Güneydoğu Anadolu Bölgesi mimari yapılarında ahşap kapı ve pencere kanatları
Wooden doors and window wings in architectural buildings in Southeastern Anatolia Region
- Tez No: 913536
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET KULAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 546
Özet
Kültür ve medeniyetlere ev sahipliği yapan Anadolu'da kurulan Beylikler, Selçuklu ve Osmanlı Devletleri ile mevcut kültürler arasında yeni bir sentez ortaya çıkmıştır. Kültür ve sanattaki bu etkileşimler, Anadolu'nun farklı coğrafyalarında zengin bir sanat ortamının oluşmasına sebep olmuştur. Eserlerin yapılmasında bölgesel farklar olsa da taş ve ahşap en çok kullanılan yapı malzemelerinden bir olmuştur. Ahşabın, ulaşılabilir ve sürdürülebilir olmasının yanında, işlenmesinin kolay olması sebebiyle, insanlar bu malzemeyi her aşamada değerlendirmiş ve devrin zanaatkârlarının elinde hayat bulacağı temel bir yapı malzemesine dönüşmüştür. Kolay işlenebilir olmasından dolayı birçok mimari eserin inşasında ana malzeme olarak kullanılan ahşap; kapı ve pencere kanatlarının yapımında da tercih edilmiştir. Genelde kullanım alanları dış cephe olan kapı ve pencereler, hava koşullarına ve mikroorganizmalara karşı dayanıklı malzeme türlerinden seçilmelidir. Zanaatkârlar bir eseri meydana getirirken malzemenin varlığı, özellikleri ve ulaşılabilirliği ile ilgili bilgiye sahip oldukları yapılarda kullanılan malzeme türlerinden anlaşılmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yapılan saha çalışmasında mimari yapılar üzerinde tespit edilen 84 adet kapı ve pencere kanatları, 13.-20.yy'lar arasında geniş bir zaman dilimini kapsamaktadır. Bölgede yetişen ağaç türlerden elde edilen ahşap kapı ve pencere kanatları, süsleme kompozisyonlarının uygulanması için geniş yüzeyler sunar. Tespit edilen eserlerin geniş yüzeylerinde uygulanan süsleme kompozisyonlarına ve ahşap işçiliğine bakıldığında mevcut kültürün yanında Orta Asya, Suriye, Mısır gibi bölgelerdeki süsleme ve yapım tekniklerinin de etkisinin olduğu açıkça görülmektedir. Kompozisyonların evrenini oluşturan karakterlerde zamanla bazı değişimler olsa da süsleme tekniklerinin uygulanışı değişmemiştir. Bu bağlamda tespit edilen eserlerin farklı yapı türleri üzerinde yer alması süsleme kompozisyonlarının geniş bir perspektifte değerlendirilmesini gerektirmiştir. Değerlendirmeler kendi içerisinde fakat karşılaştırma ise bölgede ve Anadolu'da egemenlik kurmuş medeniyetlerin eserleri ile benzerlik ve farklılıklar karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, eserler üzerinde tespit edilen yapım teknikleri ve süsleme kompozisyonları, geçmişin kültürel kimliğini günümüze kadar taşıdığı görülmektedir. Toplumun kimliğini ve karakterini belirlemede önemli roller oynayan maddi kültür varlıkları, bilinçli veya bilinçsiz yapılan davranışlar sonucunda birçoğu günümüze kadar ulaşamamaktadır. Güneydoğu Anadolu'da sivil ve dini mimari yapılar üzerinde tespit ettiğimiz maddi kültür varlıklarının fotoğrafları çekilerek, çizimleri yapılmış ve kayıt altına alınmıştır. Detaylı analizleri yapılan bu eserlerin sonraki nesillere aktarılması amacı çalışmamızı önemli kılmaktadır.
Özet (Çeviri)
In Anatolia, which hosts cultures and civilizations, a new synthesis emerged between Principalities, Seljuk and Ottoman paintings and existing cultures. These interactions in culture and art have caused the growth of a rich art environment in different geographies of Anatolia. Although different in the construction of the works, stone and wood have become one of the most commonly used building materials. Due to wood's ease of success as well as growth and sustainability, people have evaluated this material at every stage and it has turned into a basic building material where life can be found in the hands of copies of the era. Wood, which is used as the main material in the construction of many architectural works due to its ease of processing, has also been preferred for the partitioning of door and window sashes. Doors and moldings whose areas of use are exterior walls should be selected from material types that are resistant to weather conditions and microorganisms. When creating a work of art by craftsmen, it is understood from the types of materials used in the structures that they have characteristics regarding the existence, properties and storage of the product. The 84 door and window sashes identified on architectural structures during the field study conducted in the Southeastern Anatolia Region cover a wide period of time between the 13th and 20th centuries. Wooden door and window sashes obtained from tree species growing in the region offer large surfaces for the application of ornamental compositions. When we look at the ornamental compositions and woodwork applied on the large surfaces of the identified works, it is clearly seen that the decoration and construction techniques in regions such as Central Asia, Syria and Egypt have an influence, as well as the existing culture. Although there have been some changes over time in the characters that make up the universe of the compositions, the application of ornamentation techniques has not changed. In this context, the fact that the works identified are located on different building types necessitated the evaluation of ornamental compositions from a broad perspective. The evaluations are in themselves, but the comparison is made by comparing the similarities and differences with the works of the civilizations that dominated the region and Anatolia. As a result, it is seen that the construction techniques and ornamental compositions identified on the works carry the cultural identity of the past to the present day. Many of the material cultural assets, which play important roles in determining the identity and character of the society, have not survived to the present day as a result of conscious or unconscious actions. The material cultural assets we identified on civil and religious architectural structures in Southeastern Anatolia were photographed, drawn and recorded. The aim of transferring these works, which have been analyzed in detail, to the next generations makes our study important.
Benzer Tezler
- Gaziantep Türk-İslam Dönemi mimari süslemeleri
Turkish-Islamic architectural ornaments in Gaziantep
TUNCER DOĞAN
Doktora
Türkçe
2013
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDÜLHAMİT TÜFEKÇİOĞLU
- Anadolu Selçuklu Dönemi Konya yapılarında taş ve tuğla süsleme
The Stone and brick decoration of the constructions of Konya in the Anatolian Seljuks Period
PIRIL ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Sanat TarihiAtatürk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN YURTTAŞ
- Seyahatnamelere göre Diyarbakır'ın Osmanlı Dönemi mimari dokusu üzerine bir değerlendirme
An evaluation on Diyarbakır's architectural structure in Ottoman Period according to Travel Books
NURSEL KARACA
Doktora
Türkçe
2010
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET TOP
- GAP bölgesinde insan yerleşmelerinin iyileştirilmesi amacıyla alçı katkılı kerpiç ve tuğla duvarın Şanlıurfa toplu konut projesi üzerinde karşılaştırılması
Başlık çevirisi yok
GAMZE HELVACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BİLGE IŞIK