Türk destanlarında hayvanların fonksiyonu ve ekolojik bilinç
Functional use of animals in Turkish epics and ecoogical consciousness
- Tez No: 905600
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET ÖZGÜR GÜVENÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 765
Özet
Toplumlar duygu ve düşünce dünyalarını, dinî inanç ve uygulamalarını, kültürel hayata dair dikkatlerini, sosyal ve ekonomik yönelimlerini zaman içinde efsaneler, masallar, destanlar, hikâyeler vs. aracılığıyla kayıt altına almış, bu eserler vasıtasıyla da kültürel değerlerin yok olmasının önüne geçmiştir. Türkler de millî anlatılar olması hasebiyle destanlara özel önem atfetmiş, tarihin doğal seyri içinde zengin bir destan külliyatı vücuda getirmiştir. Türk boylarının ortaya koymuş oldukları destanların bu çerçevede incelenmesi, Türklerin millî değerlerinin ve ortaya koymuş oldukları kültürel mirasın (hayvanlar özelinde) tanıtılması ve aktarılması büyük bir önem teşkil etmektedir. Destanlar insanları bu kültürel birikim hakkında bilgilendirme, bilinçli bir toplum oluşturma, gelecek nesilleri bu zengin hazineden haberdar etme ve toplumsal hayat etrafında ortaya çıkan köklü bu bilgi birikimi genç kuşaklara miras bırakma anlamında son derece hayati bir rol üstlenmiştir. Destanlar kültür tarihi açısından birincil kaynak mahiyetinde oldukları için anlatı-kültür ilişkisi ve hayvanların gündelik hayatta fonksiyonel kullanımı bu anlatılar üzerinden irdelenmiştir. Bu çalışmada farklı Türk boylarından seçilen destanlarda, hayvanların fonksiyonel kullanımı bağlamında kültürel bellekte yer alan değer yargıları, maddi-manevi kültür ögelerinin iz sürülmüş ve Türklerin hayvanlar özelinde anlatı içine dâhil ettiği kültürel bilgi birikim gün yüzüne çıkarılmıştır. Bu iz sürme toplumsal hayatın işleyişi içinde hayvanların yeri, hayvanların rolü, hayvanların sosyoekonomik, sosyokültürel önemi gibi birçok farklı yönden yapılmış, bunlar anlatılardan seçilen örneklerle desteklenmiştir. Böylece anlatılar aracılığıyla korunan kültürel miras unsurları anlamlandırılmış, tanıtılmıştır. Bunun yanı sıra tüm bu değer yargıları canlılığını yitirmeden gelecek kuşaklara aktarılmış olacaktır. Çalışmada ayrıca hayvanların fonksiyonel kullanımı etrafında bir çevre bilincinin olduğu ve insanların bu bilinçle hayvanlardan yararlanma eğilimi içinde oldukları görülmüştür. Türk boylarının destan metinlerinde toplumun, beslenme, barınma, giyimkuşam, mimari ve dinî inançlar bağlamında çevre ile münasebetlerine dair önemli bulgular yer almaktadır. Türklerin meydana getirdikleri bu değer yargıları bir tür doğa bilincin oluşmasına vesile olmuştur. Bu çalışmada seçilen bazı Türk destanlarında toplumun geleneksel ekolojik bilgisi etrafında ortaya koydukları ekolojik bilinç, toplumun hayvanlarla olan münasebetleri etrafında incelenmesi amaçlanmıştır. Ekoeleştiri okumalarının temel gayesi olan çevre bilincinin öğretilmesi veya kültürel bellekte var olan o bilincin uyandırılması bağlamında destanlarda yer alan geleneksel ekolojik bilgiler ve öğretilerin değerlendirilmesi hedeflenmiştir.
Özet (Çeviri)
Societies have recorded their worlds of emotion and thought, religious beliefs and practices, attention to cultural life, social and economic orientations over time through legends, tales, epics, stories, etc., and prevented the disappearance of cultural values through these works. Turks have also attached special importance to epics due to the fact that they are national narratives and have created a rich corpus of epics in the natural course of history. It is of great importance to examine the epics created by the Turkish tribes within this framework, to introduce and transfer the national values of the Turks and the cultural heritage they have created (in the special case of animals). Epics have assumed an extremely vital role in informing people about this cultural accumulation, creating a conscious society, informing future generations about this rich treasure and bequeathing this deep-rooted knowledge that emerged around social life to younger generations. Since epics are primary sources in terms of cultural history, the relationship between narrative and culture and the functional use of animals in daily life are examined through these narratives. In this study, in the epics selected from different Turkic tribes, the value judgments, material and spiritual cultural elements in the cultural memory in the context of the functional use of animals were traced and the cultural knowledge accumulation that Turks included in the narrative in terms of animals was brought to light. This tracing has been done in many different aspects such as the place of animals in the functioning of social life, the role of animals, the socioeconomic and socio-cultural importance of animals, and these have been supported by examples selected from narratives. Thus, the elements of cultural heritage preserved through narratives were made meaningful and introduced. In addition, all these value judgments will be transferred to future generations without losing their vitality. In the study, it was also observed that there is an environmental awareness around the functional use of animals and that people tend to benefit from animals with this awareness. In the epic texts of Turkish tribes, there are important findings about the society's relations with the environment in the context of nutrition, shelter, clothingdressing, architecture and religious beliefs. These value judgments created by the Turks have led to the formation of a kind of nature consciousness. In this study, it is aimed to analyze the ecological consciousness of the society around the traditional ecological knowledge of the society in some selected Turkish epics around the society's relations with animals. It is aimed to evaluate traditional ecological knowledge and teachings in epics in the context of teaching environmental consciousness, which is the main purpose of ecocritical readings, or awakening that consciousness that exists in cultural memory.
Benzer Tezler
- Манас» эпосундагы жаныбарлардын кѳркѳм чагылдырылышы жана тотемдик белгилери
Manas destanındaki hayvanların sanatsal tasviri ve totemik imgeleri
ZARİNA KULBARAKOVA
Doktora
Kırgızca
2017
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- Tatar-Başkurt-Çuvaş destanlarında hayvanların işlevlerinin incelenmesi
The study of the functions of animals in the tatar-Bashkir-Chuvash epics
GİZEM KESKİNSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAfyon Kocatepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT ÖZŞAHİN
- Türk destanlarında su altı dünyası
Underwater world in turkish epopees
ERKAN KARAGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Halk Bilimi (Folklor)Gazi ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. NACİYE YILDIZ
- Sibirya Türk destanlarında şiddet
Violence in Siberian Turkish epics
ZİYA ÖKSÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ YOLCU
- Sibirya Sahası Türk Destanlarında hayvanlar
Animals in Turkic Epics of Siberian Region
EVREN ÇİFCİ
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM DİLEK