Mevlevî mûsikîsinde kullanılan enstrümanların tarihsel gelişimi ve anatomik yapısı
The Historical development and anatomical structures of instruments used in Mevlevi music
- Tez No: 912490
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN AKPINAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Tasavvuf, Tarikat, Mevlânâ, Mevlevîlik, Mevlevî Mûsikîsi Enstrümanları, Mysticism, Sect, Mevlânâ, Mevlevîyeh, Mevlevî Music Instruments
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Harran Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 237
Özet
ÖZET“Mevlevî Mûsikîsinde Kullanılan Enstrümanların Tarihsel Gelişimi ve Anatomik Yapıları”başlıklı bu tezde Türk Din Mûsikîsinde önemli bir yeri olan Mevlevî Mûsikîsi ve icrasında kullanılan çalgılar, tarihsel ve anatomik açıdan incelenmiştir. Yapılan incelemelerde Mevlevî mûsikîsinde kullanılan enstrümanların tarihsel gelişimi, anatomik yapılarında ve Türk mûsikîsi nazariyatının oluşmasında Mevlevîyye tarikatının etkisi ve önemini ortaya koymak amaçlanmıştır. Sesli zikir yapan tarikatlar kendi içlerinde mûsikîyi kullanmış, mûsikînin insanın kemale ermesinde önemli bir rol oynadığını düşünmüşlerdir. Ancak Mevlevîyye tarikatında müziğe ayrı bir önem verilmiş ve icralarda çok çeşitli müzik aletleri kullanılmıştır. İcralarda kullanılan müzik aletlerinin yanı sıra bu müzik aletlerini icra eden ve Türk mûsikîsi açısından önemli birçok bestakar, sazende ve hanendenin yetişmesine katkı sağlamıştır. Bu çalışmanın giriş bölümünde konu ile ilgili genel bilgilere yer verilmiş, çalışmanın amacı, örneklemi, evreni, sınırlılıkları, problemi ve alt problemlerine ilişkin bilgiler aktarılmıştır. Çalışamının birinci bölümünde; tasavvuf, tarikat ve tasavvuf-müzik ilişkisi incelenmiş, ilgili kavramlar detaylandırılmıştır. Tasavvufun tanımı, hayatla ilişkisi, bilimsel yönü, tarihsel gelişimi, bu tarihsel süreç içerisinde zühd, tasavvuf ve tarikat dönemleri, ilişkili olduğu diğer disiplinler açıklanmıştır. Benzer şekilde tarikat kavramının tanımı, etimolojik kökeni, tarihsel gelişim süreci, zikir yöntemleri ele alınmıştır. Tasavvuf ve mûsikî başlığı altında ise cami ve tekke mûsikîsi ayrımı yapılmış, mûsikînin İslami yaşantı ve tasavvuf anlayışındaki yeri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde, Mevlânâ Celaleddin-i Rumî'nin hayatı, tasavvuf anlayışı ve mûsikî ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Mevlânâ Celaleddin-i Rumî'nin hayatı başlığı altında; doğumu, ailesi, Tebrizli Şems ile yakınlığı ve eserleri aktarılmıştır. İlgili bölümün ikinci alt başlığında Hz. Mevlânâ'nın tasavvuf anlayışı, bu anlayış içerisinde gaye, aşk ve esas konuları detaylandırılmıştır. Bir diğer alt başlık olan“Mûsikî”de makam, usul, ahenk ve çalgılar ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Akabinde Mevlevîhaneler, Mevlevîhanelerdeki eğitim, Mevlevîhanelerin Mevlevîyye tarikatındaki yeri, önemi, etki alanı ve yapısal özellikleri aktarılmıştır. İlgili bölümün son alt başlığı olan“Mevlevî Âyini”nde, âyinin tanımı, Mevlevîyye tarikatındaki yeri, bölümleri, uygulanışı, müzikle olan ilişkisi, âyinde görev alan mutrip heyeti ve bu heyette kullanılan başlıca enstrümanlara değinilmiş, bu enstrümanların âyin sırasındaki rolleri ele alınmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde önce organoloji biliminden bahsedilmiş, daha sonra Mevlevî mûsikîsinde kullanılan başlıca müzik aletleri sıralanmıştır. Akabinde Mevlevî mûsikîsinin mutrip heyeti tarafından kullanılan bu enstrümanlar, tarihsel süreç, anatomik yapı ve Mevlevî mûsikîsi bağlamında ele alınmış ve elde edilen bulgular paylaşılmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular ve tarafımızca yapılan değerlendirmelerle çalışma örnekleminde yer alan çalgıların Mevlevî mûsikîsindeki yeri, önemi ve Mevlevîyye tarikatının mürit ve muhibbanları tarafından çalgıların icra, repartuvar, eğitim, orgonoloji gibi alanlara etkisi tartışmaya açılmıştır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT In this thesis titled“The Historical Development and Anatomical Structures of Instruments Used in Mevlevi Music,”Mevlevi music, which holds an important place in Turkish religious music, and the instruments used in its performance are examined from historical and anatomical perspectives. The study aims to reveal the historical development of the instruments used in Mevlevi music, their anatomical structures, and the impact and importance of the Mevlevi Order in the formation of Turkish music theory. Orders that engage in vocal dhikr (remembrance) have incorporated music within themselves, believing that music plays an essential role in the spiritual development of individuals. However, the Mevlevi Order has given special importance to music, using a wide variety of musical instruments in its ceremonies. Besides the instruments used in performances, many composers, instrumentalists and vocalists who are significant in Turkish music have been cultivated within this tradition. In the introduction of the study, general information related to the topic is presented, including the study's purpose, sample, scope, limitations, problem statement and sub-problems. The first chapter examines the relationship between Sufism, religious orders and music, detailing related concepts. Definitions of Sufism, its relationship with life, its scientific aspects, its historical development, the periods of asceticism, Sufism and religious orders in this historical process and its connection with other disciplines are explained. Similarly, the definition of the term“order,”its etymological origin, its historical development, and methods of dhikr are discussed. Under the title of Sufism and music, the distinction between mosque and dervish lodge music is made, focusing on the role of music in Islamic life and Sufi thought. In the second chapter, the life of Mevlânâ Celaleddin-i Rumî, his understanding of Sufism and music are discussed. Under the title of Mevlânâ Celaleddin-i Rumî's life, information is provided about his birth, family, his close relationship with Şems of Tabriz, and his artefacts. The second subheading of this chapter details Rumî's understanding of Sufism, covering key topics such as purpose, love and core principles. In another subheading titled“Music,”information is provided about maqams, rhythms, tuning and instruments. Following this, the role of Mevlevi lodges, education in these lodges, and their importance and structural features in the Mevlevi Order are covered. The final subheading of this chapter,“Mevlevi Ritual (Âyin),”defines the ritual, explains its role in the Mevlevi Order, its sections, execution, connection with music, the ensemble (mutrip) involved in the ritual and the main instruments used by this ensemble, as well as the roles of these instruments during the ritual. The third chapter first introduces the science of organology and then lists the main musical instruments used in Mevlevi music. Subsequently, these instruments, employed by the mutrip ensemble in Mevlevi music, are examined in terms of historical development, anatomical structure, and their role within Mevlevi music, with the findings presented. The findings and evaluations in this study discuss the place and importance of the instruments in Mevlevi music, as well as the influence of the Mevlevi Order's members and devotees on the performance, repertoire, education, and organology of these instruments.
Benzer Tezler
- Çiştî tarikatı ile Mevlevi tarikatı arasındaki benzerlikler bağlamında Kavvâli dînî mûsikî türünün incelenmesi
In the sect of chistiyyah and Mawlaviyyah to the context of between similarities 'the examination of religious music genre of Qawwali
İSMAİL GEVAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MüzikAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Din Musikisi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ALPER AKDENİZ
- Suzidilârâ Mevlevî Âyini'nin edisyon kritiği ve analizi
Suzidilârâ Mevlevî Âyin's critical edition and analysis
EŞREF BERK TÜRKOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OZAN BAYSAL
- XIX. yüzyıla kadar olan mevlevî âyinlerinde usûl-vezin ilişkisi
The concordance between musical and prosodic meters in mevlevî âyins which took place until 19th century
AYŞE BAŞAK İLHAN
- Beste-i Kadim Mevlevi Ayinlerinde makam ve form anlayışı
Maqam and form comprehension at Baste-ye Qadeem Mawlawi Rites
BURHAN KESKİNER
- Dede Efendi'nin Hüzzam Mevlevi ayininin makam, usul ve ezgisel yönden incelenmesi
The Observation Hüzzam Mevlevi ayini by Dede Efendi in terms of style and pattern
HAKAN KILINÇARSLAN