Şanlıurfa bölgesinde Neolitik Dönemde günlük yaşam buluntuları (Küçük buluntular) yoluyla zamansal değişimin etkileri ve sonuçları
The effects and consequences of temporal change through daily life findings (Small finds) in the Neolithic Period of the Şanlıurfa region
- Tez No: 918231
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EMRE GÜLDOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Küçük buluntular, Neolitik Dönem, Etkileşim, Hammadde, Tipoloji, Small artifacts, Neolithic Period, Interaction, Raw materials, Typology
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Öncesi Arkeolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 530
Özet
Güneybatı Asya'nın Neolitik Dönemi'nde insanoğlunun göçebe yaşam biçiminden vazgeçip yerleşik hayata geçmeleriyle birlikte yaşam tarzlarında önemli değişimler ve gelişmeler olmuştur. Bu dönemde, mimari, tarım, hayvancılık, teknoloji ve kültürel alanlarda önemli gelişmeler, inanç ve ritüel uygulamalarda ise çeşitlilikler yaşanmıştır. Birçok gelişme ve dönüşümün olduğu bu dönemde, Şanlıurfa bölgesinde Neolitik Dönem'e ait günlük yaşam buluntularının değişen bu yeni hayat tarzıyla beraber etkilenip etkilenmediğinin anlaşılması, bu çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır. Göbeklitepe, Yeni Mahalle (Balıklıgöl Höyüğü), Nevali Çori, Akarçay Tepe, Mezraa-Teleilat, Harbetsuvan Tepesi ve Fıstıklı Höyük Neolitik Dönem yerleşmelerindeki arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan küçük buluntuların bir bölümü çalışmanın ana malzemesini oluşturmaktadır. Ağırlık taşları, ağırşaklar, amuletler, iğne ve bızlar, bilezik ve boncuklar, bilyeler, düğmeler, figürinler, minyatür mask ve minyatür T'ler, işlenmiş küçük nesneler, mühür, olta, tıkaç/piercing (plug, labret) ve kemer toka ve kancaları; hammadde, bezeme ve tipolojik açıdan detaylı bir şekilde incelenmiştir. Elde edilen verilerle, öncelikle bu buluntu topluluklarının süreç içerisinde yerleşim bazında değişim mi geçirdiği veya devamlılık mı gösterdiği sorusuna cevap aranmıştır. Elde edilen sonuçlarla ikinci aşamada, Şanlıurfa Bölgesi'ndeki diğer Neolitik yerleşimlerle karşılaştırılarak bölgesel bir kültürel ortaklık var mıdır sorusuna yanıt aranmıştır. Son olarak ise Yukarı Dicle, Kuzey Suriye ve Kuzey Irak gibi yakın bölge Neolitik Dönem yerleşmelerindeki durumla birlikte elde edilen sonuçlar değerlendirilmiştir. Yapılan bu çalışma sonucunda, boncuk, bız, figürin, bilezik, ağırlık taşı ile ağırşak gibi buluntuların tipoloji ve hammaddelerinde zamansal olarak gelişim ve sürekliliklerin olduğu, buna karşın, amulet, düğme, minyatür mask, minyatür T'ler, tıkaç/piercing ve olta gibi buluntularda kesintilerin olduğu saptanmıştır. Özellikle takı amaçlı kullanılan bilezik, boncuk ve düğmelerin yapımında yoğun olarak kullanılan andezit, klorit, kuvars, mermer, radiolorit ve serpantin gibi hammaddeler ile Neritidae sp., Columbella sp., Olividae sp. ve Nassariidae sp. familayalarına ait deniz kabukluların başka bölgelerden yerleşmelere getirildiği belirlenmiştir. Özellikle Yukarı Dicle ve Orta Fırat bölgeleri arasındaki hammadde ilişkileri boncuk ve bilezik gibi türlerin tipolojilerinde de gözlemlenmiştir. Yerleşmelere özgü düğme, minyatür mask, minyatür t'ler, olta, tıkaç/piercing ve mühür gibi buluntu türlerin yanı sıra ortak olarak görülen, boncuk, bilye, iğne, bız vs. gibi buluntu tür ve tiplerin de olduğu belirlenmiştir. Şanlıurfa bölgesindeki Neolitik Dönem yerleşmelerinde yaşayan insan topluluklarının, çevreleriyle ve aynı zamanda Yukarı Dicle, Orta Fırat ve Kuzey Irak bölgeleriyle olan etkileşim ve kültürel ilişkileri hem hammadde kullanımı hem de buluntu türlerinin benzerlikleri açısından belirgin bir şekilde gözlemlenmiştir.
Özet (Çeviri)
During the Neolithic Period in Southwest Asia, significant changes and developments occurred in lifestyle as humanity abandoned the nomadic way of life in favor of settled living. This period witnessed notable advancements in architecture, agriculture, animal husbandry, technology, and cultural practices, alongside diversification in beliefs and rituals. With numerous developments and transformations taking place during this era, understanding whether the artifacts of daily life from the Neolithic Period in the Şanlıurfa region were influenced by this changing lifestyle forms the primary objective of this study. Small artifacts unearthed during archaeological excavations at Neolithic settlements such as Göbeklitepe, Yeni Mahalle (Balıklıgöl Höyüğü), Nevali Çori, Akarçay Tepe, Mezraa-Teleilat, Harbetsuvan Tepesi, and Fıstıklı Höyük form the core material of this study. Within this framework, items such as weight stones, spindle whorls, amulets, needles and awls, bracelets and beads, buttons, figurines, miniature masks, miniature T-shaped objects, processed small objects, seals, fishing hooks, labrets (plugs) and belt buckles and hooks were meticulously examined in terms of raw materials, ornamentation, and typology. Through the gathered data, the study initially sought to answer whether there were changes or continuities in settlement patterns among these artifact assemblages over time. Subsequently, the results were compared with other Neolithic settlements in the Şanlıurfa region to explore the existence of a regional cultural affiliation. Finally, the findings were evaluated in conjunction with the situation in nearby Neolithic settlements such as Upper Tigris, Northern Syria, and Northern Iraq. As a result of this study, it was observed that there were temporal developments and continuities in the typology and raw materials of artifacts such as beads, spindle whorls, figurines, bracelets, weight stones, and awls, whereas interruptions were noted in items like amulets, buttons, miniature masks, miniature T-shaped objects, plugs/labrets, and fishing hooks. Particularly, materials such as andesite, chlorite, quartz, marble, radiolarite, serpentine, and Neritidae sp., Columbella sp., Olividae sp., and Nassariidae sp. marine shells, heavily utilized in the production of jewelry items like bracelets, beads, and buttons, were identified as being sourced from other regions to settlements. Furthermore, material relationships between settlements, especially between Upper Tigris and Middle Euphrates regions, were observed in the typologies of items such as beads and bracelets. In addition to the settlement-specific finds such as buttons, miniature masks, miniature T-shaped objects, fishing hooks, plugs/piercings, and seals, common artifacts and types such as beads, ball-shaped marbles, needles, and awls have also been identified. The study conclusively highlights the significant interaction and cultural relationships between the Neolithic communities in the Şanlıurfa region and their surroundings, including the Upper Tigris, Middle Euphrates, and Northern Iraq regions, both in terms of raw material utilization and similarities in artifact types.
Benzer Tezler
- Neolitik Dönemde Güneydoğu Anadolu Bölgesi
The Southeastern Anatolia Region in Neolithic Period
MUAMMER ÖZDEMİR
- Şanlıurfa-Yeni Mahalle, Karahan Tepe, Sefer Tepe ve Hamzan Tepe yerleşimlerinin ışığı altında Güneydoğu Anadolu bölgesinde çanak çömleksiz neolitik dönem
Pre-pottery neolithic period in southeastern Anatolia under the light of Şanlıurfa-Yeni Mahalle, Karahan Tepe, Sefer Tepe ve Hamzan Tepe settlements
BAHATTİN ÇELİK
- Şanlıurfa ili Germuş Surp Asdvadzadzin Kilisesi koruma projesi
Conservation project of 'Germus Surp Asdvadzadzin Church' in Şanlıurfa
İSRAFİL KIRMIZI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP ERES ÖZDOĞAN
- Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunan Seramiksiz Neolitik Döneme ait bir buluntu merkezi Karahan Tepe
The pre Pottery Neolithic Period of Southeastern Anatolia region central one finds: Karahan Tepe
GÜLTEKİN ÇALĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
ArkeolojiDokuz Eylül ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH SEMİH GÜNERİ
- Eski ve yeni dönem arkeolojik araştırmalar ve yazılı kaynaklar ışığında Sultantepe Höyüğü'nün olası kültürel tarihi
The possible cultural history of Sultantepe Höyük in the light of preliminary and recent archaeological research and written records
AKARCAN GÜNGÖR