Sanatta maske ikonografisi
Mask iconography in art
- Tez No: 915460
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ EBRU BİLGET FATAHA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Maske, Maske İkonografisi, Ritüel, Mask, Mask Iconography, Ritual
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 117
Özet
Tezin konusu ilkel dönemden günümüze kadar varlığını sürdürmüş maske nesnesinin kullanım amaçlarını, geçmişten günümüze dek incelemek ve bunlar arasındaki değişimi bulmaya, sanattaki yerini göstermeye yöneliktir. Maske sözcüğünün kökeninin birçok kültürde karşılığı olsa da günümüzde kullanılan anlamının doğu kültüründen gelip Latince ve Yunancada asıl anlamını bulduğu düşünülmektedir. İlk olarak 16. yy.'da Arapça maschara (poz vermek) sözcüğünden türetilen maske kelimesi; yüzü veya kafanın tamamını örten, insan yüzünü daha gizemli bir noktaya taşıyan nesne olarak tanımlanmıştır. Elde olan imkanlarla birçok farklı malzeme ile üretilen maskeler, üreten halkların kültürlerine kullanım amaçlarına göre birçok farklı çeşitlerle üretilmiştir. Bunlar Ritüel ve Tören maskeleri, Ölüm maskeleri, Eğlence maskeleri, Koruma amacı ile kullanılan maskeler, Dekorasyon ve Koleksiyon maskeleri olarak farklı coğrafya ve kültürlerde, farklı işlevlerde kullanılmışlardır. Çalışma esnasında maske nesnesinin birçok toplumda, ayinler esnasında şamanın/rahibin yaptığı gösteri esnasında bir ritüel olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu kullanımın sebebi ise ayini yapan kişinin tanrıyla haberleştiği düşüncesinden kaynaklıdır. Tanrıyla haberleştiğini düşünen kişi onun karşısına çıplak ve aciz suretiyle çıkamaz bu yüzden bir maske kullanma ihtiyacı duyar. Bu hiyerarşik bir saygı ifadesidir. Aynı zamanda bazı zamanlar bu hiyerarşik bir saygıdan daha çok ruhların karşısında maske ile kendini koruma amacıyla kullanılmıştır. Yüzyıllarca bir ritüel ve korunma amacıyla kullanılan maske nesnesi ilerleyen dönemlerde kendini yenileyerek sanatın içerisinde de kendisine yer edinmiştir. Dünyanın çeşitli bölgelerinde ilkel yaşam süren kabilelerin sanatı olan, primitif sanat, kendi için yeni bir yenilik arayan modern sanat için vazgeçilmez bir ilham kapısı aralamıştır. Çağdaş Sanat içerisinde Henri Matisse, Georges Braque, Pablo Picasso, James Ensor, Salvador Dali, Rene Magritte, Max Ernst, Kuzgun Acar ve diğer birçok ismin eserlerinde yer edinen maske nesnesi bu sanatçılara, İlkel Kabile Sanatlarının Modernizm ile birlikte 1906 yılında keşfedilmesiyle eserlerinde yer edinmiştir. Bulunduğu en önemli yerlerden birisi tiyatro sahneleri olan maskeler, oyuncunun birden çok role girmesini kolaylaştırmak ve çeşitli karakterlere benzemek amacıyla kullanılmıştır. Aynı zamanda Rio Karnavalı gibi birçok karnavalda yer alan maskeler bir eğlence unsuru olarak kendisine yer dinmiştir. Geçmişten günümüze kadar ara vermeden varlığını sürdüren maske nesnesi, başlangıçta sadece bir ritüel ve koruma amacıyla kullanılmaya başlamıştır. İlerleyen dönemlerde Çağdaş Sanat içerisinde de yer edinen maskeler, sanatçıların ilkel kabile sanatına ilgi duymasıyla sanat içerisine girmiştir. Kabilelerin ayin ve korunma amacıyla kullandığı maskeleri sanatçılar kendisi için ilgi çekici bir motif olarak görerek kendi eserlerinde kullanmış ve bir nevi maskeyi sanatlaştırmışlardır. Gerek korku, gerek eğlence bazen ise sadece bir ifadesizliği betimleyen maskeler günlük yaşamda, tiyatroda, resim sanatı içerisinde varlığını sürdürmeye devam etmektedir.
Özet (Çeviri)
The subject of the thesis is to examine the purposes of use of the mask object, which has existed from the primitive period to the present day, from past to present, to find the changes between them and to show its place in art. Although the origin of the word mask has its equivalent in many cultures, it is thought that its meaning used today comes from Eastern culture and found its original meaning in Latin and Greek. The word mask was first derived from the Arabic word maschara (to pose) in the 16th century; It is defined as an object that covers the face or the entire head and brings the human face to a more mysterious point. Masks, produced with many different materials with the available resources, have been produced in many different varieties according to the cultures and purposes of use of the people who produce them. These were used in different geographies and cultures for different functions as Ritual and Ceremonial masks, Death masks, Entertainment masks, Decoration and Collection masks. During the study, it was determined that the mask object was used as a ritual in many societies, during the show performed by the shaman/priest during the rituals. The reason for this use is due to the idea that the person performing the ritual is communicating with God. A person who thinks that he is communicating with God cannot appear before him naked and helpless, so he needs to use a mask. This is a hierarchical sign of respect. At the same time, sometimes this was used for self-protection with a mask in the face of spirits rather than a hierarchical respect. The mask object, which has been used for centuries for ritual and protection purposes, has renewed itself in the following periods and gained a place in art. Primitive art, which is the art of tribes living primitive lives in various parts of the world, has opened an indispensable source of inspiration for modern art, which seeks a new innovation for itself. The mask object, which has a place in the works of Henri Matisse, Georges Braque, Pablo Picasso, James Ensor, Salvador Dali, Rene Magritte, Max Ernst, Kuzgun Acar and many other names in Contemporary Art, found a place in the works of these artists after the discovery of Primitive Tribal Arts by the Fauvists in 1906. Masks, one of the most important places they were found on theater stages, were used to make it easier for the actor to enter multiple roles and to resemble various characters. At the same time, masks, which take place in many carnivals such as the“Rio Carnival”, have gained a place as an element of entertainment. The mask object, which has existed without interruption from past to present, was initially used only for ritual and protection purposes. Masks, which later gained a place in Contemporary Art, entered art as artists became interested in primitive tribal art. Artists saw the masks used by tribes for rituals and protection as an interesting motif and used them in their own works, turning the mask into art in a way. Masks depicting both fear, entertainment, and sometimes just expressionlessness, continue to exist in daily life, theater, and painting.
Benzer Tezler
- Türkiye'de devlet ikonografisinin inşası ve çağdaş sanatta yapısökümü
The construction of state iconography in Turkey and its deconstruction through contemporary art
ERDEM ÇOLAK
Doktora
Türkçe
2021
Güzel SanatlarAnkara ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BARIŞ ÇAKMUR
- Fotoğrafta acı kavramının tasviri üzerine ikonografik çözümlemeler
Iconographic analysis on the depiction of pain concept in photography
SEBLA SELİN OK
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2015
Sahne ve Görüntü SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiFotoğraf Ana Sanat Dalı
DOÇ. ÇETİN ERGAND
DOÇ. SEÇKİN TERCAN
- Otomobil dünyasında kullanılan grafik imgelerin epistemolojik kökenleri
Epistemological origins of graphic images used in the automobile world
MUSTAFA SEMİH ŞİŞMAN
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2024
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiGrafik Ana Sanat Dalı
PROF. DR. FUAT AKDENİZLİ
- Pop-Art'ta nesnenin bir gösterge olarak kullanımı
The Use of object in Pop-Art as a sign
ÇAĞATAY KARAHAN
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2003
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MÜMTAZ SAĞLAM
- Türklerde Ejder ve Simurg motiflerinin grafik gelişimi
The Graphic development of the motifs of the Dragon and Simurg in the Turkish society
CAN ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2001
Güzel SanatlarSelçuk ÜniversitesiResim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİHAT BOYDAŞ