Türk kültüründe geçiş dönemlerinde sempatik büyülerin mitolojik ve dinî kökeleri
The mythological and religious origins of sympathic spells in transitional periods in Turkish culture
- Tez No: 901226
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TUĞRUL BALABAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 322
Özet
Türk kültüründe geçiş dönemlerinde sempatik büyülerin mitolojik ve dinî kökenlerini ve bu büyülerin işlevleri hakkında yapılan bu çalışma giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Bu çalışmanın birinci bölümünde büyü olgusu ve kavramsal çerçevesi hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde büyü teriminin tanımı ele alınarak teolojik ve psikolojik açıdan büyünün kaynağı üzerinde durulmuştur. Büyü, insanoğlunun zihnî dünyasında doğaüstü tasarımlardan kaynaklanan ve din fenomolojisinden bağsız düşünülmeyen bir olgudur. Alt başlıkta insanoğlunun ilkel dönemlerinden itibaren büyü ile doğaüstü güçleri kontrol alma gayreti kuramsal yaklaşımlarla açıklanmaya çalışılmıştır. Kültürel antropolojide büyü olgusu ve büyünün kaynağı hakkında ileri sürülen görüşlere değinilerek bu çalışmanın ana konusu olan sempatik büyü ve ilkeleri ile ilgili geliştirilen teoriler hakkında da bilgi verilmiştir. Büyüsel inanış ve uygulamaların kavramsal çevçevesini oluşturan terimler de bu bölümün alt başlıklarında açıklanmıştır. Büyü ve büyü teorileri ile kavramsal çerçeve hakkında bilgi verildikten sonra kutsalın algılanışı ve anlamlandırılması üzerinde durularak ilkel inanç sistemleri ile Türklerin kabul ettiği ve kültürüne etki eden inanç sistemleri hakkında bilgiler verilmiştir. Din ve büyünün şekillenmesinde merkez olan mitin efsane ve halk inanışları aracılığı ile aktarımı alt başlıkta ele alınarak büyüsel uygulamalara yansıyan mitik düşüncenin izleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın ikinci bölümünde Türk kültüründe geçiş dönemlerinde görülen sempatik büyüler tespit edilerek işlevlerine göre değerlendirilmiştir. Geçiş dönemleri olarak adlandırdığımız doğum, sünnet, askerlik, evlilik ve ölüm evrelerinde uygulanan sempatik büyüler, maddî ve manevî etki altında sosyal alanda toplumu kapsayan bütüncül bir yaklaşımla ele alınarak psikolojik arka planda uygulamaların işlevleri üzerinde durulmuştur. Tespit edilen ritüellerde Türk kültür coğrafyasında geçiş dönemlerinde görülen büyüsel uygulamalar az farkla birbirinden ayrılmaktadır. Geçiş dönemleri âdet ve geleneklerinde görülen büyüsel uygulamaların ortak kökten beslenen topluluklarda benzer şekilde görülmesi kan yoldaşlığını oluşturan mitik düşünce sisteminden kaynaklanmaktadır. Mitik düşünce sisteminin büyüsel forma uygun olarak insanın kendini ve çevresini anlamlandırması geçiş dönemlerinde görülen büyüsel uygulamaların da kaynağını oluşturmaktadır. Türk kültürü geçiş dönemleri doğum öncesi ve sonrasında başlayan, sünnet ve askerlik ile evlilik sürecine geçildiği dönem ölüm evresi ile sona ermektedir. Geçiş dönemlerinde görülen büyüsel ritüellerin açık işlevi, ruhun korkularına bağlı olarak yaşamın alışılmış düzeninin ruhanî varlıklar tarafından bozulmasını engellemektir. Görünmeyen (örtük) işlevi ise doğumda erkek egemen düşünce yapısının baskısı ile erkek çocuk istenmesi, sünnetle cinsel organın verimliliğin arttırılması, evlilik ritüellerinde cinselliğin toplumsal uzlaşma ile törensel nitelik kazanması, ölüm ve askere gönderme ritüellerinde ise ölüm korkusunun bastırılmasıdır. Genel anlamda büyüsel ritüeller toplumsal baskıdan kurtulma, manevi olarak da korku ve gelecek kaygısının giderilmesi işlevi ile karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma Türk kültüründe sempatik büyülerin geçiş dönemlerinde genel olarak tespit edildiği ve değerlendirildiği ilk çalışma olması bakımından önemlidir ve kendisinden sonra yapılacak birçok çalışmaya kaynaklık edecektir.
Özet (Çeviri)
This study on the mythological and religious origins of sympathetic spells in transition periods in Turkish culture and the functions of these spells consists of an introduction and two sections. In the first part of this study, information about the phenomenon and conceptual framework of magic is given. In the first part, the definition of the term magic is discussed and the source of magic from a theological and psychological point of view is emphasized. Magic is a phenomenon that arises from supernatural designs in the mental world of human beings and is not thought of as independent of the phenomology of religion. In the subtitle, since the primitive periods of mankind, the effort to control supernatural forces with magic has been tried to be explained with theoretical approaches. The views put forward about the phenomenon of magic and the source of magic in cultural anthropology were mentioned and information was given about the theories developed about sympathetic magic and its principles, which are the main subject of this study. The terms that make up the conceptual framework of magical beliefs and practices are also explained in the subheadings of this section. After giving information about magic and magic theories and conceptual framework, information was given about primitive belief systems and belief systems accepted by Turks and affecting their culture. The transmission of myth, which is the center of the shaping of religion and magic, through myths and folk beliefs is discussed under the subtitle and the traces of mythic thought reflected in magical practices are tried to be revealed. In the second part of this study, sympathetic spells seen in transition periods in Turkish culture were identified and evaluated according to their functions. The sympathetic spells applied in the stages of birth, circumcision, military service, marriage and death, which we call transition periods, are handled with a holistic approach covering the society in the social field under material and spiritual influence and the function of the practices in the psychological background is emphasized. In the rituals identified, the magical practices seen in the transition periods in the Turkish cultural geography are distinguished from each other with a small difference. The similarity of magical practices seen in the customs and traditions of transitional periods in communities fed by the common root stems from the mythical system of thought that constitutes blood companionship. The fact that the mythic thought system makes sense of oneself and one's environment in accordance with the magical form also constitutes the source of the magical practices seen in transition periods. The transition periods of Turkish culture begin before and after birth, and the period in which the marriage process is started with circumcision and military service ends with the death phase. The explicit function of magical rituals during transitional periods is to prevent the habitual order of life from being disrupted by spiritual beings due to the fears of the soul. Its invisible (implicit) function is to demand a male child with the pressure of the male-dominated mindset at birth, to increase the efficiency of the sexual organ with circumcision, to ensure that sexuality acquires a ceremonial character with social reconciliation in marriage rituals, and to suppress the fear of death in death and military service sending rituals. In general, magical rituals are confronted with the function of getting rid of social pressure and eliminating fear and future anxiety spiritually. This study is important in that it is the first study in which sympathetic spells in Turkish culture are generally identified and evaluated in transition periods and will be the source of many studies to be carried out after it.
Benzer Tezler
- Burdur tarihi kent merkezi mimari mirası ve koruma sorunları
The architectural heritage of Burdur historical city center and its conservation problems
ÖZGE SÖZGEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MimarlıkAntalya Bilim ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞE ESİN KULELİ
- Nevşehir ili Derinkuyu ilçesi halk kültüründe geçiş dönemleri
Transition periods in folk culture of the district Derinkuyu in Nevşehir province
SEVİM ÇİFCİBAŞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Halk Bilimi (Folklor)Zonguldak Bülent Ecevit ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YAVUZ KÖKTAN
- Kazak Türklerinin halk kültüründe geçiş dönemleri
Transition periods in folk culture of Kazakh Turks
GULZANA NAUANOVA
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıArdahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDOĞAN ALTINKAYNAK
- Gilan Türk halk kültüründe geçiş dönemleri (doğum-evlenme-ölüm)
The transition periods (The birth-the marriage-the death) in public culture of gilan Turks
YAVUZ KÖKTAN
Doktora
Türkçe
2008
Halk Bilimi (Folklor)Sakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TÜRKER EROĞLU
- Prizren Türk halk kültüründe geçiş dönemleri (doğum-evlenme-ölüm)
The transition periods (The birth, the marriage, the death) in public culture of prizren Turks
EROL EROĞLU
Doktora
Türkçe
2008
Halk Bilimi (Folklor)Sakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TÜRKER EROĞLU