Mushaf, el yazması eserlerde ve Hilye-i Şeriflerde yer alan durak motiflerinin dijital yorumlamaları
Digital interpretations of stop motifs in Mushafs, manuscripts and Hilya-i Sharifs
- Tez No: 896823
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEÇİL KARTOPU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Mushaf, Durak, Dijital Tasarım, Analiz, Tezhip, Mushaf, Durak, Digital Design, Analysis, Illumination
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 480
Özet
Tezyini sanatlar içinde yer alan Geleneksel Türk sanatları, Orta Asya kültüründe başlayıp, farklı coğrafyalardaki sanatçıların katkısıyla gelişerek günümüze kadar gelmiştir. Türkler, yüzyıllar boyunca değişik coğrafi bölgelerde yaşamış ve yaşadıkları coğrafyada hem kendi sanat anlayışlarını devam ettirmiş hem de çağdaşları olan ulusların sanatlarını harmanlayıp, kendilerine özgün bir sanat üslubu geliştirmiştir. Özellikle İslamiyet'in kabul edilmesinden sonra Türkler, yaşadıkları coğrafyalarda devletler kurarak tezhip sanatı başta olmak üzere birçok sanat alanının gelişimine ve değişimine katkı sağlamıştır. Mushaf ve el yazması kitap sanatlarının tezyinatında kullanılan tezhip sanatının, Türkİslâm kültürü içinde önemli ve uzun bir geçmişi vardır. Zengin motif geçmişine sahip olan tezhip sanatı desenleri, Mushaf ve el yazması eserlerde bulunan unvan sayfaları, serlevha (Fatiha ve Bakara sureleri), hatime sayfası, zahrîye sayfası gibi farklı sayfaların tezyinatında kullanılmıştır. İlk Mushaflar incelendiğinde sure başlarını ve ayet sonlarını belirtmek için basit çizim tezyinatının yapıldığı görülmektedir. Zaman içinde ayet sonlarını belirtmek için işaretlere ihtiyaç duyulmuş ve çizgi, nokta formunda ilk durak örneklerinin ayet sonlarına yerleştirildiği görülmektedir. Mushaf ayetlerinin sonunda bırakılan boşluklara dönemin özelliklerine göre durak motifleriyle (tezyini noktalar) yerleştirilmiştir. Bu motifler, Mushaf, el yazması ve Hilye-i Şerif eserlerine farklı bir incelik ve zarafet katmıştır. Zarafet ve inceliğin güzelliğini taşıyan durak motiflerini sanatçılar, eserlerde dönemin özelliklerine göre hatayi, pençhane, geometrik yıldız çizimleri, helezoni, mücevher, üç yapraklı, beş yapraklı gibi durak motif çizimleri olarak kullanılmıştır. Bu araştırmada; ulaşılabilen Mushaflar, el yazması ve Hilye-i Şeriflerin yer aldığı tez, makale, araştırma ve kitaplardaki durak motifleri incelenerek; yüzyıllar içinde durak motif değişimlerinin tezhip sanatı yönünden üslup, renk, çizim ve dönem analizleri bulunmaktadır. İncelenen örnek Mushaf, el yazma ve Hilye-i Şerif eserlerinde bulunan durak motifleri ile ilgili açıklamalar yapılarak, geçmişten günümüze değişen dönemler içinde tezhip sanatı ve ekolleri hakkında bilgiler verilerek, durak analiz anlatımları dijital çizim özellikleriyle birleştirilerek araştırmada yer almaktadır. Örnek seçilen durak motiflerinin aslı esas alınıp simetriye dikkat edilmeye çalışılarak dijital çizimleri yapılmış ve bazı durak motiflerine dijital yorumlar eklenerek güncel durak motifleri oluşturulmuştur. Örnek seçilen durak motiflerle ilgili dini kitaplarda bulunan anlamları ve hikâyeleri motif analiz açıklamalarına eklenmiştir.
Özet (Çeviri)
Traditional Turkish arts, which are included in the decorative arts, started in Central Asian culture and developed with the contribution of artists from different geographies and have come to the present day. Turks have lived in different geographical regions for centuries and both continued their own understanding of art in the geography they lived in and developed a unique art style by blending the arts of their contemporaries. Especially after the adoption of Islam, Turks established states in the geographies they lived in and contributed to the development and change of many art fields, especially the art of illumination. The art of illumination, which is used in the illumination of Mushaf and manuscript book arts, has an important and long history in Turkish-Islamic culture. The patterns of illumination art, which has a rich motif history, were used in the decoration of different pages such as title pages, serlevha (Fatiha and Baqara suras), hatime page, zahrîye page in Mushaf and manuscript works. When the first Mushafs are examined, it is seen that simple drawing decoration was used to indicate the beginning of surahs and the end of verses. In time, signs were needed to indicate the end of verses and the first examples of stops in the form of lines and dots were placed at the end of verses. In the gaps left at the end of the Mushaf verses, stop motifs (ornamental dots) were placed according to the characteristics of the period. These motifs added a different delicacy and elegance to the Mushaf, manuscripts and Hilye-i Şerif works. The stop motifs, which carry the beauty of elegance and delicacy, were used by the artists as stop motif drawings such as hatayi, pençhane, geometric star drawings, spiral, jewel, three-leafed, five-leafed according to the characteristics of the period. In this research; by examining the stop motifs in theses, articles, researches and books containing accessible Mushafs, manuscripts and Hilye-i Şerifs; there are style, color, drawing and period analyzes of the stop motif changes over the centuries in terms of illumination art. By making explanations about the stop motifs found in the sample Mushaf, manuscripts and Hilye-i Şerif works examined, giving information about the art of illumination and its schools in the changing periods from past to present, the stop analysis narratives are combined with digital drawing features and included in the research. Digital drawings were made based on the original durak motifs selected as examples, trying to pay attention to symmetry, and current durak motifs were created by adding digital comments to some durak motifs. The meanings and stories found in religious books related to the selected stop motifs are added to the motif analysis explanations.
Benzer Tezler
- Haşim Bağdadinin eserlerinin hat sanatları bakımından incelenmesi
Examination of the works of Haşim Bagdad in respect of calligraphy
MUSTAFA SABER MAJEED MAJEED
Yüksek Lisans
Arapça
2016
El SanatlarıSelçuk ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. FATİH ÖZKAFA
- Tavşanlı Zeytinoğlu Kütüphanesi'nde bulunan el yazması Kur'an-ı Kerimler
The manuscript Qurans i̇n the Li̇brary of Tavşanlı Zeyti̇noğlu
ESRA HAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
El SanatlarıSüleyman Demirel ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. CELALETTİN KARADAŞ
- Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunun Fazıl Ahmet Paşa 8 numaralı Mushafın tezhip sanatı açısından değerlendirilmesi
Analysis of Suleymaniye Library Fazıl Ahmet Paşa Mushaf number 8 in terms of illumination art
EMİNE AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAMİDE NUR ÖZSOY
- TSMK. EH. 67 No'lu Mushaf'ın tezhip sanatı açısından incelenmesi
The analysis of the tezhip art in the mushaf TSMK. EH. No.67
FATİMETÜZZEHRA DURMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. ÖMER FARUK TAŞKALE
- Süleymaniye kütüphanesi'ndeki tezhibli el yazmalarının sanat açısından değerlendirilmesi
An evaluation of the illuminated manuscripts in Suleymaniye library in terms of art
MEHMET BOZAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıAtatürk ÜniversitesiSanat Kuramı ve Eleştiri Bilim Dalı
PROF. DR. ALİMURAT AKTEMUR