Cumhuriyet dönemi ortaoyunu metinleri üzerine tematik bir inceleme (1927-2013)
A Thematic analysis on the texts of the republican period ortaoyunu (1927-2013)
- Tez No: 911855
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ONUR AYKAÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Cumhuriyet Dönemi ortaoyunu metinleri, geleneğin güncellenmesi, tematik inceleme, Republican Period Ortaoyunu texts, the update of the tradition, thematic review
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 325
Özet
Ortaoyunu, geleneksel Türk tiyatrosunun kadim bir koludur. Bu kol, döneminin olaylarını“güldürü”unsuruna dönüştürerek yüzyıllardır seyircisini eğlendirmeyi başarmıştır. Ortaoyununda farklı sınıflara mensup bireylerin başına gelen olaylar işlendiği için hemen her seyirci, izlediği oyunun içinde kendinden bir şeyler bulabilmiştir. Cumhuriyet'in ilanıyla toplumun yönetilme biçimi değiştiği gibi modern insan ve günün mevzuları da birtakım dönüşümler yaşamıştır. Bununla birlikte ortaoyununun günün mevzularını işlemeyi bırakması ve yaşanılan güne göre“eski”kalması seyirci tarafından hoş karşılanmamış ve ortaoyununun üzerindeki ilgi zamanla dağılmıştır. Bu noktada“ortaoyunu temalarının güncellenmesi”fikri ortaya atılmıştır. Çalışmamız, ortaoyununun Cumhuriyet Dönemi'nde güncellenen temaları üzerinde şekillenmiş ve oyunlardaki mevzuların günümüz insanının hayatı ile bağlantı kurup kurmadığı belirlenmiştir. Metinsiz olan kadim ortaoyunu temsillerinde hangi temaların işlendiğini tam anlamıyla kayıt altına alabilmek hayli zordu. Ancak bu çalışmada Cumhuriyet Dönemi'nde kaleme alınan ve yazılı halde paylaşılan 16 metin üzerinde çalışıldığı için temaları net bir şekilde tespit edebilmek mümkün olmuştur. İncelememiz sonucunda ilgili metinlerde modern dönemin muhtelif sorunlarının dile getirildiği görülmüştür. Ortaoyununun başkahramanları Kavuklu ve Pişekâr modern dönemde de farklı sınıfları temsil etmiş ve günün yöneticilerinden toplumun ahlak anlayışına kadar pek çok tema onların önderliğinde ortaoyunu geleneğine taşınmıştır. Ayrıca Cumhuriyet Dönemi'nde ortaoyununu yaşatmak için nelerin güncellenmesi gerektiğine dair ortaya konulan görüşlerden pek çoğunun (balo gibi Batılı etkinliklere katılmak, güncel ekonomik sorunlara değinmek, köylü-şehirli çatışmasını öne çıkarmak, toplumdaki ahlaki çöküntüyü anlatmak vs.) mevzubahis ortaoyunu metinlerinde işlendiği görülmüştür. Böylece ortaoyunu“tematik”açıdan genişlemiş ve“mizah çatısı altında eleştiri yapma”kabiliyetine güncel olayları da eklemiştir.
Özet (Çeviri)
“Ortaoyunu”is an ancient branch of traditional Turkish theatre. This branch has become successful in entertaining its audience for centuries by transforming the events and facts of the period into the element of“comedy”. Since the events that happened to people from different social classes were discussed in the play, almost every audience was able to find something of themselves in what they watched. Similar to the change in the way society was governed by the declaration of the Republic, transformations have also occurred in modern people and the issues of the day. However, the audience did not like the fact that ortaoyunu stopped dealing with the issues of the day and remained“old”compared to the current day, and the interest in the play disappeared gradually. At this point, the idea of“updating the themes of ortaoyunu”was put forward. Our study was shaped on the themes of ortaoyunu updated in the Republican Era, and whether the subjects in the plays were in line with the lives of today's people or not was identified. It was quite difficult to fully record which themes were used in the ancient ortaoyunu performances, which were textless. However, since this study studied 16 texts written and shared in written form during the Republican Period, it was possible to clearly identify the themes. As a result of our examination, it was observed that various problems of the modern period were expressed in the relevant texts. The protagonists of ortaoyunu, Kavuklu and Pişekâr, also represented different classes in the modern period, and many themes, from the rulers of the day to the moral understanding of the society, were carried into the ortaoyunu tradition under their leadership. In addition, it was seen that many of the opinions put forward about what should be updated in order to keep ortaoyunu alive in the Republican Era (participating in Western events such as balls, touching on current economic problems, highlighting the peasant-urban conflict, explaining the moral collapse in society, etc.) were handled in the texts of ortaoyunu in question. Therefore, ortaoyunu expanded“thematically”and added current events to its ability to“criticize under the umbrella of humor”.
Benzer Tezler
- Yaşamı ve sanatıyla Hayali Tacettin Diker
The life and art of Hayali Tacettin Diker
ERDEM ACAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Tasarımı Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. SELDA KULLUK YERDELEN
- Geçmişten günümüze Türk tiyatrosu'nda nüktenin evrimi
The evolution of wit in Turkish theater from past to present
V. YASİN AKYÜZ
Doktora
Türkçe
2015
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. SELDA ERGÜN
- Ahmet Kutsi Tecer Tiyatrosu üzerine bir inceleme
An examination on Ahmet Kutsi Tecer Theater
ÖZNUR ÇINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıBartın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CAN ŞEN
- Kastamonu ili cumhuriyet dönemi ortaöğretim kurumları (1923-1950)
Kastamonu city republican era secondary institutions (1923-1950)
YEŞİM BEKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimKastamonu ÜniversitesiSosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA ESKİ
- Muş kent merkezinde erken cumhuriyet dönemi kamu yapıları
Public buildings of the early republican era in the city center of Mus
SÜMEYRA GÖKÇE
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALEV ERKMEN ÖZHEKİM