Geri Dön

Tahribatsız test yöntemlerinin tarihi yapılardaki taş malzemede kullanımı ve değerlendirilmesi: Hz. Süleyman (Kale) Cami örneği

Use and evaluation of non-destructive testing methods on stone materials in historical buildings: Example of Hz. Süleyman (Kale) Mosque example

PDF İndir

  1. Tez No: 927162
  2. Yazar: İLKAY MİZGİN BAŞEGMEZ
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. NURSEN IŞIK
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Dicle Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 238

Özet

Tarihsel süreçte barınma gereksinimiyle doğan ve günümüze farklı amaçlarla değişip şekillenerek ulaşan tarihi yapılar, kültürel ve mimari mirasımızın en önemli unsuru ve aktarıcısıdır. Geçmişi bugüne bugünü de geleceğe bağlayan tarihi yapılar, geçmiş medeniyetlerin bilgi ve birikimlerini bugün anlamlandırmamızı ve gelecek nesillere miras bırakmamızı sağlayan unsurlardır. Nesiller boyu tarihi yapıların özgün halleriyle korunarak kalabilmesi insanlığın sorunu haline gelmiş bir durumdur. Koruma anlayışının sürdürülebilir olması yapıların fiziki durumları açısından önemli olmaktadır. Yapının mevcut durumu ve hasar düzeyi bilinmeden yapılacak müdahaleler sürdürülebilir bir koruma anlayışı sağlamamaktadır. Uygun olmayan müdahaleler sonucu mevcut hasarlar ilerlemekte ve tarihi yapıların ayakta kalma süresi kısalmaktadır. Yapıların değişen çevrede hiçbir değişikliğe uğramadan kalmaları mümkün olmamaktadır. Tarihi yapılar, dış ortamın ve beşeri etkilerin olumsuz koşullarına maruz kaldıklarında birçok yapısal sorun ortaya çıkmaktadır. Yapıların fiziki ömrünün uzunluğu yapının ve bileşenlerinin hasardan etkilenme düzeyine bağlıdır. Yapısal sorunlar ve hasarlar; yapının dayanımının azalmasına, malzeme özelliklerinin değişmesine neden olan fiziksel, kimyasal veya biyolojik bozulmalardan oluşan bir süreçtir. Sorunların belirlenmesi yapıların geleceğe aktarılması konusunda önemli bir adım olmaktadır. Günümüzde hasar analizinde ve müdahale kararlarının alınmasında birçok yöntem uygulanmaktadır. Bu yöntemler yerinde veya laboratuvarda yapılan tahribatlı, yarı tahribatlı ve tahribatsız test yöntemleri olarak ayrılmaktadır. Tarihi yapının veya yapı malzemesinin kullanılabilmesi için gerekli olan özelliklerinde tahribat oluşturmadan, yani yapısını, işlevini ve fonksiyonunu bozmadan; malzemenin yapısı, özellikleri ve yapının mevcut hasar düzeyi hakkında bilgi edinilmesini amacıyla tahribatsız test yöntemlerinden yararlanılmaktadır. Diyarbakır'ın tarihi surlarıyla çevrili Suriçi Bölgesinde farklı inançlara ve kültürlere sahip medeniyetler hakimiyet sürmüştür. Diyarbakır, İslam kültürünü temsil eden önemli kentlerden biri olmuştur ve Suriçi Bölgesinde dini mimariye ait yapılar şekillenmiştir. Bu yapılar arasında bulunan Hz. Süleyman (Kale) Cami; Suriçi Bölgesinde bulunan ve kentin ilk yerleşim alanı olarak kabul edilen İç Kale surlarına ait burçlar arasında konumlanmıştır. Cami, tarihsel süreçte birçok onarımdan geçerek yapılan eklerle genişletilip yapı topluluğu halini almıştır. Kentteki dini mimari örneklerinden biri olan Hz. Süleyman (Kale) Cami'de dış ortamın ve insan sirkülasyonun yoğun olmasının etkisiyle hasarlar ve sorunlar gelişmiştir. Nem etkisiyle gelişen sorunların yapının genelinde gözlemlendiği belirlenmiştir. Bu çalışmada, taş malzemede uygulanabilecek test yöntemlerine yer verilerek; tahribatsız testlerin üstün olan özelliklerinin bilinmesi, yöntemlerin tanınması ve tarihi yapılarda daha fazla uygulama alanı bulması amaçlanmıştır. Alan çalışmasında Hz. Süleyman (Kale) Cami'deki gözlemsel analizlerle; çatlak oluşumu, aşınma, ayrışma, derz boşalması, tuzlanma ve yüzey kirliliği sorunları tespit edilmiştir ve bu doğrultuda bazı tahribatsız testler yapı üzerinde ve bazalt taşında uygulanmıştır. Schmidt çekici ile sertlik testi, yüzey düzgünlüğü ve nem durumunun belirlenmesi testi, ultrases geçiş hızı testi, Georadar (GPR) taraması alanda yapılan tahribatsız testlerdendir. Testler sonucunda bazalt taşına ait farklı sertlik değerleri elde edilmiştir. En yüksek değere avludaki zemin taşında ve taş sütunlarda ulaşılmıştır. Taşa nüfuz eden nem oranının iç mekanlarda daha yüksek seviyede olduğu belirlenmiştir. Uzman jeofizik mühendisleri tarafından zeminde yapılan Georadar (GPR) taramasında yer altında farklı bir döşemenin olabileceği anomaliler görüntülenmiştir. Laboratuvar ortamında ise bazalt taşı ve harç numunesinde SEM/EDS analizi yapılmıştır. Test bulguları tablo ve grafik halinde sunulmuştur. Elde edilen bulguların akademik çalışmalarda kullanılabilmesi, daha sonrasında alınacak müdahale karalarında yol haritası oluşturması ve mimari kimliğin korunmasının önemini ortaya koyması amaçlanmıştır.

Özet (Çeviri)

Historical structures, which emerged with the need for shelter in the historical process and reached the present day by changing and shaping for different purposes, are the most important elements and transmitters of our cultural and architectural heritage. Historical structures, which connect the past to the present and the present to the future, are elements that enable us to make sense of the knowledge and accumulation of past civilizations today and to leave a legacy to future generations. The preservation of historical structures in their original form for generations has become a problem for humanity. The sustainability of the concept of protection is important in terms of the physical conditions of the structures. Interventions to be made without knowing the current condition and level of damage to the structure do not provide a sustainable concept of protection. As a result of inappropriate interventions, existing damages progress, and the survival time of historical structures is shortened. It is not possible for structures to remain unchanged in the changing environment. Many structural problems arise when historical structures are exposed to the adverse conditions of the external environment and human effects. The length of the physical life of the structures depends on the level of damage to the structure and its components. Structural problems and damage are a process consisting of physical, chemical or biological deteriorations that cause the structure's strength to decrease and its material properties to change. Determining the problems is an important step in transferring the structures to the future. Today, many methods are applied in damage analysis and intervention decisions. These methods are divided into destructive, semi-destructive and Non-destructive test methods performed on-site or in the laboratory. Non-destructive test methods are used to obtain information about the structure, properties and current damage level of the structure without causing damage to the features required for the use of the historical structure or building material, that is, without disrupting its structure, function and function. Civilizations with different beliefs and cultures have dominated the Suriçi Region surrounded by the historical walls of Diyarbakır. Diyarbakır has been one of the important cities representing Islamic culture and structures belonging to religious architecture have taken shape in the Suriçi Region. Hz. Süleyman (Kale) Mosque, which is among these structures, is located between the bastions of the Inner Castle walls in the Suriçi Region and is accepted as the first settlement area of the city. The mosque has undergone many repairs throughout the historical process and has been expanded with additions and has become a building complex. One of the examples of religious architecture in the city, Hz. Süleyman (Kale) Mosque, damages and problems have developed because of the external environment and intense human circulation. It has been determined that the problems developing because of humidity are observed throughout the structure. In this study, it is aimed to know the superior features of Non-destructive tests, to recognize the methods and to find more application areas in historical structures by including the test methods that can be applied to stone material. In the field study, crack formation, abrasion, separation, joint discharge, salinization and surface pollution problems were determined with the observational analyzes in Hz. Süleyman (Kale) Mosque and in this direction, some Non-destructive tests were applied on the structure and basalt stone. Hardness test with Schmidt hammer, surface smoothness and moisture status determination test, ultrasound transmission speed test, Georadar (GPR) scanning are among the Non-destructive tests performed in the field. As a result of the tests, different hard values of basalt stone were obtained. The highest value was reached in the ground stone and stone columns in the courtyard. It was determined that the moisture rate penetrating the stone was higher in interior spaces. Georadar (GPR) scanning performed on the ground by expert geophysical engineers displayed anomalies that could have a different flooring underground. In the laboratory environment, SEM/EDS analysis was performed on basalt stone and mortar samples. The test findings are presented in tables and graphics. It is aimed that the obtained findings can be used in academic studies, create a roadmap for intervention decisions to be taken later and reveal the importance of preserving architectural identity.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    496413

    Ahşap yapı elemanlarının tahribatsız hasar tespit yöntemleriyle incelenmesi

    Inspection of wooden structural elements by non-destructive test methods

    MİNEL AHU KARA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MUSTAFA ERKAN KARAGÜLER

  2. Tez No

    519768

    Tarihi yüksek yapıların dinamik karakteristiklerinin belirlenmesi: Beyazıt Kulesi örneği

    Determination of dynamic characteristics of high historical buildings: a case study Beyazit Tower

    ÇAĞLA ŞEKERCİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    İnşaat Mühendisliğiİstanbul Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDEM DAMCI

    PROF. DR. NAMIK KEMAL ÖZTORUN

  3. Tez No

    850611

    Tarihi yığma yapıların zemin-yapı etkileşimi dikkate alınarak deprem davranışının değerlendirilmesi

    Assesment of seismic behavior of historical masonry structures considering the soil- structure interaction

    ALPER ÖZMEN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Deprem MühendisliğiFırat Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ERKUT SAYIN

  4. Tez No

    523458

    Tarihi yapıların sonlu elemanlar yöntemiyle analizinin iznik yeşil camii örneğinde incelenmesi

    Analysis of historical structures by using finite element analysis in i̇znik yeşil mosque

    AYKUT URAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    İnşaat MühendisliğiEskişehir Osmangazi Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN SELİM ŞENGEL

  5. Tez No

    833372

    Non-destructive assessment methods for state of deterioration and consolidation treatments of historical timber bridges

    Tarihi ahşap köprülerin hasar durumları ve sağlamlaştırma uygulamalarının tahribatsız yöntemler kullanılarak değerlendirilmesi

    SÜHEYLA YILMAZ

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    ArkeometriOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Arkeometri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. AYŞE TAVUKÇUOĞLU

    PROF. DR. EMİNE N. CANER SALTIK

Geri Dön