Türk dili ve edebiyatı öğretiminde söylem çözümlemesinin eleştirel okuma becerisine etkisi
The effect of discourse analysis on critical reading skills in Turkish language and literature teaching
- Tez No: 925940
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE YÜCEL ÇETİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 517
Özet
Eleştirel okuma, çağın değişen koşullarında toplumsal süreçlere aktif ve bilinçli katılım sağlamak için gerekli olan temel bir beceridir. Hızlı değişim ve çeşitliliğin getirdiği yeni eğitim ihtiyaçlarının karşılanması, mevcut yöntemlerin gözden geçirilmesini ve çağdaş yaklaşımların geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu araştırma, Türk dili ve edebiyatı öğretiminde eleştirel okuma becerilerini geliştirmeyi amaçlayan yenilikçi bir yöntem arayışındadır. Bu doğrultuda metinlerdeki derin anlam katmanlarını keşfetmeyi amaçlayan söylem çözümlemesi, disiplinler arası güçlü potansiyeliyle öne çıkmaktadır. Araştırmada, Türk dili ve edebiyatı öğretiminde söylem çözümlemesinin eleştirel okuma becerilerinin kazandırılmasında etkili bir yaklaşım olup olmadığına dair bir soruya yanıt aranmaktadır. Araştırmanın temel amacı, söylem çözümlemesinin sunduğu çok boyutlu teorik ve metodolojik çerçeveyi eğitim pratiğine dönüştürerek öğrencilerin eleştirel okuma becerilerini güçlendirmektir. Bu doğrultuda, Teun A. van Dijk'ın sosyobilişsel yaklaşımına dayanan eleştirel söylem çözümleme modeli kullanılarak Cumhuriyet Dönemi hikâyeleri üzerinden dokuz haftalık bir eğitim süreci gerçekleştirilmiştir. Araştırma, 2022-2023 eğitim öğretim yılında Bilecik ili Bozüyük ilçesi Bozüyük Kumral Abdal Anadolu Lisesinde öğrenim gören 11. sınıf öğrencileri ile sürdürülmüştür. Deney grubu öğrencileri, araştırmacı tarafından hazırlanan öğretim izlencesi ve eleştirel okuma etkinlikleri doğrultusunda; kontrol grubu öğrencileri ise mevcut Türk dili ve edebiyatı öğretim programı ve ders kitabı doğrultusunda eğitim görmüşlerdir. Öğrencilerin eleştirel okuma becerilerindeki gelişimi ölçmek için ön test-son test deney ve kontrol gruplu deneysel desene başvurulmuştur. Elde edilen bulgular, söylem çözümlemesinin uygulandığı deney grubu ile mevcut öğretim programının uygulandığı kontrol grubu arasında eleştirel okuma becerileri açısından deney grubu lehine istatistiksel açıdan anlamlı farklılıklar bulunduğunu ortaya koymaktadır. Bu sonuçlar, söylem çözümlemesinin eğitim sürecine dâhil edilmesi durumunda öğrencilerin eleştirel okuma becerilerinde önemli bir gelişme kaydedilebileceğinin önemli bir göstergesidir. Türk dili ve edebiyatı eğitiminde ilerleme sağlamak için yenilikçi ve iş birlikçi bir gelişim kültürünün benimsenmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu çerçevede elde edilen bulgular, ilgili literatür ile ilişkilendirilerek gelecekteki araştırmalara ve eğitim uygulamalarına ışık tutabilecek önerilere yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Critical reading is a basic skill required for active and conscious participation in social processes under the changing conditions of the age. Meeting new educational needs brought about by rapid change and diversity necessitates the review of existing methods and the development of contemporary approaches. This research seeks an innovative method that aims to develop critical reading skills in Turkish language and literature teaching. In this direction, discourse analysis, which aims to discover deep layers of meaning in texts, stands out with its strong interdisciplinary potential. In this study, an answer to the question of whether discourse analysis is an effective approach in teaching critical reading skills in Turkish language and literature teaching is sought. The main aim of the research is to strengthen students' critical reading skills by transforming the multidimensional theoretical and methodological framework offered by discourse analysis into educational practice. In this direction, a nine-week training process was carried out using the critical discourse analysis model based on Teun A. van Dijk's sociocognitive approach through the stories of the Republican Period. The research was carried out with 11th grade students studying at Bozüyük Kumral Abdal Anatolian High School in Bozüyük district of Bilecik province in the 2022-2023 academic year. The experimental group students were trained in line with the teaching syllabus and critical reading activities prepared by the researcher, while the control group students were trained in line with the existing Turkish language and literature curriculum and textbook. In order to measure the development of students' critical reading skills, an experimental design with pretest-posttest experimental and control groups was used. The findings revealed that there were statistically significant differences between the experimental group in which discourse analysis was applied and the control group in which the current curriculum was applied in terms of critical reading skills in favour of the experimental group. These results are an important indication that if discourse analysis is included in the education process, a significant improvement can be achieved in students' critical reading skills. It is thought that an innovative and collaborative development culture should be adopted in order to make progress in Turkish language and literature education. The findings obtained in this framework are associated with the relevant literature and suggestions that can shed light on future research and educational practices are given.
Benzer Tezler
- Dede Korkut hikâyelerinde söylem çözümlemesi ve kültürel kimliğin öğretimi
Discourse analysis and teaching cultural identity in Dede Korkut stories
TUĞBA AKKOYUN KOÇ
Doktora
Türkçe
2020
DilbilimAtatürk ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİT DURSUNOĞLU
- Okuma-yazma öğretimi metodları ve çözümleme metodunun Türkçe öğretimine uygulanması
Başlık çevirisi yok
NUSRET ALPEREN
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ŞUAYP KARAKUŞ
- Söylem çözümleme yönteminin Türk Dili ve Edebiyatı öğretiminde kazandırılması hedeflenen becerilere etkisi
The effect of discourse analysis method use for the aimed skills in Turkish Language and Literature teaching
DİLEK ÜNVEREN KAPANADZE
Doktora
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TURHAN KAYA
- Kommunikation in der hochschule: Eine empirische analyse der reformulierenden handlungen im unterrichtsdiskurs -aus der sicht der funktionalen pragmatik-
Üniversitede iletişim: Ders içi dilsel davranışlarda yeniden yapılandırmaya ilişkin ampirik bir araştırma-işlevsel edimbilime dayalı-
GÖNÜL KARASU
Doktora
Almanca
2009
Alman Dili ve EdebiyatıAnadolu ÜniversitesiAlman Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEYYARE DUMAN
- İkinci / yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde akademik dinlemeye yönelik üstsöylem belirleyicilerinin tespiti
Identifying discourse markers for academic listening in teaching Turkish as a second / Foreign language
GÜL DENİZ DEMİREL AYDEMİR
Doktora
Türkçe
2023
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYTEN GENÇ