Elmalılı tefsirinin ismini teşkil eden 'Hak dini' ve 'Kur'an dili' mefhumları
The concepts of 'True reli̇gi̇on' and 'language of The Qur'an' that form the name of elmalili tafsi̇r
- Tez No: 903721
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. AIITMAMAT KARIEV
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Tefsir, Elmalılı, Hak, Din, Türkçe, Commentary, Elmalılı, True, Religion, Turkish
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 141
Özet
ÖZET ELMALILI TEFSİRİNİN İSMİNİ TEŞKİL EDEN“HAK DİNİ”VE“KUR'AN DİLİ”MEFHUMLARI Tefsir sahasında Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır'ın muhalled eseri olan Hak Dini Kur'an Dili tefsiri, Türkçe telif edilen tefsirler arasında en çok müracaat edilen ve atıfta bulunulan eserlerin başında gelmektedir. Elmalılı Hamdi Yazır ve bu mümtaz eseri, bugüne kadar çok farklı açılardan tetkike tabi tutulmuştur. Bilhassa akademik manada eser ve müellifi, değişik yönleriyle ele alınmış, emsaline çok az rastlanılır sayıda ilmi çalışmanın konusu ve öznesi olmuştur. Bu kadar üzerinde durulan, her noktası aydınlatılmaya çalışılan Elmalılı ve tefsirinin, bu alakaya mazhar olması elbette yersiz değildir. Elmalılı ve meşhur eseri, nevi şahsına münhasır pek çok hususiyeti bünyesinde barındırmaktadır. Tefsir eserleri dirayet sahibi müfessirlerin bütün müktesebat ve ilmi kabiliyetlerini, yeri geldikçe ve muktezasına göre, ayetlerin tefsir ve izahlarında kanaat ve fikirlerini ortaya koydukları müstesna ve külli eserlerdir. Elmalılı tefsirinin de bu bakımdan istisnai bir kıymeti mevcuttur. Üç bolümden oluşan bu çalışmanın, birinci bölümünde; Elmalılı'nın ailesi, şahsiyeti, içinde yaşadığı çevre ve devrin hususiyetleri, tahsil hayatı ve ilmi yetkinlik ve dirayeti, entelektüel birikimi ve hezârfen kişiliği, eserleri, şairlik ve hattatlık gibi sanat yönleri ele alınıp müellif farklı yönleriyle tanıtılmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde Hak Dini Kur'an Dili tefsirinin, kendinden sonraki tefsirlere çığır açar mahiyette olan bazı hususiyetleri ele alınmıştır. Elmalılı Hamdi Yazır, tefsirini, dini ve içtimai büyük değişimlerin vuku bulduğu, klasik ilim ve dünya telakkisinden yeni ve modern anlayışlara geçildiği, dine dair yoğun münakaşaların olduğu bir dönemde kaleme almıştır. Bu itibarla Elmalılı ve tefsirinin kendine has hususiyetleri vardır. Bu noktada kendinden önceki bütüncül (Fatiha'dan başlayıp Nâs ile biten) klasik tefsirlerden farklı olarak Arapça değil“Türkçe”kaleme alınmıştır. Bunun yanında, Türkçe yazılan tefsirlerin çoğu Arapça veya Farsçadan tercüme olmasına mukabil Elmalılı eserini, orijinal olarak Türkçe telif etmiştir. Elmalılı'ya kadar Türk âlimleri tefsir eserlerini ağırlıklı olarak Arapça kaleme almışlardır. Bunun başlıca sebebi klasik dönemde ortak bir ilim ve medeniyet dili anlayışının hâkim olmasıdır. Bu noktada Türkçe tefsirlerin tarihi seyir içerisindeki serencamı ehemmiyet arz etmektedir.“Türkçe Kur'an”tartışmalarının yoğun şekilde cereyan ettiği bir zamanda, tefsirine;“Hak Dini Kur'an Dili”ismini vermesi, din üzerindeki farklı projelere bir cevap mahiyeti arz etmektedir. Ayetlere mana verilirken o zamana kadar, tercüme tabiri kullanılmasına rağmen, Elmalılı, ilk defa olarak tercüme yerine“meal”tabirini kullanmıştır. Bu husus, basit bir kelime seçiminin ötesinde, zamanına ve sonrasındaki nesillere mesaj vermeye matuf olan bir tercihtir. Elmalılı tefsirinin bu gibi kendine has hususiyetleri, onun içinde yaşadığı devir ve hadiseler karşısında takındığı tavır ve ilmi dirayeti ve şahsiyetiyle birebir alakalıdır. Üçüncü bölümde ise Elmalılı'nın, eserine isim olarak verdiği“Hak Din”ve“Kur'an Dili”mefhumları ele alınmaya çalışılmıştır. İslam'ın en temel kavramlarından olan“din”ve“hak”kavramı üzerinde durularak, Elmalılı'nın bu kavramları nasıl değerlendirdiği tahlil edilmeye gayret edilmiştir. Hamdi Yazır'a' göre“din”in tarifi ve mahiyeti,“hakk”ın tarifi ve mahiyeti, tevhid akidesi ile irtibatı gibi hususlar izah edilmeye çalışılmıştır. Bilhassa“hak din”tabirinin tazammun ettiği mana, bu tabirin Elmalılı tefsirindeki yeri vurgulanmıştır. Tek“hak din”olan İslam üzerine yürütülen münakaşalrın devam ettiği, pozitivist ve materyalist fikirlerin ön plana çıktığı bir zamanda, muhtelif ayetlerin tefsiri vesilesiyle“hak din”üzerinde genişçe durması, esasen İslam'dan başka yol aranmasının beyhude olduğunun da bir ifadesi olarak dikkati çekmektedir.
Özet (Çeviri)
SUMMARY THE CONCEPTS OF“TRUE RELİGİON”AND“LANGUAGE OF THE QUR'AN”THAT FORM THE NAME OF ELMALILI TAFSİR Regarding Turkish interpretations and translations of the Quran, the first and most frequently consulted work is“Hak Dini Kur'an Dili”commentary by“Elmalı'lı Muhammed Hamdi Yazır”. Elmalılı Hamdi Yazır and his distinguished work have been scrutinized from various perspectives. Especially in academic terms, the work and its author have been analyzed in various aspects, becoming the subject and theme of a rare number of scholarly studies. The considerable attention devoted to Elmalılı and his commentary is certainly not unwarranted. It is a recognized fact that Elmalılı and his famous work possess many unique characteristics. The“Hak Dini Kur'an Dili”commentary is rich in depth and accessible for various fields of science, and its author is not only distinguished by one or two aspects. Therefore, there are still aspects that await illumination and need better understanding. Commentary works are exceptional and comprehensive pieces where discerning scholars present their thoughts and opinions in interpreting and explaining verses, drawing on all their accumulated knowledge and scientific capabilities as required. In this regard, Elmalılı's commentary holds exceptional value. This study consists of three parts. The first part will attempt to introduce the author from different perspectives by discussing Elmalılı's family, personality, the environment and era he lived in, his educational life, intellectual capabilities and determination, his intellectual accumulation, polymathic personality, works, and artistic aspects like poetry and calligraphy. The second part will discuss some characteristics of the“Hak Dini Kur'an Dili”commentary that have been pioneering for subsequent commentaries. Elmalılı Hamdi Yazır wrote his commentary during significant religious and social changes, transitioning from classical scientific and world views to new and modern understandings amidst intense religious discussions. In this regard, Elmalılı's commentary has its unique features. Unlike previous holistic commentaries (from Al-Fatiha to An-Nas), it was written in Turkish. Moreover, while most Turkish-written commentaries were translations from Arabic or Persian, Elmalılı authored his work originally in Turkish. Until Elmalılı, Turkish scholars primarily wrote commentary works in Arabic due to its status as the common language of science and civilization in the classical period. The historical journey of Turkish commentaries is significant. Additionally, Elmalılı emphasized language and style in his commentary and provided extensive explanations in his preface. By naming his commentary“Hak Dini Kur'an Dili”during intense debates on the“Turkish Qur'an,”he aimed to respond to various projects on religion. While the term“translation”had been used until then, Elmalılı was the first to use“meaning”instead. This choice was more than a simple selection of words; it was intended to convey a message to his time and future generations. These unique features of Elmalılı's commentary are directly related to his stance in the face of the events and issues of his time, as well as his scientific determination and personality. The third part will explore the concepts of“True Religion”and“Qur'an Language,”as named in Elmalılı's work. By focusing on the fundamental Islamic concepts of“religion”and“truth,”the study will analyze how Elmalılı interprets these concepts. In particular, the implication of the term“true religion”and its place in Elmalılı's commentary will be emphasized. Discussing“true religion”extensively through the interpretation of various verses, especially at a time when debates on Islam continue against a backdrop of positivist and materialist ideas, also signifies that seeking alternatives to Islam is futile. In conclusion, Elmalılı Hamdi Yazır's personality, the era he lived in, the unique features of his commentary during its composition, and some noteworthy concepts in the content of the work will be jointly analyzed and contemplated.
Benzer Tezler
- Hak dini Kur'an dili tefsirinde Müşkilü'l-Kur'an
Müşkilü'l Quran in hak dini Kur'an dili interpretation
TUĞBA NUR TUĞUT
- Elmalılı tefsirinin kırâat ilmi açısından değerlendirilmesi
An evaluation of hak dini kuran dili in terms of different readings (qiraats)
TUGAY DURAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DinRize ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN MOLLAİBRAHİMOĞLU
- Bir müfessirin hadisçiliği: Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır örneği
Being Muhaddith of a mufassir: Sample case of Muhammed Hamdi Yazır
RECEP BİLGİN
Doktora
Türkçe
2019
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NECMEDDİN ŞEKER
- Elmalılı tefsirinde nahive dair tercihler
Preferences about nahw in Elmalılı tafsir
ENES KILIÇKESER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞÜKRÜ ŞİRİN
- Elmalılı Tefsiri'nde İ'câzü'l-Kur'an
İ'câzü'l-Kur'ân in the Tafseer of Elmalılı
ZEHRA ÇELEBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EKREM GÜLŞEN