Cem Sultan'ın Cemşîd ü Hurşîd mesnevisi [Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük]
Cem Sultan's mathnawi of Cemşîd ü Hurşîd [Concordance and functional glossary]
- Tez No: 920881
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TUBA ONAT ÇAKIROĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1865
Özet
Klasik Osmanlıcaya geçiş öncesi Eski Anadolu Türkçesinin önemli bir tanığı olan Cemşîd u Hurşîd, Osmanlı şiirinin her kademeden şairinin ve şiirinin anlaşılması için önemli bir mirastır. Cemşîd u Hurşîd / Āyāt-ı ʿUşşāk, İranlı şair Selman-ı Saveci'nin kaleme aldığı Farsça Cemşîd ü Hurşîd mesnevisinin Sultan Cem tarafından genişletilerek Türkçeye ikinci defa kazandırılmış bir mesnevidir. Şiir ve hikâyeyi bünyesinde barındıran bu mesnevi, 36 yıl gibi kısa bir ömür süren, ömrü sürgünlerde geçen bir şehzadenin 19 yaşında tercüme ettiği bir eserdir. Osmanlı şiirinin anlaşılması için ve daha geniş kitlelere ulaştırılması için farklı projeler mevcuttur. Ferdinand de Saussure'ün kelimelerin bağlamda anlam kazandığı fikri üzerine inşa edilen Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü (TEBDİZ) projesinin alt yapısı kullanılarak hazırlanan bu tezle Cemşîd u Hurşîd'in söz varlığı ve şairin parmak izi üslubuna ait veriler ortaya konmuştur. Çalışma literatür bölümüne yer verilen giriş bölümü, metin inceleme bölümü ve sonuçtan oluşmuştur. Çalışmanın inceleme bölümünde; Cemşîd u Hurşîd'de geçen arkaik kelimeler, deyimler, atasözleri, ikilemeler, fiiller, ayetler, hadis ve rivayetler, günlük konuşma diline ait ifadeler, dualar ve tamlamalarla ilgili tespitler sayısal verilerle ortaya konmuştur. Bu bölümde ayrıca Fatih Sultan Mehmet gibi büyük bir dehanın oğlu olan ve şiir ülkesinde iddialı olmak isteyen genç bir şehzadenin kelime dünyasının anlaşılması, metnin esere-okura-sanatçıya-topluma yönelik edebi kuram verilerinden hareketle elde edilen bulgulara yer verilmiştir. Mesnevinin kelime varlığı ve bu kelimelerin şiirde kazandığı anlamlardan hareketle şairin şiir ve üslubuna ait çıkarımlar çalışmanın sonuç bölümünde değerlendirilmiştir. Üslubun sanatçının tabiatını, çevresini, kişiliğini yansıttığı fikrinden hareketle araştırmacılar, tezkireler ve verilerin ışığında mesnevi bu bölümde değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Cemşîd u Hurşîd, an important witness of Old Anatolian Turkish before the transition to classical Ottoman Turkish, is an important heritage for the understanding of poets and poetry from all levels of Ottoman poetry. Cemşîd u Hurşîd is the second translation into Turkish of the Persian masnavi Cemşîd ü Hurşîd written by the Iranian poet Selman-ı Saveci and expanded by Sultan Cem. This masnavi, which contains both poetry and story, was translated at the age of 19 by a prince who lived a short life of 36 years and spent his life in exile. There are different projects to understand Ottoman poetry and to make it accessible to a wider audience. This thesis, which was prepared by using the infrastructure of the History and Literature Texts Contextualized Index and Functional Dictionary (TEBDİZ) project, which is built on Ferdinand de Saussure's idea that words gain meaning in context, reveals the vocabulary of Cemşîd u Hurşîd and the data belonging to the poet's fingerprint style. The study consists of an introduction with a literature section, a text analysis section and a conclusion. In the analysis part of the study; The determinations about the archaic words, idioms, proverbs, reduplications, verbs, verses, hadiths and narrations, expressions belonging to the daily spoken language, prayers and phrases in Cemşîd u Hurşîd are presented with numerical data. This section also includes the findings obtained from the literary theory data on the work-reader-artist-society in order to understand the word world of a young prince who is the son of a great genius like Fatih Sultan Mehmet and who wants to be assertive in the country of poetry. Based on the vocabulary of the Masnavi and the meanings of these words in the poem, inferences about the poet's poetry and style are evaluated in the conclusion section of the study. Based on the idea that the style reflects the nature, environment and personality of the artist, the masnavi is evaluated in this section in the light of researchers, tezkires and data.
Benzer Tezler
- XV. yüzyıl mesnevilerinden Hamdi'nin Yusuf u Züleyha, Cem Sultan'ın Cemşid ü Hurşid ve Şeyhi'nin Husrev u Şirin'inin modern roman unsurları açısından değerlendirilmesi
To Appraise modern novel compenents from viewpoint of Yusuf u Züleyha by Hamdi, Cemşid ü Hurşid by Cem Sultan, Husrev ü Şirin by Şeyhi from mesnevis fifteenth century
NESRİN ÇORUH
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜRAYYA A. BEYZADEOĞLU
- Ali Şir Nevâyî'nin Fevāyidü'l-Kiber'i ile Cem Sultan'nın Cemşîd ü Hurşîd'i arasında ses bilgisi ve ekler bakımından bir karşılaştırma
A comparison between Ali Şir Nevây's Fevāyidü'l-Kiber's and Cem Sultan's Cemşîd ü Hurş'd's in sound knowledge and annexes
SEMA GÜMÜŞGERDAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLAL YÜCEL
- Cem Sultan'ın gazellerinin teşbih sözlüğü
Cem Sultan's dictionary of analogies of Turkish ghazals
EMİNE DAŞDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÜLKÜ ÇETİNKAYA KARAKOYUN
- Cem Sultan'ın Türkçe Divanı'ının psikolojik tahlili
The Psyhological analysis of the Turkish Divan of Cem Sultan
SEMA ÇAKMAK ALPUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. ZÜLFÜ GÜLER
- Cem Sultan' ın Türkçe Divanı' nın tahlili
The analysis of Cem Sultan's Divân written in Turkish
SEDAT ENGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MİNE MENGİ