Kuraldışı durum belirleme yapılarında özne-eylem bağımlılığının işlemlenmesinde uzaklık uyum ve anlamsal karışma etkileri
The Effects of distance agreement and semantic interference in the processing of subject-verb dependencies in exceptional case marking structures
- Tez No: 911928
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖZGÜR AYDIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 224
Özet
Bu tezde, özne-eylem bağımlılığının işlemlenmesinde güçlüğe neden olduğu varsayılan uzaklık ve benzerlik-temelli karışma etkileri incelenmektedir ve söz konusu zorlukların, eylemdeki biçimbilimsel uyumun varlığından etkilenip etkilenmediğine odaklanılmaktadır. Türkçede biçimbilimsel uyumum seçimlik olarak görüldüğü Kuraldışı Durum Belirleme (KDB) yapıları, uyumun, söz konusu etkiler ile etkileşimini ele alabilmek için uygun bir test ortamı sunmaktadır. Bu yapılarda, özne ve eylem arasındaki çizgisel uzaklık ve [+canlı] özellikli çeldiricilerin yol açabileceği karışma etkileri ile uyumun bu olası güçlüklere etkileri kendi-hızında okuma deneyleri ile ele alınmıştır. Uzaklık ve uyuma yönelik Deney 1'de, dilbilgisel yargı testinde uyum etkisi anlamlı bulunmuş, uzaklık etkisi anlamlı bulunamamıştır. Kendi-hızında okuma deneyinde ise uyum etkisi anlamlı bulunmamıştır, ancak uzaklık etkisi anlamlıdır. Yargı testinde uyum etkisinin sonralık etkilerini yansıttığı düşünülmektedir. Kendi-hızında okumada ise uzaklık etkisi, BYK'nın bütünleştirme yükü varsayımıyla örtüşmektedir. Deney 2'de, dilbilgisel yargı testinde uyum ve karışma etkileri anlamlıdır. Burada, uyumlu tümcelerin ve bu yapılarda [+canlı] özellikli çeldiricilerin bulunduğu tümcelerin daha kabuledilebilir olarak değerlendirildiği görülmüştür. Öte yandan kendi-hızında okuma testinde uyum etkisi anlamlı bulunamamış, yalnızca anlamsal karışma etkisi anlamlı bulunmuştur. Deney 1 ve 2'nin uyuma yönelik bulguları örtüşmektedir. Her iki kendi-hızında okuma testinde de uyum etkisine yönelik anlamlılığın bulunmaması, katılımcıların biçimbilimsel özelliklere yönelik yüzeysel ya da yeterince iyi işlemleme yaptıklarını düşündürmektedir. İşlemlemede uyum etkisinin bulunamaması, uyumun sözdizimde değil, sözdizim sonrası gerçekleştiğine yönelik bir kanıt olarak da değerlendirilebilir. Sonuç olarak, çalışmada gözlemlenen uzaklık ve karışma etkileri bellek temelli işlemleme yaklaşımlarının varsayımlarıyla uyumludur.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the factors assumed to cause difficulty in processing subject-verb dependencies: distance (locality) and similarity-based interference. It focuses on whether these difficulties are influenced by the presence of morphological agreement on the verb. Exceptional Case Marking (ECM) structures in Turkish, where morphological agreement is optional, provide an appropriate testing ground to explore the interaction between agreement and these factors. In these structures, self-paced reading (SPR) experiments were conducted to investigate the potential processing difficulties caused by the linear distance between the subject and verb, as well as similarity-based interference from [+animate] intervenors, alongside the effect of morphological agreement. In Experiment 1, which focused on distance and agreement, a grammatical acceptability test revealed a significant effect of agreement but no significant effect of distance. However, in the SPR test, no significant effect of agreement was found, while distance had a significant effect. The agreement effect in the grammatical acceptability test indicates recency effects, while the effect of distance in the SPR task aligns with the integration cost hypothesis of DLT. In Experiment 2, the grammatical acceptability test revealed significant effects of both agreement and interference. Sentences with agreement and those containing [+animate] intervenors were judged as more acceptable than sentences without these features. However, in the SPR, only the semantic interference effect was found significant, while no effect of agreement was observed. The findings of Experiments 1 and 2 regarding agreement are consistent. The lack of agreement effect in both SPR tests suggests that participants engaged in shallow or good enough processing with respect to morphological features. Additionally, the absence of an effect of agreement can be interpreted as evidence that agreement occurs post-syntactically rather than syntactically. In conclusion, the distance and interference effects observed in this study are consistent with the assumptions of memory-based processing approaches.
Benzer Tezler
- On the nature of anaphoric expressions kendi̇ / kendi̇si̇ and the clause structure of Turkish
Türkçe cümle yapıları ve kendi / kendisi artgönderimsel ifadelerinin yapısı üzerine
BİLGE PALAZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2013
DilbilimBoğaziçi ÜniversitesiDilbilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. A. SUMRU ÖZSOY
- Eski Anadolu Türkçesinden Türkiye Türkçesine birleşik cümlelerde iç cümledeki özne konumunun durum özelliklerine tarihsel bir bakış
A historical overview of case features of subject situation in complement clauses in compound clauses from Old Anatolian Turkish to Modern Turkish
AHMET NAİM ÇİÇEKLER
Doktora
Türkçe
2015
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYATİ DEVELİ
- Kapasite ihtiyaç planlaması ve sonlu çizelgeleme
Capacity requirements planning and finite scheduling
CÜNEYT DEĞERTEKİN
- Protein fold classification and motif retrieval methods by using the primary and secondary structures
Primer ve sekonder yapılar kullanılarak proteinlerin fold düzeyinde sınıflandırılması ve motif çıkarımı
ÖZLEM POLAT
Doktora
İngilizce
2015
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiElektronik ve Haberleşme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZÜMRAY DOKUR ÖLMEZ
- OMNET++ simulation model for integrated modular avionics
Entegre modüler aviyonikler için OMNET++ simulasyon modeli
MÜMİN GÖKER GAYRETLİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiSavunma Teknolojileri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RAMAZAN YENİÇERİ