Batı Türkçesinde 'Ne' sözcüğü (Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi, Türkiye Türkçesi)
The word 'What' in Western Turkish (Old Anatolian Turkish, Ottoman Turkish, Türkiye Turkish)
- Tez No: 926058
- Danışmanlar: PROF. DR. DİLEK ERGÖNENÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: ne”sözcüğü, sözcük türü, işlev, yapı, anlam, the word“what”, word class, function, structure, meaning
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Anadolu Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 272
Özet
Dili oluşturan yapı taşlarından birisi de sözcüklerdir. Sözcük, yaşamımızda iletişim kurarken kullandığımız cümlelerin temel parçasıdır. Sözcükler, cümle içerisinde tek başlarına ya da başka sözcükler ile bir araya gelerek çeşitli görevlerde ve anlamlarda kullanılırlar. Türk dili; tarih boyunca sosyal, kültürel ve coğrafî koşullar nedeni ile birçok dili etkilemiş ve bazı dillerden de etkilenmiştir. Dilimizdeki birçok sözcük günümüze gelene kadar değişikliğe uğramıştır; bu değişiklik bazı sözcüklerde anlam olarak bazılarında da yapısal olarak kendini göstermiştir. Bazı sözcükler tamamen kaybolmuş, bazıları günümüze kadar kendini muhafaza etmiştir. Dil tarihi boyunca farklı dönemlerde bazı değişiklikler gösterse de günümüze kadar kullanımını korumuş sözcüklerden biri de“ne”sözcüğüdür.“Ne”sözcüğünün tek başına ya da sözcük öbekleri içerisinde birçok farklı kullanımı mevcuttur. Çalışmada geçmişten bugüne Türk dillerinin dönemsel gelişimlerini ve özelliklerini yansıtan metinler ele alınarak bu metinlerde geçen“ne”sözcüğünün kullanımı araştırılacaktır. Sözcüğün farklı işlevlerinin görülmesi açısından öncelikle Türkçedeki sözcük türleri ile ilgili bilgiler verilmiş, Türk dilinin dönemleri içerisinde Batı Türkçesinden bahsedildikten sonra sözcüğün tarihsel gelişimi ve işlevleri üzerinde durulmuştur. Batı Türkçesinin üç kolundan seçilmiş metinlerde sözcüğün kullanım örnekleri verilmiş; tespit edilen kullanımlar yapısal ve anlamsal olarak sınıflandırılmıştır.“Ne”sözcüğünün sözcük türü bakımından değerlendirilmesi yapılmış, birçok farklı sözcük türü içinde yer aldığı tespit edilmiştir. Bir soru sözcüğü olan“ne”sözcüğünün gerçek soru anlamı dışında dolaylı soru, sözde soru, pekiştirme ve olumsuzluk bildirme işlevleri olduğu örneklerle gösterilmiştir. Sözcük yapı ve işlev özelliklerinin yanında; tek başına, aldığı eklerle veya içinde bulunduğu sözcük grupları ile anlam özellikleri açısından da değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
One of the building blocks which make up language is words. The word is the fundemental part of the sentences we use to communicate in our lives. Words are used in sentences with various meanings and functions, either alone or combined with other words. Throughout history Turkish language, has influenced many languages and has been influenced by some languages due to social, cultural and geographical conditions. Many words in our language have changed up to now; this change manifested itself both semantically in some words and structurally in others. Some words have disappeared completely, some have preserved themselves until today. Although it has undergone some changes in different periods throughout the history of the language, one of the words that has preserved its use up to the present moment is the word“what”. The word“what”has many different uses, alone or in phrases. In the study, the texts that reflect the periodic developments and characteristics of Turkish languages from past to present will be discussed and the use of the word“what”in these texts will be investigated. In order to see the different functions of the word, first of all, information about the word types in Turkish is given. After mentioning Western Turkish within the periods of the Turkish language, the historical development and functions of the word are emphasized. Usage examples of the word“what”are given in texts selected from three branches of Western Turkish; the detected uses were classified as structural and semantic. The word“what”was evaluated in terms of word type and it was determined that it was included in many different word types. It has been shown with examples that the word“what”, which is a question word, has indirect question, pseudo-question, reinforcement and negativity functions in addition to its real question meaning. In addition to word structure and function features; it has also been evaluated in terms of its semantic properties alone, with the affixes it takes or with the word groups it is in.
Benzer Tezler
- Buhara Yahud Maveraünnehr Tarihi 'Özbek Türkçesi' (transkripsiyon-dil özellikleri-sözlük)
Başlık çevirisi yok
MEHMET HAZAR
- Tarama sözlüğü ile Oğuz grubu Türk dillerinde bitki ve hayvan adlarının karşılaştırılması
Comparison of plant and animal names in oghuz group of Turkic languages through scanning dictionary
ŞEYMA BORAZAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Aydın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SILA GEN KAYA
- Dünden bugüne rebab ve yeniden ele alınması
Başlık çevirisi yok
M. REFİK KAYA
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1998
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Sanat Müziği Ana Sanat Dalı
DOÇ. M. CAHİT ATASOY
- Cemili Divanı (inceleme-metin-sözlük) (2 cilt)
Divan of Cemili (analysis-text-dictionary)
TÜLAY GENÇTÜRK DEMİRCİOĞLU
Doktora
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN BİLGİN
- Cevat Şakir Kabaağaçlı'nın romanlarında deyimler, atasözleri, ikilemeler, kalıp sözler ve argolar bağlamında söz varlığı
Vocabulary as part of idioms, proverbs, reduplications, slogans and slangs in novels of Cevat Şakir Kabaağaçlı
CEVDET COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NECMİ AKYALÇIN