Pîrî-Zâde Osmân Sâhib'in Şerh-i Ebyât-ı Sâ'ib-i Tebrîzîadlı eseri (inceleme-metin-dizinsel sözlük)
Pîrî-Zâde Osmân Sâhib's Şerh-i Ebyât-ı Sâ'ib-i Tebrîzîwork named (review-text-indexual dictionary)
- Tez No: 920387
- Danışmanlar: PROF. DR. CAFER MUM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 739
Özet
Bu çalışmada, şair ve nasir Şeyhülislam Pîrî-zâde Osmân Sâhib‟in hayatı ve eserleri hakkında bilgi vermek, Sâǿib-i Tebrîzî Dîvânı‟na yapılan ikinci hacimli şerh olan eserinin çeviri yazısı yapılarak klasik Türk edebiyatını metin şerhi çalışmalarına katkıda bulunmak ve bu şerhin 18. yüzyıl nesir diline örnek teşkil eden söz varlığını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bilmeceyi andıran söyleyişler, derinlere gizlenmiş manalar, yeni hayal ve teşbihler barındıran Sebk-i Hindî etkisinde eserler yazan İranlı meşhur şair Sâǿib-i Tebrîzî‟nin şiirleri uzunca bir süre Osmanlı medreselerinde okutulmuştur. Dili Farsça, tarzı Sebk-i Hindî olan Sâǿib-i Tebrîzî‟nin şiirleri, doğal olarak şerhe ihtiyaç duymuştur. 18. yüzyılda, Osmanlıda şöhretinin zirvesinde bulunan Sâǿib-i Tebrîzî‟ye Türkçe şerhler yazılmaya başlanmıştır. Bu şerhlerden biri de 77. Osmanlı şeyhülislamı Pîrî-zâde Osmân Sâhib‟in, Bursa‟da sürgünde bulunduğu 1757-1761 yılları arasında Sâǿib-i Tebrîzî Dîvânı‟ndaki elif harfi ile kafiyeli ilk 8 gazel için yazdığı, tasavvufi anlatım ve sanatkârane üslubun özelliklerini taşıyan, tüm şerhe yayılmış secileri ile şiirsel bir anlatıma sahip olan“Şerh-i Ebyât-ı Sâǿib-i Tebrîzî”adlı eseridir. Bu çalışmanın birinci bölümünde Pîrî-zâde Osmân Sâhib‟in hayatı ve dağınık hâlde bulunan eserleri hakkında teferruatlı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümünde şerhte zikredilen özel adlar, ayetler, hadisler, Türkçe, Farsça ve Arapça manzum parçalar, Arapça ibareler, Ebû Bekir Nusret‟in şerhiyle benzerlikler tespit edilerek şerh metni incelenmiştir. Üçüncü bölümünde 67 varaktan müteşekkil şerh, transkribe edilerek Latin harflerine aktarılmıştır. Dördüncü ve son bölüm olan“Sözlük”te ise tamlamalar da dâhil olmak üzere şerhin bütün kelime varlığına anlam verilmiştir. Sonuç olarak transkripsiyonunu yaptığımız“Şerh-i Ebyât-ı Sâǿib-i Tebrîzî”adlı şerhin, yöntemi ve ağır dili ile klasik şerhlerden ayrıştığı; şerhte sadece Farsça beyitler Türkçeye çevrilirken sade bir dil kullanıldığı ve bu bölümlerin de Ebû Bekir Nusret‟in“Şerh-i BaǾz-ı Gazeliyyât-ı Sâǿib”adlı eserinden alındığı; şarihin makta beyitleri dışında hemen hemen tüm şerhte tasavvufi yorumlara başvurduğu tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
This study aims to provide information about the life and works of the poet and scribe Şeyhülislam Pîrî-zâde Osmân Sâhib. It aims to contribute to the textual commentary in classical Turkish literature by translating his work, which is the second comprehensive commentary on the Divan of Sâǿib-i Tebrîzî and to reveal the vocabulary of this commentary that exemplifies the 18th century prose language. The poems of the famous Iranian poet Sâǿib-i Tebrîzî, who wrote works influenced by the Sebk-i Hindî movement, which included riddle-like expressions, deeply hidden meanings, new dreams and metaphors, were taught in Ottoman madrasahs for a long time. The poems of Sâǿib-i Tebrîzî, whose language was Persian and whose style was Sebk-i Hindî, naturally needed commentary. In the 18th century, Turkish commentaries began to be written for Sâǿib-i Tebrîzî, who was at the peak of his fame in the Ottoman Empire. One of these commentaries is the work named“Şerh-i Ebyât-ı Sâǿib-i Tebrîzî”, which was written by the 77th Ottoman Sheikhulislam Pîrî-zâde Osmân Sâhib, during his exile in Bursa between 1757 and 1761, for the first 8 ghazals rhyming with the letter alif in the Sâǿib-i Tebrîzî Divan. It has the characteristics of Sufi narration and artistic style, and has a sheuristic narration with its sejis spread over the entire commentary. In the first part of this study, detailed information about the life of Pîrî-zâde Osmân Sâhib and his scattered works are given. In the second part, the text of the commentary is examined by determining the proper names, verses, hadiths, Turkish, Persian and Arabic verse pieces, Arabic phrases, and similarities with the commentary of Ebû Bekir Nusret. In the third part, the commentary consisting of 67 pages is transcribed and transferred to Latin letters. In the fourth and last part,“Dictionary”, the entire vocabulary of the commentary, including the phrases, is given meaning. As a result, it has been determined that the commentary titled“Şerh-i Ebyât-ı Sâǿib-i Tebrîzî”, which we transcribed, differs from classical commentaries with its method and heavy language, that a simple language was used when translating only Persian couplets into Turkish, and that these sections were taken from Ebû Bekir Nusret‟s work“Şerh-i BaǾzı Gazeliyyât-ı Sâǿib”, and that the commentator resorted to mystical interpretations in almost all of the commentary except for the makh couplets.
Benzer Tezler
- Son dönem Osmanlı düşüncesinde hilâfet meselesi (Pîrîzâde Mehmed Sâhib örneği)
Last period Ottoman problem caliphate thought (The case of Pîrîzâde Mehmed Sahib)
FAHRİ GEMİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinDokuz Eylül ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN KARADENİZ
- Hâce Hatîb Mahmud er-Rumî ve Harîdetü'l 'Acayib ve Ferîdetü'l Garayib tercümesi isimli eserinin edisyon kritik ve tahlili
Hace Hatib Mahmud er-Rumi and edition critique and analysis of his book named 'Tercemetü Haride al-Acayib and Feride al-Garayib'
SEMA YANİÇ
- Mektubi İbrahim Edhem Efendi'nin 'Ruhu't-talik' adlı eserinin hat sanatı bakımından analizi (2 cilt)
Başlık çevirisi yok
AYNUR ERBAŞ
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1995
El SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
Y.DOÇ.DR. İSMAİL ÖZTÜRK
- Pîrî-zâde Mehmed Sâhib hayatı, edebi kişiliği, eserleri ve divanı'nın tenkitli metni
Pîrî-zâde Mehmed Sâhib, his life, the litterary personnality, works and comparative texte of his divan
MERAL TOPAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ YILDIRIM