Çift gelirli ailelerde iş ve aile arasındaki çatışmaların etkilerinde eşlerin merkezilik profillerinin düzenleyici rolü
The moderator role of spouses' centrality profiles in the effects of conflicts between work and family in dual-earner families
- Tez No: 901365
- Danışmanlar: PROF. DR. İLKNUR ÖZALP TÜRETGEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 283
Özet
İş ve aile alanları arasındaki çatışmalar literatürde popüler bir inceleme konusu olmuş ve yapılan araştırmalarda bu çatışmaların bireysel ve örgütsel sonuçları ortaya konulmuştur. Ancak bu araştırmalarda etkileri düzenleyen değişkenler üzerinde yeterince durulmamış ve çatışma süreçlerine ilişkin incelemeler çoğunlukla birey odaklı olmuştur. Bu sınırlılıkların üstesinden gelebilmek adına mevcut araştırmanın amacı çift gelirli ailelerde çatışmaların iş tatmini, iş performansı, evlilik tatmini, aile performansı ve psikolojik zorlanma üzerindeki etkilerinde bireyin kendisinin, eşinin ve çiftin merkezilik profilinin düzenleyici rollerini incelemek olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda, bu araştırma 340 çift gelirli aileden (340 kadın, 340 erkek) oluşan gönüllü katılımcı grubu ile yürütülmüştür. Öncelikle bireylerin çalışma ve aile alanına atfettikleri merkezilikler dikkate alınarak gerçekleştirilen kümeleme analizinde bireylerin“aile merkezli”,“çalışma merkezli”,“çift merkezli”ve“diğer merkezli”olmak üzere dört farklı profilden birinde yer alabildiği görülmüştür. Hem bireylerin hem eşlerinin çalışma ve aile alanına atfettikleri merkezilikler dikkate alınarak gerçekleştirilen çift düzeyindeki kümeleme analizinde ise farklı çift merkezilik profillerini yansıtan yedi küme ortaya çıkmıştır. Bireyin, eşinin ve çiftin merkezilik profilinin düzenleyici etkisine dair elde edilen bulgular, sadece çatışmanın yönüne göre değil incelenen sonuç değişkenine göre de merkezilik profillerinin etkisinin farklılaştığını göstermiştir. İş-aile çatışmasının iş alanındaki olumsuz etkilerini en az yaşayan bireyler“çalışma merkezlilerken”, en güçlü şekilde yaşayan bireylerin“diğer merkezliler”olduğu bulunmuştur. Diğer yandan, hem iş-aile çatışmasının hem aile-iş çatışmasının aile alanındaki etkilerinin bu gruplarda tam tersi şekilde yaşandığı; yani en az etkilenen bireyler“diğer merkezlilerken”, en fazla etkilenen bireylerin“çalışma merkezliler”olduğu görülmüştür. Eşin merkezilik profili açısından, iş-aile çatışması arttıkça evlilik tatmini en çok azalan ve psikolojik zorlanması en çok artan ve aile-iş çatışması arttıkça evlilik tatmini en çok azalan ve aile performansı en çok düşen bireyler eşi“çalışma merkezliler”olmuştur. Son olarak, çiftin merkezilik profilinin düzenleyici etkisine dair elde edilen bulgular da çift düzeyinde bir profilin yalnızca etkileri hafifletici veya yalnızca şiddetlendirici rol oynamadığını, sonuç değişkenine göre farklı çift profilindeki bireylerin yaşanan çatışma karşısında öteki çift profillerindeki bireylere kıyasla daha avantajlı veya dezavantajlı hale gelebildiğini göstermiştir.“Her iki eşin de aile merkezli”olduğu çiftlerdeki kadınlar iş tatmini ve aile performansı açısından aile-iş çatışmasından daha olumsuz etkilenirken, aksine aile-iş çatışmasının psikolojik zorlanma üzerindeki etkisini daha zayıf yaşadıkları bulunmuştur. Bunun yanı sıra aynı çift profilindeki kadın ve erkeklerin farklı çatışma türlerinden olumsuz etkilenebildiği de görülmüştür.“Kadının diğer, erkeğin çift merkezli”olduğu çift profilindeki kadınların aile performansı iş-aile çatışmasından; erkeklerin aile performansı ise aile-iş çatışmasından öteki çift profillerindeki hemcinslerine kıyasla daha güçlü etkilenmiştir. Sonuçlar birlikte değerlendirildiğinde, hem birey düzeyinde hem çift düzeyinde farklı merkezilik profillerindeki bireylerde çatışmanın sonuçlarının çatışmanın hangi alandan kaynaklandığı, hangi alandaki sonuçların incelendiği ve sonuç değişkeninin türü gibi etmenlere bağlı olarak değişebildiği anlaşılmıştır. Elde edilen bulgular literatür ışığında olası gerekçeleriyle birlikte tartışılmış, örgütsel çıkarımları değerlendirilmiş ve gelecek araştırmalar için önerilerde bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Conflicts between work and family domains have been a popular topic of investigation in the literature, and research has revealed the individual and organizational outcomes of these conflicts. However, there hasn't been enough focus on the variables that moderate these effects, and most studies have been individual-centered in examining conflict processes. To overcome these limitations, the aim of the current study is to examine the moderating roles of the centrality profile of the individual, their spouse, and the couple together on the effects of conflicts in dual-earner families on job satisfaction, job performance, marital satisfaction, family performance, and psychological strain. The study was conducted with a voluntary participant group of 340 dual-earner families (340 women, 340 men). Initially, based on the centrality individuals attribute to work and family domains, cluster analysis revealed that individuals could be categorized into four different profiles:“family-centric”,“work-centric”,“dual-centric”, and“other-centric”. At the couple level, considering the centrality attributed to work and family by both the individual and their spouse, cluster analysis identified seven clusters reflecting different couple centrality profiles. The findings regarding the moderating effect of the individual's, spouse's, and couple's centrality profiles showed that the impact of centrality profiles varies not only according to the direction of the conflict but also according to the outcome variable examined. Individuals experiencing the least negative effects of work-family conflict in the work domain were found to be“work-centric”, while those experiencing the most negative effects were“other-centric”. Conversely, in the family domain, the opposite was observed:“other-centric”individuals were the least affected, and“work-centric”individuals were the most affected by both work-family and family-work conflicts. Regarding the spouse's centrality profile, as work-family conflict increased, marital satisfaction decreased the most, and psychological strain increased the most among individuals whose spouse was“work-centric”. Additionally, as family-work conflict increased, marital satisfaction decreased the most, and family performance declined the most among individuals whose spouse was“work-centric”. Finally, the findings on the moderating effect of the couple's centrality profile also demonstrated that a profile at the couple level does not solely play a mitigating or exacerbating role; rather, individuals in different couple profiles may become more advantageous or disadvantageous compared to others in the face of conflict, depending on the outcome variable. Women in couples in which“both spouses are family-centric”were found to be more negatively affected by family-work conflict in terms of job satisfaction and family performance, but they experienced weaker effects of family-work conflict on psychological strain. Additionally, it was observed that women and men in the same couple profile could be negatively affected by different types of conflicts. In the couple profile where“the woman is other-centric and the man is dual-centric”, women's family performance was more strongly impacted by work-family conflict, while men's family performance was more strongly impacted by family-work conflict compared to their counterparts in other couple profiles. When the results are evaluated together, it is understood that the outcomes of conflict in individuals with different centrality profiles, both at the individual and couple levels, may vary depending on factors such as the source of the conflict, the domain of the outcomes being examined, and the type of outcome variable. The findings have been discussed in light of the literature, with potential explanations provided, organizational implications assessed, and suggestions for future research offered.
Benzer Tezler
- Tek gelirli ve çift gelirli ailelerde yaşanan iş aile çatışmasının iş stresi ve işten ayrılma niyetiyle olan ilişkisi: Zonguldak ilindeki dershaneler örneği
The work-stress of the work-family conflict, experienced in families with single and dual-income and the relation to turnover intention: Shown with the example of the courses in the province of Zonguldak
YELİZ UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
İşletmeBülent Ecevit Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET FERDA ÇAKMAK
- Sosyal değişim sürecinde iş-aile yaşamı etkileşimi
Work-family interaction in social change process
SERAP KAPIZ
Doktora
Türkçe
2002
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriDokuz Eylül ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MUSTAFA YAŞAR TINAR
- Çift gelirli ailelerde babaların çocuk yetiştirmeye katılım davranışlarının incelenmesi
Çi̇ft geli̇rli̇ ai̇lelerde babalarin çocuk yeti̇şti̇rmeye katilim davranişlarinin i̇ncelenmesi̇
FATMA DELİBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Ev EkonomisiHacettepe ÜniversitesiAile ve Tüketici Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜLYA ÖZTOP
- Evli bireylerin yaşadıkları sorunların ve aile danışmanlığından beklentilerinin incelenmesi
İnvesti̇gati̇ons of the problems of marri̇ed i̇ndi̇vi̇duals whi̇ch they face and thei̇r expectati̇ons from fami̇ly consultant
DİLAN YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
PsikolojiBahçeşehir ÜniversitesiAile Danışmanlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYNUR GÜMÜŞ
- Metropolde çeşitlenen hanehalkları ve konut
Diversified households in metropolis and housing
NİLAY ÜNSAL GÜLMEZ
Doktora
Türkçe
2008
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TÜRKAN ULUSU URAZ