Molla Fenârî'de illeti tespit yöntemlerinden biri olarak münâsebe
Al-munāsabah: As a method to determine the effective cause ('İllah) according to Molla Fanārī
- Tez No: 897910
- Danışmanlar: PROF. DR. BİLAL AYBAKAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İbn Haldun Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 138
Özet
Molla Fenârî, Osmanlı kuruluş döneminde yaşamış; aklî, naklî ve irfânî ilimlerdeki yetkinliği ile temâyüz etmiş bir âlimdir. Fusûlü'l-bedâyi' fî Usûli'ş-şerâyi' adlı fıkıh usûlü eseri onun tecrübî ve ilmî birikimini yansıtır niteliktedir. Bilinenden hareketle bilinmeyene ulaşmayı ifade eden kıyas bahsi içerisinde illeti tespit yöntemlerinden biri olarak incelenen münâsebe metodu ise temel iddiası, kavram haritası ve teklifleriyle kıyasın mihverini oluşturur niteliktedir. Olay ile olaya bağlanan hüküm arasındaki bağın aklî olarak tespit edilmesi anlamına gelen münâsebe metodu, fıkıh usûlü-mantık ilişkisi çerçevesinde fıkhî hükümlerin geçerli bir sistematiğe dökülme çabasını ifade etmektedir. Bu çabanın bir sonucu olarak münâsebe usûl literatüründe (1) amaçlanan sonuca ulaştırması bakımından (2) maksadına göre ve (3) Şâri'nin dikkate alması bakımından olmak üzere üç açıdan incelenmektedir. Zikri geçen taksimi esas aldığımız bu çalışma, giriş ve sonuç dahil olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışmaya dair bahsedilmesi gereken bilgilere ilaveten Molla Fenârî'nin hayatına ve Fusûlü'l-bedâyi eserinin tanıtımına yer verilmiştir. İkinci bölümde münâsebenin mahiyeti ve tarifi ile birlikte Fusûl bağlamında yukarıda zikri geçen ilk iki kısım incelemeye tabi tutulmuştur. Üçüncü bölümde ise fıkıh usûlü-mantık ve münâzara ilişkisi zemininde Şâri'nin dikkate alması bakımından münâsib vasfın kısımları tetkik edilmiştir. İlk iki kısım metodun fikrî temelleri üzerinde yoğunlaşırken son kısım münâsebe nazariyesinin mantık ve münâzara ilimleri zemininde sistemleştirilmesine odaklanmaktadır. Karşılaştırmalı metin analizi ve sentezi yöntemini kullandığımız bu araştırmanın amacı ise Molla Fenârî'nin usûl düşüncesi zemininde münâsebe metodunu farklı usûl geleneklerinden beslenerek nasıl kurguladığını, hangi geleneğe daha yakın bir tavır sergilediğini, tercih, sentez ve tekliflerini ortaya koymaktır. Bu noktada tezimizin Osmanlı âlimleri, fıkıh usûlü mantık ilişkisi, makâsıt ve maslahat teorisi, fıkıh felsefesi gibi alanlarda yapılacak ilmî çalışmalara katkı sağlaması temenni edilmektedir. Gayret bizden başarı ise her şey gibi yalnızca Yüce Allah'ın takdîriyledir.
Özet (Çeviri)
Mollā Fanārī was a prominent Muslim scholar of the early Ottoman period, distinguished by his competence in the rational, religious, and mystical sciences. His work Fuṣūl al-badāyiʿ fī uṣūl al-sharāʾīʿ reflects his empirical and scholarly knowledge. Regarding qiyās, which involves moving from the known to the unknown, the method of munāsabah, which examined as one of the techniques for identifying legal causes, constitutes a central element of qiyās with its foundational claims, conceptual framework, and proposals. The method of munāsabah, which refers to the rational identification of the connection between an event and its corresponding ruling, represents an effort to systematize legal judgments within the framework of the relationship between uṣūl and qiyās. As a result of this effort, the method of munāsabah is examined from three perspectives in uṣūl literature: (1) in terms of achieving the intended result, (2) according to its purpose, and (3) considering what the Legislator (Shāri') should take into account. Based on this classification, this study consists of four chapters, including the introduction and conclusion. The first chapter includes information about the study, as well as an introduction to Mollā Fanārī's life and his work Fuṣūl al-badāyiʿ. The second chapter examines the essence and definition of munāsabah and explores the first two aspects mentioned above within the context of Fuṣūl. The third chapter investigates the aspects of munāsabah in the context of the relationship between uṣūl and logic, and the considerations for the Legislator (Shāri'). While the first two sections focus on the theoretical foundations of the method, the last section is dedicated to systematizing the theory of munāsabah within the context of logic and debate. Utilizing comparative text analysis and synthesis methods, this research aims to reveal how Mollā Fanārī conceptualized the method of munāsabah within his uṣūl thought, how closely he aligned with different uṣūl traditions, and his preferences, synthesis, and proposals. Hopefully, this thesis will contribute to scholarly studies, particularly in the fields of legal theory, logic, ultimate objectives (maqāṣid) of law, and theories of public welfare (maṣlaḥah), among others. Our efforts are dedicated to this endeavor, while success is, as always, solely by the will of Almighty Allah.
Benzer Tezler
- القياس عند الإمام الفناري
Molla Fenari'ye göre kıyas
ENES ALKASIM
Yüksek Lisans
Arapça
2019
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER FARUK HABERGETİREN
- Sadreddin Konevî ve Molla Fenârî'nin Fâtiha tefsirlerinin metod ve muhteva yönünden değerlendirilmesi
The evaluation of sadreddin konevi and Mollah Fenari's Fatihah comments' in term of method and content
FATİH ÇARDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TUĞRUL TEZCAN
- Cemâleddin Aksarâyî'nin 'Hâşiye alâ Şerhi Mecmâ'i'l-bahreyn' adlı eserinin İlm-i Hilâf bağlamında değerlendirilmesi
An evaluation of Cemâleddin Aksarâyî's work titled 'Hâşiye alâ Şerhi Mecmâ'i'l-bahreyn' in the context of Ilm-i Hilâf
YAKUP TÜNEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET İNANIR
- Molla Fenari'nin Fevaid el-Fenari adlı eserinin tercüme tahlil ve değerlendirilmesi
The research on the 'Fevaid al- Fanari' of Molla Fenari
MUSTAFA AKDENİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
FelsefeVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMET NASİH ECE
- Molla Fenârî'nin Aynü'l-A'yân adlı eserine tasavvufî bir bakış
Sufistic wiev of Mollla Fanari's Ayn al-A'yan
HALİME ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BETÜL GÜRER