Mekânsal adaletin sağlanmasında sürdürülebilir mahalle planlama hareketi '15 dakikalik şehir' yaklaşımının rolü: Beyoğlu örneği
The role of sustainable neighborhood planning movement '15 minute city' approach in ensuring spatial justice: The case of Beyoğlu
- Tez No: 919396
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CEMAL CENK HAMAMCIOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: 15-dakikalık şehir, mekânsal adalet, kentsel hareketlilik, erişebilirlik, kentsel hizmet alanları, 15-minute city, spatial justice, urban mobility, accessibility, public service facilit
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Mekan Organizasyonu ve Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 175
Özet
Kentlerin biçimlenmesine etki eden kamusal hizmet ve donatı alanları kentlerde kritik öneme sahip işlev alanlarıdır. Kentlerde kamusal kullanımların dengesiz dağılması durumu vatandaşların hizmetlerden eşit şekilde yararlanamamasına yol açmakta, kentlerde mekânlar arası kutuplaşmayı körükleyerek kullanım yoğunluklarını olumsuz (Ghouchani vd., 2023; Hataminezhad vd., 2012) etkilemektedir. Bu sorunun üstesinden gelebilmek için kentsel hizmetlerin uygun kriterlere göre dengeli mekânsal dağılımı ile mekânsal organizasyonu oluşturmak ve kentlerin sürdürülebilirliğine katkı sağlamak büyük önem taşımaktadır (Dadashpoor & Rostami, 2011). Bu bağlamda yerleşim alanlarının farklı mekânsal ölçeklerine ve nüfus büyüklüklerine göre ihtiyaç duyulan temel ekonomik, sosyal ve diğer hizmetlere“yakınlığı”nı (yakınlık odaklı / proximity-centered) dikkate alan arazi kullanım planlaması; sosyal ve mekânsal erişilebilirliğe ve daha geniş toplulukların birbirleriyle etkileşimlerine katkıda bulunabilir (Nyamai & Schramm, 2023). Kentsel mekânın, tüm vatandaşlara eşit temel olanaklar sunabilecek şekilde düzenlenmesi, dönüştürülmesi veya kentte adalet düzeyinin ölçülebilmesi için; hizmetlere erişimin ve hizmetlerin mekânsal ve işlevsel dağılımının birlikte ele alınması gerekmektedir. Adil bir kent mekânının sağlanması için öncelikle atılacak adımlar; mahalle biriminin güçlendirilmesi ve tüm sakinlere eşit temelde hizmet veren bir arazi kullanım planlamasının kurgulanmasıdır. Bu konuda sürdürülebilir bir mahalle planlama hareketi olan 15 dakikalık şehir literatürde geniş bir kapsam sunmaktadır. Bu çalışma, İstanbul'un Beyoğlu İlçesi'ni çalışma alanı olarak belirleyerek 15 dakikalık şehir yaklaşımının, kentlerin sürdürülebilir, erişilebilir ve adil bir şekilde planlanmasında mekânsal adaleti sağlamada bir araç olup olamayacağını değerlendirmeye odaklanmıştır. Bu kapsamda mekânsal adalet ve 15 dakikalık şehir yaklaşımına yönelik literatür araştırması yapılmış ortak bileşenler saptanarak bölgenin mekânsal adalet ve 15 dakikalık şehir yaklaşımı bileşenleri çerçevesinde mevcut durumunu analiz etmek hedeflenmiştir. Çalışmanın yöntemi, literatür taraması ile belirlenen mekânsal adalet ve 15 dakikalık şehir bileşenlerinin bir araya getirilmesine dayanmaktadır. Mekânsal analizler çerçevesinde seçilen alanın mekânsal yapısı incelenmiştir. İkincil veriler analiz edilerek bölgenin sosyo demografik yapısı ortaya koyulmuştur. Bölgedeki fiziksel mekân kalitesi ve altyapı durumunu değerlendirmek amacıyla gözlemler yapılmış ve son olarak çalışma alanında yaşayan bireylerin temel hizmetlere erişim süreleri, ulaşım tercihleri ve mekânsal adalet algılarını ölçmeye yönelik eğilim saptaması yapılmıştır. Elde edilen verilerle, mekânsal adalet ve 15 dakikalık şehir ortak bileşenleri doğrultusunda değerlendirilerek, seçilen alanın bu bileşenlerle uyumlu olup olmadığı incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
The uneven distribution of public uses leads to unequal access to urban services among citizens, resulting in polarized urban spaces (Ghouchani et al., 2023; Hataminezhad et al., 2012). Addressing this issue requires the distribution of urban services based on appropriate criteria to create balanced spatial organization and contribute to urban sustainability (Dadashpoor & Rostami, 2011). Land use planning that considers the“proximity”to essential economic, social, and other services in residential areas enhances social and spatial accessibility and fosters interactions among broader communities (Nyamai & Schramm, 2023). To organize, transform, or measure the level of justice in urban space, the spatial and functional distribution of services and access to these services must be jointly addressed to ensure that basic amenities are equally available to all citizens. The concept of spatial justice requires strengthening the neighborhood unit within the city. The literature on the sustainable neighborhood planning movement, known as the 15- minute city, offers extensive insights into this topic This study focuses on evaluating whether the 15-minute city approach can be a tool to ensure spatial justice in the sustainable, accessible and fair planning of cities by determining the Beyoğlu District of Istanbul as the study area. In this context, a literature review on spatial justice and the 15-minute city approach was conducted, common components were identified and it was aimed to analyze the current situation of the region within the framework of spatial justice and 15-minute city approach components. The method of the study is based on bringing together the spatial justice and 15- minute city components identified through literature review. Within the framework of spatial analysis, the spatial structure of the selected area was examined. The socio-demographic structure of the region was revealed by analyzing secondary data. Observations were made to assess the quality of physical space and infrastructure in the region, and finally, a trend analysis was conducted to measure the access times of individuals living in the study area to basic services, their transportation preferences and their perceptions of spatial justice. With the data obtained, it was evaluated in line with the common components of spatial justice and 15-minute city, and it was examined whether the selected area is compatible with these components.
Benzer Tezler
- Local community's perception of the impacts of tourism development in rural areas–a case study in Zanzibar
Kırsal bölgelerde turizmin gelişiminin etkilerine ilişkin yerel halkın algısı-Zanzıbar örneği
HAMED ABDALLA ABDALLA
Doktora
İngilizce
2025
TurizmEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAŞAR SARI
DOÇ. DR. DAVUT UYSAL
- How does water scarcity affect agricultural productivity and food security? A case study on Morocco
Su kıtlığının tarımsal verimlilik ve gıda güvenliği üzerindeki etkileri: Fas örneği
ZAİNAB AL BATOUL MA-EL-AININ
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Ziraatİstanbul Teknik ÜniversitesiAfet ve Acil Durum Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HİKMET İSKENDER
- Kentsel mekanın, deprem risklerinin azaltılmasına yönelik yeniden organizasyonu ve bir toplumsal katılım süreci
Reorganization of urban space in order to mitigate earthquake risks, and a process for social participation
SÜLEYMAN BALYEMEZ
Doktora
Türkçe
2010
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LALE BERKÖZ
- Evaluating urban diversity practices of local municipalities in istanbul: A case study of Besiktas, Beyoglu and Fatih municipalities
İstanbul'daki yerel belediyelerin kentsel çeşitliliğe yönelik uygulamalarının incelenmesi: Beşiktaş, Beyoğlu ve Fatih belediyeleri örneği
SEMAHAT CEREN SAY
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BAŞAK DEMİREŞ ÖZKUL
- Mekansal adaletin güncel sanat pratikleri üzerinden incelenmesi
Examination of spatial justice through contemporary art practices
BUSE DALOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. HARİKA ESRA OSKAY