Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi'ndeki parşömen Kur'an-ı Kerim'in arkeometrik analizi ve restorasyonu
Archeaometric analysis and restoration of the Qur'an-i Karim parchment from the Library of the Directorate of Religious Affairs
- Tez No: 928358
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HAZAR KABA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeometri, Archaeometry
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sinop Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Disiplinlerarası Arkeometri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 94
Özet
Türkiye'de hızla gelişen bir bilim dalı olan Arkeometrinin organik kültürel miras öğeleri arasında önemli yer tutan parşömenlerin koruma uygulamaları üzerindeki desteği henüz ciddi boyutlarda değildir. Özellikle de Türk akademisi tarafından gerçekleştirilmiş ve yayınlanmış parşömen odaklı arkeometri çalışmaları bir elin parmaklarını geçmeyecek sayıdadır. Bu çalışma kapsamında Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi arşivlerinde muhafaza edilen nadir bir parşömen Kur'an-ı Kerim'in (Env. No. 006331) taşıdığı maddi ve manevi değerler ışığında gelecek nesillere aktarılacak önemli bir kültürel miras objesi olarak çalışılma sürecini irdelemektedir. İlk olarak Diyanet parşömeninin yapısal tanımı ve kondisyonu paylaşılarak sürece bir altlık oluşturulmuştur. Literatür taramasında hedeflenen çalışmaya benzer yurtiçi araştırma ve çalışmaların yok denebilecek kadar az olduğu anlaşılmıştır. Bundan çıkışla, yurtdışında aynı hedefle gerçekleştirilmiş çeşitli parşömen çalışmaları irdelenmiştir. Elde edilen analiz ve koruma uygulamaları ışığında eser üzerinde gerçekleştirilmesi gereken arkeometrik analizlere ve sonrasında uygulanacak konservasyon sürecine dair bir yol haritası çizilmiştir. Parşömene uygulanan pH ölçümü, optik mikroskop ve SEM-EDS ile fiziksel tanımlama, XRF ve Raman ile kimyasal tanımlaması yapılmıştır. pH analizleri eserde yoğun miktarda korozyon olduğunu, optik mikroskop ve SEM ile de parşömenin dana derisinden elde edildiğini göstermiştir. XRF analizleri ile eserin farklı malzeme türlerinin kimyasal karakterizasyonu gerçekleştirilmiştir: siyah-demir mazı, kırmızı-vermilyon, lacivert-Lapis lazuli, yeşil-bakır ve altın. Raman analizi ile bu yöntemin, mevcut sonuçları desteklenmiştir. Bu süreçlerin ardından koruma ve onarım çalışmaları adı altında, eser detaylıca belgelenmiş, asitlik dengesi sağlanmış, temizliği yapılmış, japon kâğıdı ile tamamlaması gerçekleştirildikten sonra ise daha iyi şartlarda koruma altına alınmıştır. Bu tez, tem teorik hem de uygulama deneyimlerinin büyük oranda bütüncül ele alındığı bir yazma eserin analiz-koruma sürecine katkı sunmaktadır. Bu kapsamda ileride yapılacak benzer çalışmalara bir yol gösterici olma özelliğine de sahiptir.
Özet (Çeviri)
Archaeometry, a rapidly evolving field in Türkiye, still lacks substantial support for conservation practices related to parchment, an important category of organic cultural heritage. Parchment-focused archaeometric studies within the Turkish academic context remain extremely rare. This thesis focuses on the analysis and preservation of a rare parchment Qur'an (Inv. No. 006331), housed in the archives of the Presidency of Religious Affairs Library. Treated as a valuable cultural asset with material and spiritual importance, the manuscript was studied to ensure its transmission to future generations. The initial stage involved identifying the structural features and current condition of the parchment. A literature review revealed a limited number of comparable domestic studies. Consequently, international examples of parchment conservation and analysis were consulted to shape a roadmap for the planned archaeometric investigations and subsequent conservation processes. The project employed multiple scientific techniques: pH measurements to assess acidification, optical microscopy and SEM for physical characterization, and XRF and Raman spectroscopy for chemical analysis. The pH tests revealed advanced acidification; SEM and microscopy confirmed ox skin as the material used in production. XRF analysis identified a range of materials - iron gall ink (black), vermilion (red), lapis lazuli (blue), copper-based pigments (green), and gold. Raman spectroscopy further validated and refined these results. The conservation phase included thorough documentation, pH stabilization, surface cleaning, and structural repairs using Japanese paper. The artifact was then placed in improved storage conditions for long-term preservation. This thesis contributes to the holistic integration of theory and practice in manuscript conservation and archaeometric analysis. By establishing a methodological precedent, it serves as a valuable reference for future studies of rare parchment artifacts in Türkiye and beyond.
Benzer Tezler
- Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi'ndeki bazı Kur'an-ı Kerim'lerin tezhip incelemesi
Examining the illumination of some Quran in the Religious Affairs Library
RUMEYSA ŞİMŞEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinVan Yüzüncü Yıl Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EDİP YILMAZ
- Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi'ndeki kırâat ve tecvîd ilmine dair yazma eserler
Manuscript works on the science of qira'at and tajwid in the Directorate of Religious Affairs Library
YAKUP BULUTLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinYalova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET GÖKDEMİR
- Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi: Tarihçe, işleyiş ve organizasyon
Directorate of Religious Affairs Library: History, functioning, and organization
NURETTİN MİDİLLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CAFER ACAR
- Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi'nde bulunan 18-19. yüzyıllara ait el yazması Kur'an-ı Kerîmlerin cilt sanatı açısından incelenmesi
An examination of the Quran Of the 18-19. centuries in the Library of the Presidency of Religious Affairs in terms of bind art
VELİ AKBULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Güzel SanatlarFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SABRİYE HİLAL ARPACIOĞLU
- Diyanet Çocuk dergisinde siyer muhtevası (1979-2000 yılları arası)
Sîrah content in the Diyanet Children's magazine (Between 1979-2000 )
HÜMEYRA TOPCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CAFER ACAR