Identifying green infrastructure strategies for planning the urban landscapes: The case of Amman, Jordan
Kent peyzajlarının planlanmasına yönelik yeşil altyapı stratejilerinin belirlenmesi: Ürdün-Amman şehri örneği
- Tez No: 909102
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ALEV PERİHAN GÜRBEY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Peyzaj Mimarlığı, Landscape Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 255
Özet
Bugün dünya nüfusunun yaklaşık %56'sı (4,46 milyar kişi) şehirlerde yaşamaktadır. Bu da dünya genelinde, 3.54 milyar insanın kırsal alanda, 4.46 milyar insanın ise kentsel alanlarda yaşadığı anlamına gelmektedir. Bu eğilimin devam etmesi ve 2050 yılına kadar kentsel nüfusun iki katına çıkarak her 10 kişiden yaklaşık 7'sinin şehirlerde yaşamaya başlaması beklenmektedir. Günümüzde, şehirlerde genişleme ve baskının ekosistem hizmetleri üzerinde habitat tahribatı, tarım arazisi yetersizliği, iklim değişikliği, kuraklık, sel ve sıcak hava dalgaları gibi olumsuz etkileri ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu nedenle şehirlerin kaynaklarını rehabilite etmelerine ve sakinlerine verimli bir şekilde hizmet sunmalarına yardımcı olacak mantıklı kentsel çözümler gerekmiş; sonuç olarak da yeşil altyapı kavramı ortaya çıkmıştır. Kentleri çevrenin gereklilikleri ve ihtiyaçları doğrultusunda iyileştirmek ve geliştirmek için ortaya çıkan yeşil altyapı kavramı; yeşil ve mavi alanlar ile diğer ekosistemler de dahil olmak üzere doğal ve yarı doğal alanlardan oluşan, çeşitli ölçeklerde çok çeşitli ekosistem hizmetleri sunmak üzere tasarlanmış ve yönetilen stratejik olarak planlanmış bir ağ olarak tanımlanmıştır. Yeşil altyapı sistemlerinin çevresel işlevlerinin yanı sıra, bir planlama aracı olarak sosyal ve ekonomik faydaları da bulunmaktadır. Yeşil altyapı ile beraber kentsel alanlar daha sürdürülebilir, dirençli, kapsayıcı ve rekabetçi olmaktadır.Yeşil altyapı stratejik bir planlama aracı olarak kabul edilir. Bu nedenle şehir planlama düzeyinde sosyal, çevresel, sağlık, ekonomik ve hatta rekreasyonel faydaların elde edilmesini sağlamak için geniş bir toplumsal değişiklikleri, faktörleri ve zorlukları içerir. Yeşil altyapının temel değerlerinden biri, çok işlevli bir peyzaja odaklanması, yani biyoçeşitliliğin korunması, iklim değişikliğinin azaltılması, rekreasyonel yeşil alanların oluşturulması ve istihdam olanaklarının sağlanması gibi birden fazla amaca hizmet edebilecek mekansal alanların teşvik edilmesidir. Gri altyapı kavramı ise yerleşim, ulaşım veya ekonomi gibi tek bir işlev için tasarlanmmıştır. Yeşil altyapının ağaçlar ve tüm bitki örtüsü ile kirliliği filtreleyebildiği kabul edilmektedir. Bu sebeple yeşil alt yapı ağı içinde ve çevresinde hava kalitesinin iyileştirilmesi, yeni yeşil alanlar ve bağlantılar oluşturulması, sokakların ve binaların kentsel düzeyde bitkilendirilmesi, hava kirliliğinin daha da azaltılmasına ve ziyaret edenlerin, yaşayanların ve çalışanların sağlığının iyileşmesine ve refahının arttırmasına yardımcı olmaktadır. Dünyanın en fazla kentleşmiş 50 ülkesinden birisi olan Ürdün nüfusunun %90,3'ü kentsel alanlarda yaşamaktadır. Ürdün İstatistik Departmanı'na göre 2021 yılında kent nüfusu 4,64 milyon kişiyi aşmıştır. Ürdün'ün nüfus bakımından en büyük şehri olan Amman, diğer şehirler gibi yüksek nüfus yoğunluğu nedeniyle çeşitli çevre ve planlama sorunları yaşamaktadır Amman şehrinin sakinleri, mimarlar ve şehir plancıların da bildiği, şehir ve yaşam kalitesini, ekosistem hizmetlerini olumsuz etkileyen birçok planlama ve demografik sorun yaşamaktadır. Bugüne kadar yeşil altyapı stratejilerinin uygulanmasına yönelik katı önemler ve ilgili mevzuatlar gündeme getirilmemiş, yalnızca ön çalışmalar yapılmıştır. Gri altyapının yeşile dönüştürülerek yeşil alanların artırılması, peyzaj planlama kimliğinin öne çıkarılması, yaşam kalitesinin iyileştirilmesi, kent sakinlerinin refah düzeyinin yükseltilmesi ve kentteki çevresel dengenin korunması, bu tezin ana hedeflerindendir. Kentin mevcut kaynaklarından ve güncel durumundan maksimum düzeyde yararlanma olasılığı ile kentteki rekreasyon alanlarını ve açık yeşil alanları artırma kabiliyeti; Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak analiz edilmiş,“Uzman Algısı Anket”ile de mevcut durumun artıları ve eksileri analiz edilerek incelenmiştir. Amman'da kişi başına düşen yeşil alan yüzdesinin çok düşük olması, çalışmanın temel gerekçelerinden birini oluşturmaktadır. 2022 yılında 3.466 m2 'ye ulaşan bu alan, tüm Amman'ın alanının sadece %1.768'ini oluşturmaktadır ve ne yazık ki Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından önerilen kişi başına 9 m2 alandan hala çok uzaktır. Dolayısıyla bu tez, Amman kentini daha yeşil ve sürdürülebilir kılmak, rekreasyon için uygun alanlar oluşturmak, sakinleri ve ziyaretçileri için daha sağlıklı bir çevre sunmak, turizm için daha cazip yerler oluşturabilmeyi yeşil altyapı stratejileri ile yapmayı amaçlamaktadır. Orta Doğu'da benzer ekonomik, çevresel durum ve iklime sahip diğer şehir ve ülkelere örnek olması hedeflenmektedir. Amman'da yeşil altyapının uygulanmasına yönelik çözüm ve stratejileri içeren bu tezde ortaya konulan öneriler, kentte kişi başına düşen yeşil alan oranının artırılması, rekreasyon ve konforun genişletilmesi, nüfusun halk sağlığının iyileştirilmesi gibi daha önce bahsedilen birçok sorunu çözmektedir. Açık yeşil alan sayısının arttırılması, iklim değişikliğinin nedenlerini hafifletmeye ve doğal kaynaklardan kaybedilenleri telafi etmeye yardımcı olmanın yanısıra ;altyapı stratejilerinin uygulanmasına, su kaynaklarının yönetilmesine ve şehirde daha sürdürülebilir su kaynakları elde edilmesine yardımcı olur. Bu da su krizlerini azaltmaya, yağışlı mevsimlerde sellere çözüm bulmaya ve çevreyi korumaya katkıda bulunur. Sürdürülebilirlik, yeşil esneklik ve ekosistemleri destekleyen çevre dostu şehirler fikri, günümüzde ve gelecekte acil ve gerekli bir ihtiyaç haline gelmiştir. Bu tez, nicel ve nitel veriler aracılığıyla yeşil altyapı stratejileri üzerine pratik ve uygulamalı bir çalışma sunmaktadır. Bu tezdeki literatür çalışmalarında bilimsel yayınlar, çevresel, demografik ve sosyal konularla ilgilenen kuruluşların yayınlanmış raporları birincil kaynakça olmuştur. Son on yılda yayınlanan araştırma ve uygulama makaleleri ile raporlara dayandırılmış, öncelikle yakın tarihli çalışmalar dikkate alınmış, devamında sonraki yıllara ait makale ve belgeler incelenmiştir. Çalışma iki ana metodolojiye dayanmaktadır. Birincisi; şehrin mevcut durumunu analiz etmek ve gelecek planının bir projeksiyonunu oluşturmak için CBS haritaları üretip analiz etmek, ikincisi ise şehrin sorunlarını tespit edip, bir gelecek planı oluşturmak için uzman, akademisyen ve karar vericilerin algılarını analiz etmeye yönelik bir uzman anketi ile veri toplamaktır. 1. ArcGIS ile sayısallaştırma, görüntü işleme, analiz ve sorgulama işlemleri Temel sınırlar ve genel bilgiler Amman Büyükşehir Belediyesi'nden elde edilmiştir. Bilgiye erişimin kısıtlı olması nedeniyle, gerekli ayrıntılı unsurları aynı kaynaktan elde etmek mümkün olmamıştır. Bu nedenle temel sınırlar ve toplanabilen bilgiler bir araya getirilerek, nihai bilgilerin doğruluğunu sağlamak için CBS yazılımlarından ArcGIS kullanılarak;, uydu görüntüleri, Google Haritalar, sokak haritaları, güncel makaleler ve uluslararası kuruluşların raporları ile desteklenen ayrı ayrı haritalara dönüştürülmüştür. Toplanan tüm verilerin teze uygun şekilde dahil edilebilmesi için gerekli sayısallaştırılma işlemleri ve yeni veri tabanı tasarımları yapılarak ilgili haritalar üretilmiştir; (1) Şehrin tüm doğal ve yapay yeşil alanlarını içeren Amman'ın Yeşil Alan Haritası. (2) Amman'daki arazi kullanımının sınıflandırılması haritası. (3) Amman'ın Arazi Kullanım Haritası (4) Amman'da 2003,2013,2023 Yıllarında Yerleşik Alanlardaki Gelişme Haritaları. (5) 2003,2013,2023 Yıllarında Amman'ın Kentsel Yoğunluk Haritaları. (6) Amman'da 2003,2013,2023 Yıllarında Yeşil Alanların ve Parkların Gelişim Haritaları. (7) 2003,2013,2023 yıllarında Amman'daki Yerleşik Alanların ve Yeşil Alanların Gelişim Haritaları. (8) Amman'ın Doğal Peyzaj ve Çevre Sınıflandırması Haritası. (9) Amman'ın Sıcaklık Haritası. (10) Amman'ın Su ve Yağış Dağılımı. (11) Amman'ın Hidrolik Haritası. Haritalar, kentin planlaması veya çevresindeki olumlu/ olumsuz değişikliklerin gözlemlenmesini daha detaylı ele alabilmek için 2003,2013 ve 2023'ün sonuna kadar ki üç dönem aralığı için üretilmiştir. 2. Uzman Algı Anketi Yöntemi Uzmanların ve paydaşların algıları, haritaları üretmek ve analiz etmek için destekleyici bir yol olarak ikinci yöntemi temsil etmiştir., Analizin geçerliliğini ve netliğini bilimsel ve sistematik olarak desteklemek için uzmanların katılımlarından yararlanılmıştır. Uzmanların ve paydaşların görüşleri sayesinde, yeşil altyapı stratejilerinin uygulanmasına yönelik ortak noktalara ve kentin mevcut durumu içerisinde bu stratejileri uygulamak için en iyi yolların neler olduğuna ulaşmak mümkündür. Bu tezin sonuçları, harita anket analizlerinin entegrasyonu yoluyla, şehrin yerel çevresini iyileştirmek için bazı yeşil altyapı stratejilerinin uygulanabileceğini ve şehrin topografyası, yağış oranı ve yıllık sıcaklıkları doğrultusunda su hasadı tekniklerinin kullanılabileceğini göstermiştir. Ayrıca mevcut yol ağının yeşil bir ağ olarak kullanılması, mevcut ve önerilen yeşil alanları birbirine bağlamak için rehabilite edilmesi önerilmiştir. Sonuç olarak, kentin %2'sini oluşturan yeşil alan miktarı %4' çıkarılabileceği belirlenmiştir ve kişi başına düşen yeşil alan payı 3.466 metreden 5.0 metreye yükseltilmiştir. Anket sonuçlarına göre kentin su sıkıntısı, arazi kullanım değişiklikleri, yeşil alan eksikliği, çölleşme, sıcak hava dalgaları ve turizm gelişimi gibi sorunları bulunmaktadır. Kentin belirleyici unsurlarını ve yeşil altyapı unsurlarını teyit etmek için kullanılan uzman görüşlerinin analizi ve harita analizlerine dayalı kapsamlı bir gelecek planı önerilmiştir. Önerilen plan Amman kentinde yeşil alanların artırılması için önerilen nihai plan, kentin genel görünümünde net bir ilerleme göstermiştir, kentin dış mahallelerinde büyük kent parklarının artırılması aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faydalar sağlayacaktır: 1- Şehri kent parklarına doğru genişletmek ve şehir merkezindeki yüksek nüfus yoğunluğundan uzaklaşmak. 2- Kent sakinleri için yeni bir çıkış noktası yaratılması ve rekreasyon alanı olarak kullanılması. 3- İklim değişikliğinin etkilerini ve şehir merkezinden gelen tozların filtrelenmesini sağlayacak bir yeşil kuşak oluşturmak. 4- BM biyoçeşitliliğine göre iklimin ve yağış miktarının iyileştirilmesine çalışmak; çünkü ağaçların iklimin iyileştirilmesinde çok önemli bir rolü ve rolü vardır; a) Gölgede Kalmak; ağaçlar gölge sağlayarak güneş ışığının yollar, kaldırımlar ve binalar gibi yüzeyleri ısıtmasını engelleyerek sıcaklığı doğrudan düşürür. b) Serin Tutmak; ağaçlar, suyun kökler tarafından emildiği ve yapraklar yoluyla su buharı olarak salındığı evapotranspirasyon adı verilen bir süreç yoluyla havayı soğutur. c) Daha Temiz Hava; ağaçlar kirleticileri ve zararlı partikülleri uzaklaştırarak hava kalitesini artırabilir. d) Yağmur suyunu tutma; ağaç grupları; ağaç gölgelikleri yağmuru tutarak erozyonu azaltır, buharlaşma için yüzey alanı sağlar ve kökleri suyu emerek toprağın infiltrasyonunu teşvik eder. Olasılıklar arasında yeşil altyapı stratejileriyle doğrudan ilgili birçok hedef ve başlık da yer almaktadır; su hasadı planı ve beraberinde tarımsal amaçlarla faydalanmak üzere bir yağmur suyu toplama ve geri dönüşüm ağının kurulması, tarım arazilerinin korunması ve ekilebilir alanların etrafına kentsel genişlemenin gelmesinin önlenmesi için bir plan; tarım arazilerinin konuta veya ticarete dönüştürülmesini engelleyen bir yasa üzerinde çalışma, bitkilerin korunmasının önemi konusunda halkın bilinçlendirilmesi için bir sosyal plan, yol kenarlarında bitkilendirme yapmak, bahçelerin bakımını yapmak ve korumak gibi gönüllü işler yapmaya teşvik etmek ve ekoturizmi teşvik ederek ve diğer turistik destinasyonlarla birlikte önemini vurgulayarak tarımsal mülklerin ve bahçelerin önemini artırmakile devlet için bir gelir kaynağı olarak yatırım yapmak için ekonomik bir plan. Bu çalışma, Ürdün'ün diğer şehirlerindeki yeşil altyapı stratejilerinin detaylarını incelemek üzere gelecekte yapılacak diğer çalışmalar için büyük bir fırsat sunmaktadır. Ürdün'de türünün ilk örneği olması, analitik ve uygulamalı bilimsel bir örnek olarak kullanılabilmesi nedeniyle, peyzaj planlama ve yeşil altyapı alanında gelecekteki çalışmalara odaklanmak için umut verici bir yol açmaktadır. Bu çalışma aynı zamanda, her bir vaka çalışması için detaylı coğrafi ve dijital bilgilere erişimi kolaylaştırmak amacıyla, harita üretimi ve analizi alanında kapsamlı bir veri tabanı sağlamaktadır.
Özet (Çeviri)
Cities and urban areas have become the primary locations that attract people and dominate large parts of the earth's landmass. Over the past few years, urban populations have doubled, and cities have expanded dramatically at the expense of agricultural and rural areas until urban populations have reached 56% of the world's population. Nowadays, the adverse effects of expansion and pressure on ecosystem services in cities have begun to appear significantly, such as habitat destruction, lack of agricultural land, climate change, droughts, floods or heat waves, so it was necessary to find logical urban solutions that help cities to rehabilitate their resources and provide services to their residents efficiently; hence the concept of green infrastructure emerged. Green infrastructure is a strategic plan for natural or semi-natural areas that supports ecosystem services at all scales and includes green and blue spaces. This plan has several benefits for urban cities, such as mitigating the effects of climate change, conserving water resources, increasing green spaces, providing recreational places and protecting habitats. It also has social and health benefits such as providing healthy, physically and mentally safe spaces and assisting residents to receive urban services more efficiently. This thesis adopts the concept, definition, and application of green infrastructure in Amman, one of the ,Middle East's most important, well-known cities. Amman was chosen because of its historical and cultural importance; also, it is Jordan's political and financial capital. This study aims to increase public green spaces in Amman by applying green infrastructure strategies to solve the city's issues, such as urbanization, water shortage, desertification, and climate change. The study relied on two main methodologies: producing and analyzing GIS maps to analyze the reality of the city and find a projection of the future plan, and the second is a questionnaire for experts perceptions and decision-makers to assess the city's issues and find a plan from the point of view of experts and academics. The results of this thesis, through a combination of map analysis and questionnaire analysis, showed that some green infrastructure strategies are applicable to improve the local environment of the city and use water harvesting techniques in line with the city's topography, precipitation, and annual temperatures. It was also proposed that the existing road network be utilized and rehabilitated as a green network to connect existing and proposed green spaces. The result was an increase in green spaces from 2% to 4% of the city's green area and an increase in per capita green space from 3.466 meters to 5.0 meters of green space. The city's issues were also summarized according to the results of the questionnaire, such as water shortage, land use changes, lack of green space, desertification, heat waves, and tourism development. The future comprehensive plan was evaluated according to expert opinions and map analysis to confirm the city's determinants and green infrastructure elements.
Benzer Tezler
- Türk inşaat sektöründeki proje paydaşlarının sürdürülebilirlik algısı
The assesment of project stakeholders' sustainability perceptions in Turkish construction industry
GİZEM AKGÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HEYECAN GİRİTLİ
- Climate resilience through identifying and prioritizing the regeneration of urban vegetation voids a case study of Balat and Fener
İklim direnci için kentsel yeşil boşlukların belirlenmesi ve önceliklendirilmesi, Balat ve Fener örneği
MOJTABA SAMADI
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞEGÜL AKÇAY KAVAKOĞLU
- Sazova bilim, kültür ve sanat parkı (Eskişehir) için mavi-yeşil altyapı ve sürdürülebilir hareketlilik öğelerinin eko-kent kriterlerine göre değerlendirilmesi
Evaluation of blue–green infrastructure and sustainable mobility elements for sazova science, culture and art park (Eskişehi̇r) according to eco–city criteria
BETÜL KARAİSMAİLOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Peyzaj MimarlığıAtatürk ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FARİS KARAHAN
- Mimarlıkta döngüsel tasarım yaklaşımı: Karar verme mekanizmaları için kavramsal bir çerçeve
Advancing circular design in architecture: A framework for decision-making mechanisms
AYŞE CEYLİN CEYDA HÜNDAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MERYEM BİRGÜL ÇOLAKOĞLU
- Tarihi dokuda yenileme sürecinde yeşil çatılar: Edirne Kaleiçi örneği
Green roofs in process of renawal the historic fabric: Example of Edirne Kaleiçi
FULYA DAMLA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
MimarlıkTrakya ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HALİDE CANDAN ZÜLFİKAR