Turabdin kültürel coğrafyasında Mardin Midyat Anıtlı köyü, Meryem Ana Manastırı ve yakın çevresinde bulunan dini miras alanlarının kültürel peyzaj değeri ve koruma potansiyeli
In the cultural geography of Tur Abdin cultural landscape value and conservation potential of Mardin Midyat Anıtlı village, the Monastery of the Virgin Mary and the religious heritage areas in its near surroundings
- Tez No: 919551
- Danışmanlar: PROF. DR. CAN ŞAKİR BİNAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rölöve-Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 348
Özet
Antik dönem ve Orta Çağ boyunca önemli ve stratejik bir yerleşim merkezi olan Mardin ili ve merkezi Midyat olan Turabdin dağlık yöresi, birçok kültürün etkisinde kalmış; manastır, kilise, kale, tapınaklar ve mezar anıtlarıyla bütünleşmiş bir yerleşim alanı haline gelmiştir. Antik Turabdin bölgesi sınırları içinde yer alan Anıtlı (Hah) köyü de Yukarı Mezopotamya'daki bu yüksek kalker platosunda konumlanmıştır. Turabdin bölgesinde yaşamış ve hâlen yaşayan halklar, bölgenin çok kültürlü yapısı nedeniyle pek çok kültürel dinamikten etkilenmiştir. Bu dinamiklerin bir sonucu olarak, bölgedeki yerleşimlerde 'Turabdin Kültürel Peyzajı' çerçevesinde gelişen ancak kendi içinde özgünleşen kültürel peyzaj alanları ortaya çıkmıştır. Bölgedeki tüm toplumların ve kültürlerin somut ve soyut değerlerinin bir yansıması olan kültürel peyzaj, hem bölgenin kimliğinin bir parçası hem de mirasının bir unsuru olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda, söz konusu peyzaj alanlarının değişimi, gelişimi ve mevcut durumlarının tespit edilerek belgelenmesi, toplumsal, sosyolojik ve mimari planlama konularında büyük bir önem taşımaktadır. Anıtlı köyü peyzajı, Antik Turabdin bölgesinde, yüzyıllar boyunca doğanın şekillendirdiği doğal değerlerle, burada yaşamış olan toplumların izlerini taşıyan önemli bir kültürel alandır. Köy çevresindeki anıtsal yapılar, mimarlık tarihi açısından büyük bir öneme sahip olup, bölgenin kültürel mirası açısından nadir ve özgün örnekler sunmaktadır. Anıtlı, sahip olduğu farklı üsluptaki kilise ve manastırlarla, tarihi boyunca önemli bir dini merkez olarak varlık göstermiştir. Meryem Ana Manastırı ve Mor Sobo Katedrali çevresinde şekillenen köy yerleşimi, özgün bir peyzaj sergilemektedir. Yerleşimin verimli arazi kullanımı, üretim teknikleri ve doğal topografya ile uyumlu mimari unsurları, Turabdin bölgesinin kültürel peyzajının karakteristik bir örneğini temsil etmektedir. Anıtlı özelinde yapılan bu çalışma, bölgedeki diğer yerleşimlerin kültürel peyzaj olarak tanımlanmasında yöntem ve analizler sunarak farkındalık yaratmayı, belgeleme, değerlendirme, koruma ve yönetme süreçlerine katkı sağlamayı hedeflemektedir. Alanlar özelinde sistematik bir şekilde geliştirilecek bu yaklaşım, peyzaj, kültür ve miras etkileşiminin oluşum, değişim ve planlamaya etkilerini tanımlayarak, bölgedeki kültürel peyzajların korunmasına yönelik kapsamlı bir model ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
Throughout the Antiquity and Middle Ages, the province of Mardin and the mountainous region of Turabdin, centered in Midyat, served as a significant and strategic settlement area. Influenced by numerous cultures, this region became a landscape integrated with monasteries, churches, fortresses, temples, and monumental tombs. Located within the borders of ancient Turabdin, the village of Anıtlı (Hah) is situated on the elevated limestone plateau of Upper Mesopotamia. The diverse communities that have lived in the Turabdin region have been shaped by its multicultural dynamics. As a result, unique cultural landscapes emerged within the framework of the“Turabdin Cultural Landscape.”These landscapes, reflecting the tangible and intangible values of the region's communities, are integral to its identity and heritage. The documentation of their transformation, development, and current state is crucial for societal, sociological, and architectural planning. The cultural landscape of Anıtlı village represents a significant cultural area shaped by both natural features and human influence over centuries. The monumental structures surrounding the village, such as the Virgin Mary Monastery and Mor Sobo Cathedral, hold considerable architectural and historical value. These structures exemplify the region's cultural heritage with rare and unique examples of different architectural styles. Anıtlı, historically recognized as a major religious center, demonstrates a distinctive landscape formed through its harmonious relationship with natural topography, productive land use, and architectural elements. This study aims to contribute to the recognition, documentation, and preservation of cultural landscapes, using Anıtlı as a model for analyzing and evaluating other settlements in the region. By developing a systematic approach, this research seeks to propose a comprehensive model that identifies the formation, transformation, and planning dynamics of cultural landscapes while addressing their protection and sustainable management within the Turabdin region.
Benzer Tezler
- Mardin-Midyat Yemişli (Enhil) köyü süryani dini mimarisi
Mardin-Midyat Yemişli (Enhil) village syriac religious architecture
LEYLA UYGUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAHSİN KORKUT
- Batılı seyyahların gözüyle Mardin ve çevresi (Mardin, Nusaybin ve Hasankeyf)
Mardin and its surrounding (Mardin, Nusaybin and Hasankeyf) from the eyes of western travelers
MEHTAP NASIROĞLU
- Süryani kiliselerinde Kduşkudşin (Mardin, Diyarbakır, Şırnak, Adıyaman örnekleri)
Kdushkudshin in Syrian churches (Samples of Mardin, Diyarbakır, Şırnak, Adıyaman)
EVİN TELLİ
Doktora
Türkçe
2022
Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET TOP
- Kültürel kimliğin mekânsal etkileri: Mor Gabriel Süryani manastırı örneği
Spatial effects of cultural identity: The case of Mor Gabriel Syrian monastery
POLEN ALMACA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İç Mimari ve DekorasyonMaltepe Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HANDAN ÖZSIRKINTI KASAP
DOÇ. DR. FATİH US
- Midyat Süryani manastır ve kiliseeri
Syrian monasteries and churces of Mi̇dyat
VASFİYE MELİKE TURAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiAtatürk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALDUN ÖZKAN