Kısmet-i Askeriye Mahkemesine göre İstanbul'da kitap kültürü (1600-1650)
'According to the Kısmet-i Askeriye Court, the book culture in Istanbul'
- Tez No: 899480
- Danışmanlar: PROF. DR. RIFAT GÜNALAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilgi ve Belge Yönetimi, Information and Records Management
- Anahtar Kelimeler: Kadı Sicilleri, Kısmet-i Askeriye, Tereke, Muhallefât, Kitap kültürü, The Court Registers (Kadı Sicilleri), Kısmet-i Askeriye, Tereke, Muhallefât, Book culture
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 193
Özet
Osmanlı Devleti'ni sosyo-kültürel, ekonomik, hukuk gibi birçok yönden tanıyabilmek için muhteva ettiği zenginlik açısından kadı sicilleri en önemli kaynaklardandır. Kadı sicilleri, Osmanlı toplumunun günlük hayatına dair çeşitli kayıtları içerir ve bu yönüyle dönemin toplumsal ve idarî yapısını anlamak açısından benzersizdir. Bu tezle, XVI. yüzyıl sonları ile XVII. yüzyılın ilk yarısında İstanbul'da kitap kültürünün ortaya konulması amaçlanmıştır. Kitap kültürü; dönemin eğitim, sanat, bilim ve dinî yaşamına ışık tutan önemli bir unsur olarak incelenmiştir. Bu çalışmayı yapabilmek için birincil kaynak olarak İSAM Kadı Sicilleri arşivinde bulunan İstanbul Kısmeti Askeriye Mahkemesi tereke kayıtlarında ilk 6 defterden faydalanılmıştır. Bu defterler incelenmiş, kitap kaydedilmiş olan tereke sahipleri ile kitap isimleri ve değerleri tespit edilmiştir. Kitapların isimleri ve fiyatları, dönemin kitabın ekonomik değerine verdiği önemi ve hangi kitapların daha fazla rağbet gördüğünü anlamamıza olanak sağlamaktadır. Dijital olarak taranan İstanbul Kısmeti Askeriye Mahkemesi tereke kayıtlarında ilk 6 defterde 204 erkek 28 kadın olarak toplam 232 kişinin terekesinde 3.858 adet kitap tespit edilmiştir. Terekesinde en çok kitap kaydedilen kişi 269 adet kitabı olmasından dolayı 4. defterdeki es-Seyyid Ahmed Efendi b. es-Seyyid Tahir Çelebi olarak belirlenmiştir. Kaydedilen en yüksek değerdeki eser 15.000 akçe değerinde Mushaf-ı Şerif olup 5 numaralı defterde ismi bilinmeyen kişiye aittir. En düşük değerdeki kitap ise 2 akçe değerinde Bostan olup 3 numaralı defterde Ahmet Çelebi'nin koleksiyonunda karşımıza çıkmaktadır. Mahalle bazında tespit edilen en çok kitap sayısı Hoca Muhyiddin mahallesinde olup 269 adettir. Meslekleri belirlenebilen kişiler içinde en çok kitaba sahip olan meslek 35 kitabı olan kethüda olarak tespit edilmiştir. Tespit edilen kitapların isimleri ve fiyatları vesilesiyle, o dönem için sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel yapı açısından önemli çıkarımlarda bulunulmaya çalışılmıştır. Kitap sahipleri hakkında terekede belirtilen bilgiler ışığında; ünvanlarına, mesleklerine, cinsiyetlerine ve mahallelerine göre kitapların muhtevaları ve fiyatları analiz edilmiş, bu veriler toplumsal eğitim seviyesine ve kitaba verilen değere dair çıkarımlar yapmayı mümkün kılmıştır. Özellikle mesleklere göre kitap edinme alışkanlıkları incelendiğinde, dönemin ilmiye sınıfı mensuplarının daha fazla kitap sahibi olduğu, buna karşın esnafların da kitaba önem verdiği gözlemlenmiştir. Bu çalışma, Osmanlı İstanbul'undaki kitap kültürünü çok yönlü bir bakış açısıyla değerlendirerek, dönemin entelektüel ve kültürel hayatına ışık tutmayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
To understand the Ottoman Empire from various aspects such as socio-cultural, economic, and legal, the Court Registers (Kadı Sicilleri) are among the most important sources due to the richness of their content. The Court Registers (Kadı Sicilleri) contain various records about the daily life of the Ottoman society; in this respect, they are unique in terms of understanding the social and administrative structure of the period. With this thesis, it is aimed to present the book culture in Istanbul during the late 16th century and the first half of the 17th century. Book culture has been examined as an important element that sheds light on the education, art, science and religious life of the period. To conduct this study, the first six registers of the Istanbul Kısmet-i Military Court inheritance records in the ISAM Kadı Sicilleri (Court Registers) archives were used as primary sources. These registers were examined, and the estate owners who had books recorded, along with the titles and values of the books, were identified. The names and prices of the books allow us to understand the importance the period gave to the economic value of books and which books were in higher demand. In the digitally scanned estate records of the Istanbul Kısmet-i Military Court, a total of 3,857 books were identified in the estates of 232 individuals, 204 male and 28 female, in the first six registers. The person with the most books recorded in his estate, totaling 269 books, was determined as es-Seyyid Ahmed Efendi b. es-Seyyid Tahir Çelebi in the 4th register. The highest-valued work recorded is the Qur'an (Mushaf-ı Şerif) worth 15,000 akçe, belonging to an unknown person in the 5th register. The lowest-valued book is Bostan, worth 2 silver coins, and is found in Ahmet Çelebi's collection in the 3rd register. The highest number of books determined on a neighborhood basis is in Hoca Muhyiddin neighborhood, with 269. Among the people whose professions could be determined, the profession with the most books was determined as kethüda, who owned 35 books. By means of the names and prices of the identified books, an attempt was made to make significant inferences regarding the socio-economic and socio-cultural structure of that period. In light of the information provided in the inheritance records about the owners of the books, the content and prices of the books were analyzed according to their titles, professions, genders and neighborhoods, and this data made it possible to draw inferences about social education levels and the value given to the book. When book acquisition habits were examined, especially according to professions, it was observed that members of the scholarly class (ilmiye) of the period owned more books, while tradesmen (esnafs) also gave importance to books. This study aims to shed light on the intellectual and cultural life of the period by evaluating the book culture in Ottoman Istanbul from a multifaceted perspective.
Benzer Tezler
- Tereke kayıtlarına göre XVII. yüzyılda İstanbul'da insan-kitap ilişkisi (İsam İstanbul Kadı sicilleri veri tabanına göre)
According to the terre records XVII. human-book relationship in istanbul in the century (According to isam Istanbul Kadi registry database)
TALHA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUHAMMED YAZICI
- Reflections of an external world in the Ottoman mind the production and transmission of knowledge in the 18th century Ottoman society
Dış dünyanın osmanlı zihnindeki yansımaları 18. yüzyıl Osmanlı toplumunda bilginin üretimi ve aktarımı
NİL TEKGÜL
Yüksek Lisans
İngilizce
2011
Tarihİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTarih Bölümü
PROF. DR. ÖZER ERGENÇ
- Kısmet-i Askeriyye Mahkemesi 876 Numaralı Sicilinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
Transcription and evaluation of İstanbul Kısmet-i Askeriye Court Registry Number 876
SEMA DÜLGAR
- Kısmet-î Askerîye Mahkemesi 01 Numaralı Defteri (Transkripsiyon ve değerlendirme)
Court Record Of 01 Number Kısmet-î Askerîye (Transcription and evaluation)
MERAL KURT
- İstanbul Kısmet-i Askeriyye Mahkemesi 114 numaralı Şer'iyye sicilinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
Istanbul Kısmet-i Askeriyye Court sidjil numbered 114 transcription and evaluation
ELİF KIRGÖZ