları için belirlediği beş etik ilke benimsenerek, düzenlemelerle kullanılmasının uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
Biological materials are the type of evidence that we frequently encounter at the crime scene. Identifications are made with DNA profiles obtained from biological materials. However, the evidence obtained from the crime scene may be samples from more than one source. Such samples are called mixed DNA samples. Mixed DNA samples, which are frequently encountered especially in cases such as sexual assault, are commonly encountered at the crime scene. Some scientists discuss that every evidence collected from the crime scene is a mixed DNA samples. In the light of this disscussion, new methods have started to be developed to separate the profiles in the DNA samples obtained from the crime scene. One of the most used methods is artificial intelligence softwares. Artificial intelligence softwares are everywhere in our lives in the technological times. It is widely used, not only in our daily lives but also in our professional lives. Analysis methods and the evaluation of this methods results, and the stoarge of biological materials have often been the subject of ethical and legal debate. The use of Artificial intelligence applications in the interpretation of DNA profiles has also caused these ethical debates. In this study, statistical calculations in forensic DNA analysis and mixed DNA analysis are examined. In the light of these calculations, the use of artificial intelligence in the interpretation of the profiles resulting from the analysis and the ethical dimension of DNA datavases used for DNA analysis are examined. The technical aspects and principles of artificial intelligence software such as TrueAllele, STRmixTM, EuroForMix and MaSTR used in mixed DNA analysis are discussed. Countries using these artificial intelligence systems have been examined and the ethical dimension of the use of these software has been discussed for both Turkey and other countries, and the most common problems encountered have been revealed. It is concluded that for the application of these artificial intelligence systems in mixed DNA profiles, it is appropriate to adopt the five ethical principles set out by the Council of Europe Commission on the Efficiency of Justice for the application of artificial intelligence in judicial systems, provided that the legal infrastructures of the countries are appropriate.
Benzer Tezler
- Karışım DNA profillerinin incelenmesi ve yorumlanması
The examination and interpretation of mixed DNA profiles
EMEL YARDIMCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Adli TıpAnkara ÜniversitesiDisiplinlerarası Adli Bilimler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BİRSEN KAPLAN
- Tırnak altı materyalinden elde edilen dna delillerinin toplanması ve analizi üzerine bir karşılaştırma çalışması
A comparative study on the collection and analysis of dnaevidence obtained from under the nail material
ELİF YÜKSEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Adli TıpYıldız Teknik ÜniversitesiMoleküler Biyoloji ve Genetik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TÜLİN ÖZBEK
DOÇ. DR. BEYTULLAH KARADAYI
- Karışmış örneklerde STR analizinin LR (Likelihood ratio) kullanılarak yorumlanması
Başlık çevirisi yok
TOLGA ZORLU
Doktora
Türkçe
2015
Adli Tıpİstanbul ÜniversitesiFen Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÖNÜL FİLOĞLU
- MT-DNA'nın kodlama bölgesindeki 10 SNP lokusunun adli örneklerde kullanımı
Analysis of 10 SNP loci in MT-DNA coding region from forensic samples
AYŞEGÜL MERVE ÖLÇEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Adli Tıpİstanbul ÜniversitesiFen Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÖNÜL FİLOĞLU
- D10S1248, D14S1434, D22S1045, D4S2364, D2S441, D1S1677 yeni mini STR lokuslarının kan ve kan lekelerinde optimizasyonu
New mini STR loci D10S1248, D14S1434, D22S1045, D4S2364, D2S441, D1S1677 optimization on blood and blood spots
TUĞBA ÜNSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Adli Tıpİstanbul ÜniversitesiFen Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÖNÜL FİLOĞLU