Abbâsîler'in ilk yüzyılında Dımaşk (H. 132-232 / M. 750 – 847)
Damascus in the first century of the Abbasid caliphate(Ah 132-232 / ad 750-847)
- Tez No: 929173
- Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN DEMİRCAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 70
Özet
Yeryüzündeki kadim şehirlerden biri olan ve kurulduğu dönemden itibaren birçok köklü medeniyete ev sahipliği yapan ve günümüzde Şam olarak bilinen Dımaşk şehri, 14/635 yılında Hz. Ömer'in halifeliği döneminde Müslümanlar tarafından fethedilmiştir. Sonraki dönemlerde şehir, İslam dünyasında önemli bir konuma ulaşmış ve Emevî Devleti'nin kurulmasıyla birlikte başkent olarak birçok açıdan tarihinin zirve dönemini yaşamıştır. Ancak 132/750 yılına gelindiğinde, yaklaşık 90 yıl süren Emevî hâkimiyeti sona ermiş ve Dımaşk, doğuda bir ihtilal başlatarak iktidara ulaşan Abbâsîler'in kontrolüne geçmiştir. Bu gelişmeyle birlikte şehir, eski ihtişamını kısmen kaybederek yeni bir döneme adım atmıştır. Abbâsîler, Dımaşk'ı ele geçirdikten sonra şehirdeki hâkimiyetlerini sağlamlaştırmakta zorluk yaşamış ve sık sık isyan ve kalkışmalarla karşılaşmışlardır. Bu isyanlar, genellikle sert müdahalelerle bastırılmış olsa da Abbâsîler'in ilk yüzyılında şehirde gerginlik ve huzursuzluk devam etmiştir. Bu gelişmeler başta olmak üzere başka faktörlerin de etkisiyle Abbâsîler, yönetim merkezlerini Bağdat'a taşımış, böylece Dımaşk siyasî anlamda eski parlaklığını kaybetmiştir. Dımaşk'ın ilmî ve kültürel hayatı da siyasî gelişmelerden bağımsız kalamamış, bir duraklama dönemine girmiştir. Ancak zamanla şehir halkı, mevcut olumsuz ekonomik ve siyasî şartlara rağmen ilme ve tahsile yönelmiş, bu durum şehrin ilmî birikiminin yeniden canlanmasını sağlamıştır. Emevî döneminden kalan ilim ve kültür mirası da bu canlanmayı desteklemiştir. Abbâsîler'in ilk yüzyılının ikinci yarısından itibaren Dımaşk, ilmî anlamda yeniden parlak bir döneme girmiş, farklı İslam topraklarından gelen âlim ve talebelere ev sahipliği yapmıştır. Bu ilim hareketliliği yalnızca dinî ilimlerle sınırlı kalmamış; edebiyat, tarih ve felsefî ilimler gibi diğer alanlara da yayılmıştır. Sonuç olarak, Dımaşk'ın Abbâsîler'in kontrolüne geçmesi siyasî anlamda gerilemesine neden olmuş olsa da bu kadim şehir ilmî ve kültürel anlamda merkezî konumunu devam ettirmiş ve İslam toprakları için cazibe bir merkez vasfını korumuştur. Bu çalışmada, Abbâsîler'in ilk yüzyılında Dımaşk'ta meydana gelen siyasî, idarî ve ilmî dönüşümler ele alınmaktadır. Ayrıca, Emevîler ile Abbâsîler arasındaki rekabetin şehir üzerindeki etkileri analiz edilerek, söz konusu alanlarda hangi unsurların değişime uğradığı ve hangilerinin sürekliliğini koruduğu incelenmektedir.
Özet (Çeviri)
Damascus, one of the oldest cities in the world, has been home to numerous profound civilizations since its inception. The city was conquered by Muslims in 14/635 during the caliphate of Hz. Omar. Throughout subsequent eras, Damascus emerged as a significant centre in the Islamic world, reaching a pinnacle of development during its tenure as the capital of the Umayyad State. However, this era came to a close in 132/750 with the fall of Umayyad rule lasting approximately 90 years leading to the rise of the Abbasids, who initiated a revolution in the eastern regions. This transition marked the beginning of a new phase for the city, as it faced challenges in consolidating Abbasid control amid persistent rebellions and uprisings. These disturbances, though often contained through stringent measures, contributed to a climate of tension and unrest within Damascus during the initial century of Abbasid rule. In light of these developments, the Abbasids eventually relocated their administrative centre to Baghdad, which diminished Damascus's political prominence. Despite these challenges, the scientific and cultural life in Damascus did not remain untouched by political shifts; instead, it entered a period of stagnation. Nevertheless, the resilience of the city's population toward education and scholarship began to flourish, facilitating a revival in scientific knowledge over time. This resurgence was bolstered by the intellectual and cultural legacies left by the Umayyad period. From the latter half of the first century under Abbasid governance, Damascus entered a renewed phase of scientific prosperity, attracting scholars and students from various Islamic territories. This intellectual movement extended beyond religious studies to encompass literature, history, and the sciences. Consequently, although the Abbasid takeover led to a decline in Damascus's political stature, the city preserved its vital role as a nucleus of scientific and cultural endeavour, maintaining its allure as a centre of attraction within the Islamic realm. This study aims to explore the political, administrative, and scientific transformations that Damascus underwent during the first century of the Abbasid Dynasty, comparing it with the preceding Umayyad period. Additionally, it will examine the competitive dynamics between the Umayyads and Abbasids and their implications for the city during this time.
Benzer Tezler
- Abbasîlerin ilk döneminde Bağdat'ta siyasi ve sosyal durum (145-232/762-847)
Abbasids the first in the period in Bagdat political and social situation (145-232/762-847)
NURULLAH PAZAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinÇukurova Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ HATALMIŞ
- Abbâsilerin ilk asrında Cezîre'de isyan hareketleri
The revolt movements in the first century of the Abbasid Period in the Jazeera region
SHINWAR ABDULGHAFOR A. ABDULMAJID
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DinDicle Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ACAR
- İbn Herme ve şiirleri
Ibn Harma and his poems
FATIMA BETÜL KADAĞ
Doktora
Türkçe
2025
Doğu Dilleri ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİH ZAFER KIZIKLI
- Delhi sultanlarından Halaciler (Alaeddin Muhammed-Şah Halaci devri)
Başlık çevirisi yok
S. HALUK KORTEL
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Tarihİstanbul ÜniversitesiOrtaçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDOĞAN MERÇİL
- Abbâsîlerin ilk yüzyılında hâciplik teşkilatı ve hâcipler
The first period of the Abbasids organization, the chamberlain and the chamberlains
İBRAHİM SAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinÇukurova Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ HATALMIŞ