Bilgi sosyolojisi bağlamında ilk dönem kelamî sorunların analizi
An analysis of early theological issues in islamic history within the context of the sociology of knowledge
- Tez No: 922997
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖZCAN GÜNGÖR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 251
Özet
İslam düşüncesi, tarihsel olarak toplumsal ve politik olayların etkisi altında şekillenmiş ve bu süreçte birçok kelâmî sorun ortaya çıkmıştır. Bu sorunlar, İslam toplumlarının sosyo-politik yapılarıyla iç içe geçerek hem teolojik hem de toplumsal düzeyde büyük yankılar uyandırmıştır. Bilgi sosyolojisi, bilginin toplumsal bağlamda nasıl inşa edildiğini inceleyen bir disiplin olarak, bu tür dinî ve toplumsal meselelerin anlaşılmasında önemli bir araç sunar. Bu çalışma, bilgi sosyolojisi perspektifinden, İslam tarihindeki erken dönem kelâmî sorunlarını analiz etmeyi amaç edinmektedir. Bu doktora tezi, ilk dönem kelâmî sorunlar bağlamında özellikle halifelik ve büyük günah kavramların, toplumsal ve siyasî bağlamlarla nasıl etkileşime girdiğini ve bu süreçte nasıl bilgiye dönüştüğünü araştırır. Bu bağlamda, sosyolojik gerçeklikler ve bu gerçekliklerin dinî bilgi üzerindeki etkileri, geniş bir perspektifle ele alınmıştır. Çalışma, bilginin toplumsal temellerini anlamaya yönelik teorik bir çerçeve sunmayı ve bu çerçevenin pratik uygulamalarını da ortaya koymaktadır. Erken dönem İslam toplumlarındaki kelâmî sorunların, sadece teolojik değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasî sebeplerle de şekillendiği iddiasını taşımaktadır. Bu iddia, bilgi sosyolojisinin temel ilkeleriyle desteklenmekte ve bilginin toplumsal gerçeklikler tarafından nasıl inşa edildiği ve dönüştürüldüğü analiz edilmektedir. Ayrıca, bu sorunların İslam düşüncesinin günümüzdeki bazı temel problemlerinin kaynağı olduğu ve bu bağlamda yeniden ele alınması gerektiği savunulmaktadır. Çalışma, nitel araştırma yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Berger &Luckmann'ın“Gerçekliğin Sosyal İnşası”teorisi temel alınarak, erken dönem İslam düşüncesindeki kelâmî sorunlar, bilgi sosyolojisi perspektifinden analiz edilmiştir. Çalışmanın veri toplama sürecinde, tarihî belgeler, biyografiler, mektuplar ve diğer yazılı kaynaklar kullanılmıştır. Bu belgeler, doküman analizi yöntemiyle incelenmiş ve sosyolojik bir bakış açısıyla yorumlanmıştır. İslam düşüncesinin erken dönemine dair yeni bir teolojik anlayış geliştirme potansiyeline sahip olması açısından öneme sahip olan bu tezde bilgi sosyolojisi yardımıyla oluşturulan model, İslam düşüncesinin eleştirel bir yorumunu sunarken, günümüzün teolojik ve sosyolojik sorunlarına da ışık tutabilecek bir perspektif sunmaktadır. Bununla birlikte dinî düşüncenin toplumsal gerçekliklerle olan ilişkisini anlamaya yönelik bir katkı sağlamaktadır. Yine 632 yılında Hz. Peygamber'in vefatından sonraki dönemi kapsayan, halifelik tartışmaları ve bu dönemdeki büyük günah kavramı gibi konulara odaklanmıştır. Coğrafî olarak ise Medine, Basra, Kûfe, Bağdat ve Fustat gibi şehirler üzerine yoğunlaşılmıştır. Ancak, çalışmanın bulguları, sadece incelenen dönem ve yerlerle sınırlı olup, daha geniş bir genellemeye gidilmemiştir. Bu doktora tezi erken dönem İslam toplumlarındaki kelâmî sorunların, toplumsal ve siyasî etkenlerle şekillendiğini ve bu süreçlerin, İslam düşüncesinin günümüzdeki bazı temel problemlerinin altında yatan sebepler olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, dinî bilginin toplumsal gerçekliklerle nasıl inşa edildiği ve dönüştürüldüğü konusunda önemli bulgular elde edilmiştir. Bu bulgular, gelecekte yapılacak çalışmalara, İslam düşüncesinin sosyal ve siyasî bağlamda yeniden ele alınması gerektiği yönünde önemli bir yön verebilir. Bu çalışma, gelecek araştırmalar için İslam düşüncesinin farklı dönemlerindeki diğer kelâmî sorunların, bilgi sosyolojisi perspektifinden nasıl ele alınabileceğine dair bir model sunmaktadır. Ayrıca, günümüz İslam toplumlarında süregelen dinî ve toplumsal sorunların çözümüne yönelik yeni sosyolojik yaklaşımlar geliştirilmesine de katkı sağlayabilir.
Özet (Çeviri)
Islamic thought has historically been shaped by social and political events, and throughout this process, numerous theological (kalām) issues have emerged. These issues have become deeply intertwined with the socio-political structures of Islamic societies, resonating on both theological and societal levels. The sociology of knowledge, as a discipline that examines how knowledge is constructed within social contexts, provides a crucial tool for understanding such religious and social matters. This study aims to analyze early Islamic theological issues from the perspective of the sociology of knowledge. This doctoral thesis focuses on the analysis of early Islamic theological issues within the context of the sociology of knowledge. The study particularly explores how concepts such as the caliphate and major sins interacted with social and political contexts and how they were transformed into knowledge in the process. In this context, the study addresses sociological realities and examines how these realities influenced religious knowledge from a broad perspective. The primary objective of this study is to demonstrate how early Islamic theological issues can be analyzed from the perspective of the sociology of knowledge. To achieve this goal, a model based on the fundamental concepts of the sociology of knowledge has been developed, and this model has been applied to specific theological issues in early Islamic thought. The study aims to provide a theoretical framework for understanding the social foundations of knowledge while also demonstrating the practical applications of this framework. This study asserts that early Islamic theological issues were shaped not only by theological but also by social and political factors. This claim is supported by the basic principles of the sociology of knowledge, and the study analyzes how knowledge was constructed and transformed by social realities. Furthermore, it argues that these issues are the source of some of the fundamental problems in contemporary Islamic thought and should be reconsidered in this context. The study was conducted using qualitative research methods. Berger and Luckmann's theory of“The Social Construction of Reality”served as the foundation for analyzing early Islamic theological issues from the perspective of the sociology of knowledge. The study's data collection process involved the use of historical documents, biographies, letters, and other written sources. These documents were analyzed using document analysis methods and interpreted from a sociological perspective. This study is importance due to its potential to develop a new theological understanding of the early period of Islamic thought. The model created through the sociology of knowledge offers a critical interpretation of Islamic thought while also providing a perspective that can shed light on contemporary theological and sociological issues. The study also makes a significant contribution to understanding the relationship between religious thought and social realities. The study focuses on the period following the death of the Prophet Muhammad in 632, concentrating on debates regarding the caliphate and the concept of major sins during this period. Geographically, it focuses on cities such as Medina, Basra, Kufa, Baghdad, and Fustat. However, the findings are limited to the periods and locations examined, and no broader generalizations have been made. The study concludes that early Islamic theological issues were shaped by social and political factors, and these processes are the underlying causes of some of the fundamental problems in contemporary Islamic thought. Additionally, significant findings have been obtained regarding how religious knowledge was constructed and transformed by social realities. These findings could provide important direction for future studies, suggesting that Islamic thought should be reconsidered in social and political contexts. This study provides a model for future research on how other theological issues from different periods of Islamic thought can be examined from the perspective of the sociology of knowledge. Furthermore, it could contribute to the development of new sociological approaches to resolving ongoing religious and social issues in contemporary Islamic societies.
Benzer Tezler
- İslam tarih yazıcılığında biyografi -İbn Sa'd kadınlar bölümü-
The biograpy in Islamic historiography -Womwen's section in Ibn Sa'd-
DERYA KORKMAZ ÇAKMAKÇI
Doktora
Türkçe
2020
DinAtatürk Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. HANEFİ PALABIYIK
- Rusya'da dergi illüstrasyonunun tarzı ve estetik özellikleri (18–20. yüzyıllar)
The stylistic and aesthetic characteristics of the periodical illustrations in Russia (18th –20th centuries)
SAMRA AKHUNDOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Güzel SanatlarYaşar ÜniversitesiGrafik Tasarımı Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. SEDAT UMUR TÜRKER
YRD. DOÇ. DR. MEHMET KORKUT ÖZTEKİN
- Türk romanında intihar (1960-1980)
Suicide in Turkish novels (1960-1980)
AYKUT KURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET GÜNEŞ
- Yeni dini hareketler bağlamında FETÖ yapılanması
The FETÖ structure in the context of new religious movements
YUNUS EMRE ÜNVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AKGÜL