Investigating the semantic similarity effect on delayed free recall using word embeddings
Kelime gömme modelleri kullanılarak semantik benzerlik etkisinin gecikmeli geri çağırma görevi üzerindeki etkisinin incelenmesi
- Tez No: 919666
- Danışmanlar: DOÇ. DR. BARBAROS YET, DOÇ. DR. ASLI KILIÇ ÖZHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrol, Psikoloji, Computer Engineering and Computer Science and Control, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Orta Doğu Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Enformatik Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilişsel Bilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 105
Özet
Olaysal bellek, bağlamlarıyla ilişkili kişisel deneyimleri kodlayan ve geri getiren bir tür uzun süreli bellektir. Önceki epizodik bellek çalışmaları, bağlamın veya geri getirilen bilgilerle ilgili önceden var olan bilginin, hafıza görevlerinin performansını etkileyebileceğini göstermiştir. Bu nedenle, bellek görevi performansını farklı anlamsal ilişki düzeyleriyle karşılaştırarak anlamsal yakınlık etkisini incelemek çok önemli hale gelmiştir. Doğal dil işleme çalışmalarında anlamsal ilişkiler, sinir ağları kullanılarak geniş bir metin derlemindeki kelime vektörlerinin öğrenilmesiyle başarılı bir şekilde temsil edilebilir. Çalışmada, sinir ağları aracılığıyla elde edilen semantik olarak ilgili ve ilgisiz kelime listelerini içeren kelime listeleri oluşturarak semantik faktörlerin gecikmeli serbest hatırlama görevi üzerindeki etkisini araştırmak ve anlamsal ve zamansal yakınlık etkilerinin hatırlama performansını nasıl etkilediğini göstermek amaçlandı. Türkçe kelime temsillerini elde etmek ve kelimeleri semantik ilişkilerine göre düzenlemek için fastText ve Word2Vec kullanıldı ve insan değerlendiriciler, kelime listelerindeki kelimeleri doğruladı. Daha sonra anlamsal ilişkinin hatırlama dinamiklerini nasıl etkilediğini incelemek için dört durum karşılaştırıldı (fastText-ilişkili, fastText-ilişkisiz, Word2Vec-ilişkili, Word2Vec-ilişkisiz). Sonuçlar, kosinüs benzerliği değerleri ile insan muhakemesi arasındaki anlamlı pozitif korelasyonun ve anlamsal ve zamansal yakınlık etkilerinin hatırlama olasılığını etkilediğini gösterdi. Ayrıca, farklı düzeylerde anlamsal ilişki ve kelime gömme modeli seçimi, hatırlama ve doğruluk olasılığında rol oynamıştır. Bu nedenle, bu tez çalışması, sinir ağlarının bellek çalışmalarındaki anlamsal ilişkileri temsil edebildiğini ve manipüle edebildiğini ve anlamsal ve zamansal yakınlık etkilerinin, farklı düzeylerde anlamsal ilişki hatırlama dinamiklerini etkilediğini ileri sürmektedir.
Özet (Çeviri)
Episodic memory is a type of long-term memory that encodes and retrieves personal experiences associated with their context. Previous episodic memory studies showed that the context or pre-existing knowledge about retrieved information may influence the performance of memory tasks. So, it becomes crucial to study the semantic proximity effect by comparing memory task performance with different levels of semantic relatedness. In natural language processing studies, semantic relations can be successfully represented by learning word vectors in a large text corpus using neural networks. The study aimed to investigate the impact of semantic factors on delayed free recall task by creating word lists that included semantically related and unrelated word lists obtained through neural networks and show how semantic and temporal proximity influence recall performance. fastText and Word2Vec were used to obtain Turkish word representations and organize words according to their semantic relatedness, and human raters validated words in the word lists. Later, to investigate how semantic relatedness affects recall dynamics, four conditions were compared (fastText-related, fastText-unrelated, Word2Vec-related, Word2Vec-unrelated). Results showed that a significant positive correlation between cosine similarity values and human judgments, and semantic and temporal proximity effects influenced the recall probability. In addition, different levels of semantic relatedness and choice of word embeddings played a role in the likelihood of recall and accuracy. Therefore, this thesis suggests that neural networks can represent and manipulate semantic relations in memory studies and that semantic and temporal proximity influence recall dynamics at varying levels of semantic relatedness.
Benzer Tezler
- An investigation of syntactic, morphological, and semantic cues in processing sluicing in Turkish
Türkçe'de eksiltili cümleciklerin işlenmesinde sözdizimsel, morfolojik ve anlamsal ipuçlarının incelenmesi
NEVROZ DİLAN TANAL DIRAĞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
DilbilimBoğaziçi ÜniversitesiDR. ÖĞR. ÜYESİ NAZİK DİNÇTOPAL DENİZ
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜMİT ATLAMAZ
- Mimarlık-göstergebilim ilişkileri/mimarlıkta iletişim yolları üzerine bir inceleme
A Search about relationship linguistic, semiotics and architecture-the modes of architectural communication
ÜMİT KALPAKLI
- Uzaktan algılama ve derin öğrenme yöntemleri ile İstanbul'un yerel iklim alanları ve yer yüzeyi sıcaklığı değişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi
Investigation of the relationship between local climate zones and land surface temperature changes in İstanbul using remote sensing and deep learning methods
MELİKE NİCANCI SİNANOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Jeodezi ve Fotogrametriİstanbul Teknik Üniversitesiİletişim Sistemleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞİNASİ KAYA
- الأسرار البيانية في تنجيم القصة القرآنية 'دراسة سياقية' لقصة موسى عليه السلام
Musa (A.s.) kıssası bağlamında Kur'ân kıssalarının parça parça olarak indirilmesindeki beyânî sırlar
AHMAD ALYOUSEF
Doktora
Arapça
2024
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SALİH DERŞEVİ
- Türkçe kelime vektörlerinde görülen anlamsal ve biçimsel yakınlaşmalar
The semantic and morphologic similarity in Turkish word embeddings
MEHMET TURGUT SÜBAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolMaltepe ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET ALİ AKSOY TÜYSÜZ