Çoruh Vadisi'nde (Tao-Klarceti Bölgesi) yer alan Orta Çağ Manastır Kiliseleri ve ek yapıları: Yapım teknikleri ve koruma sorunları

Medieval monastic churches and its dependencies in Çoruh Valley (Tao-Klarjeti region): Construction techniques and conservation issues

PDF İndir

Tez No: 930549
Yazar: MUSTAFA TAHİR OCAK
Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLSÜM TANYELİ
Tez Türü: Doktora
Konular: Mimarlık, Architecture
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2025
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 464

Özet

Tao-Klarceti Bölgesi, Türkiye'nin kuzeydoğusunda Çoruh Nehri'nin oluşturduğu vadide, Erzurum'un kuzeydoğu kesimini ve Artvin, Ardahan ile Kars'ın kuzeyini kapsayan tarihsel bir alandır. Günümüzdeki Gürcistan toprakları ile birlikte bu bölge, Orta Çağda Gürcü Krallıklarının yönetimi altındadır. Bölgenin en önemli yerleşimlerinden olan Tao ve Klarceti'de, 9. yüzyılın başlarından 11. yüzyıl başlarına kadar yaklaşık iki yüzyıl Tao-Klarceti Krallığı hüküm sürer. Günümüzde Artvin'in ilçesi Ardanuç, bu krallığın merkezliğini üstlenmiştir. 11. yüzyılda Birleşik Gürcü Krallığı'nın kurulmasıyla başkent, Ardanuç'tan günümüzde Gürcistan'daki şehirlerden biri olan Kutaisi'ye kaydırılmıştır. Buna koşut olarak bölgedeki yapım etkinliği azalmış, bölge önemini kaybetmeye başlamıştır. Tao-Klarceti Bölgesi, 16. yüzyılda Osmanlı Devleti hakimiyeti altına girene kadar birçok defa farklı yönetimlerin idaresinde kalmıştır. Yeni manastırların inşa edilmediği, yalnız mevcut yapıların onarım gördüğü ve çeşitli ekler aldığı bir süreç ardından 19. yüzyılda bölgede çeşitli gelişmeler yaşanmıştır. Bu dönemde, Rus İmparatorluğu'nun etkin siyasi ve askeri girişimleri cereyan etmiştir. 93 Harbi olarak bilinen 1877 Osmanlı- Rus Savaşı sonrasında imzalanan Berlin Anlaşması gereği bölgede Rus İmparatorluğu hüküm sürmüştür. Türkiye ve Rusya arasında imzalanan 1921 Moskova Anlaşması'yla beraber günümüzdeki idari sınır çizilmiş ve bölge Türkiye sınırları içerisinde kalmıştır. Rus yönetimi altında olduğu süreçte bölgede çeşitli yüzey araştırmaları yürütülmüş, bölgenin akademik çevrelerce bilinirliği açısından önemli katkılar da bulunulmuştır. Moskova Arkeoloji Topluluğu tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırmaları kapsamında 1878'de tarihçi ve arkeolog olan Dimitri Bakradze, 1888'de mimar Andrey Mikhailoviç Pavlinov, 1904'te dilbilimci Nikolay Yakovleviç Marr, 1902, 1907 ve 1917'de ise tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaşvili bölgedeki manastırların tespiti ve tanıtılması amacıyla görevlendirilerek bölgeye araştırma gezileri düzenlemişlerdir. Bu çalışmalar sırasında çekilen fotoğraflar ve yapılan çizimler bölgedeki yapıların mimarlık tarihi araştırmaları için temel kaynakları niteliğinde olup, bu dönemdeki koruma durumlarına ilişkin önemli bilgiler sunmaktadır. Bu yıllarda işlev durumuna bağlı olarak yapıların koruma durumlarının değişiklik gösterdiği, bazılarında kalıntı seviyesine inecek ölçüde önemli kayıplar olduğu gözlemlenirken, bazılarının ise bütünlüklerini korudukları, yapısal olarak iyi durumda olduğu anlaşılmaktadır. Yapıların tespitine yönelik çalışmalar ancak, 1960'lı yıllarda Gürcü kökenli araştırmacı Wachtang Djobadze'nin başlattığı yüzey araştırmalarıyla tekrar etkinlik kazanmıştır. 20. yüzyıl sonlarında Türk araştırmacılar tarafından da bölgedeki yapılar konu edinmeye başlanmış ve çeşitli yüzey araştırmalarına devam edilmiştir. Her ne kadar 1970'li yıllarda kültür varlığı olarak tescil işlemleri yapılmış olsa da koruma eylemleri olarak sayılabilecek adımlar ancak 2000'li yıllarda atılmıştır. Tao-Klarceti Bölgesi'nde yer alan miras yapıları, uluslararası protokol düzeyinde değerlendirildiği için Türkiye'deki diğer kültürel varlıklardan farklı bir şekilde yönetilmektedir. Türkiye ve Gürcistan arasındaki müzakerelere bağlı olarak koruma çalışmaları yürütülmektedir. Bu kapsamda ülkeler arasındaki siyasal gelişmeler ve bürokrasinin hantallığı, yürütülen koruma çalışmalarında etkilidir. Günümüze kadar ancak çok az sayıda yapı için koruma projeleri hazırlanabilmiş, restorasyon çalışmaları gerçekleştirilebilmiştir. Bunların dışında kalan manastır yerleşimleri için yerel ölçekteki müdahaleler dışında bilinçli bir koruma eylemi bulunmamaktadır. Birçoğu şu anda işlevsiz olan bu Orta Çağ anıtsal yapıları dış koşullara açık bir şekilde günden güne zarar görmektedir. Bu mirası konu edinen tez çalışmasında, çevresel değerlerini tarihsel ve coğrafi etkileşimleri göz önünde bulundurarak söz konusu yapıların bütüncül bir bakış açısıyla ele alınması amaçlanmaktadır. Araştırma kapsamında envanter oluşturulması ve yapım tekniği incelemesi amacıyla çeşitli zamanlarda farklı sürelerde alan çalışması yürütülmüştür. Üç döneme yayılan toplamı otuz günü bulan arazi çalışmaları gerçekleştirilmiş, yapılar fotoğraflarla ve hem geleneksel hem de modern ölçme yöntemlerinin kullanıldığı çizime dayalı belgelemeler yapılmıştır. Bu belgeleme ve analiz çalışmalarında sırasında manastır kiliselerinin temelden kubbe seviyesine kadar, çeşitli noktalarda farklı ölçeklerde ve detayda yapı elemanı, sistem detayı çizimleri üretilmiştir. Bu mirasın sınır ötesindeki uzantılarını da detaylı incelemek için araştırmacı olarak Tiflis Devlet Ünivetsitesi'nde bir yıl süreyle misafir araştırmacı statüsünde araştırmalar yürütülmüştür. Hem bölgedeki yapılar incelenmiş hem de Gürcistan ICOMOS'un etkinliklerine katılım yapılarak mevcut durumdaki korunma süreçleri takip edilmiştir. Bu karşılaştırma, Tao-Klerceti Bölgesi'nin çağdaşı olan Ermeni Mimarisi örnekleri üzerinde de daha kısıtlı olarak yapılmıştır. Ani Arkeolojik Alanı ile birlikte Ermenistan'a çeşitli tarihlerde ziyaretler gerçekleştirilmiştir. Benzerlikleri ve farklılıkları sorgulanarak Tao-Klarceti sınırları dışındaki alanlardan toplanan bilgiler, Tao-Klarceti Bölgesi'nde yer alan manastır kiliselerinde kullanılan yapım tekniğini anlamlandırmaya katkı sağlamıştır. Tezin amacı, kapsamı ve literatür araştırmasına yer verilen ilk bölümün ardından ikinci bölümünde“Tao-Klarceti Bölgesi ve Manastır Kiliseleri”başlığı altında öncelikle Tao-Klarceti'yi oluşturan bölgeler açıklanmıştır. Çeşitli kaynaklardan yararlanılarak kapsamlı bir envanter oluşturulmuştur. Bu yapı stoğu içinde günümüze bütüncül şekilde ulaşabilmiş yapıların bir kısmı alan çalışmalarıyla incelenmiş, fotoğraf makinası ve drone yardımıyla belgelenmiştir. Tez sürecine koşut olarak bir yandan bu envanter çalışması envanter fişleri ve fotoğraflar ile birlikte tamamlanarak tescilli olan yapıların tescillerinin ada parsel ve koordinatlarının güncellenmesi, tescilli olmayan yapıların ise kültür varlığı olarak tescillenmesi için girişimde bulunulmuştur. Aynı zamanda bu envanter çalışmasının verileri oluşturulacak haritalarla birlikte tezin bir bölümü olarak sunulmuştur. Tao-Klarceti Bölgesi'nde Orta Çağ dönemine ait yer alan anıtsal yapılar A grubu yapılar (manastır kilisesi, diğer manastır yapıları) ve B grubu yapılar (küçük ölçekli kiliseler ve şapeller) olarak iki gruba ayrılmıştır. A grubu yapılar içinde gerek boyutları ile gerekse tarihsel süreçteki önemleri nedeniyle Öşki, İşhan, Hahuli, Dört Kilise ve Barhal Manastır Kiliseleri monografik olarak incelenmiştir. A grubunda yer alan diğer yapılara ise envanter, yapım tekniği ve koruma bağlamında değinilmiştir. B grubunda yer alan yapılar ise envanter bölümünde grup olarak listeler halinde ele alınmıştır. Manastır kiliselerinde ve ek yapılarında bazı bölümlerin yıkılmış olması, duvarların, tonozların, üst örtülerin açık şekilde görülebilmesi koruma açısında önemli sorunları yaratmasına karşın, detaylı yapım tekniği ve malzeme araştırmaları için büyük bir fırsat olmuştur. Bu fırsattan yararlanarak, yapım tekniği farklı yöntemlerle belgelenmiştir. Aynı zamanda daha önce yapılmış olan belgeleme çalışmaları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Tezin üçüncü bölümü olan“Manastır Kiliseleri ve Koruma”başlığı altında, Tao-Klarceti Bölgesi ve manastır kiliseleri koruma bağlamında incelenmiştir. Tao-Klarceti Bölgesi'ndeki manastır kiliseleri, yapım teknikleri, malzeme kullanımı ve araziye yerleşim açısından pek çok benzersiz özelliğe sahiptir. Türkiye'nin Gürcistan sınırına yakın bir bölgede yer alan bu Orta Çağ kiliselerinin kaderi, iki ülke arasındaki siyasi müzakerelere bağlı kalmıştır. Bu nedenle koruma süreci, doğrudan Türkiye ve Gürcistan arasındaki ilişkilere bağlı olup, ikili ilişkilerde yaşanan gelişmeler üzerinden ilerlemektedir. Ülkemizdeki anıtsal koruma sürecindeki gelişmelerin bölgedeki anıtlar üzerindeki yansıması çok daha geç gerçekleşmiştir. Bu dinamiklerle bölgeye bakıldığında anıtların yasal olarak koruma altına alınması, Türkiye'nin merkeze uzak diğer bölgelerinde olduğu gibi, ancak 1970'lerde olabilmiştir. İlk tesciller 1978'de Öşki, 1981'de Hahuli Manastır Kiliseleri için yapılmıştır. 1987'de Artvin'de toplu şekilde yapılan tescil işlemleri ile gelişmeler devam etmiştir. Üçüncü bölümün son kısmında ise bölgede koruma alanında karşılaşılan sorunlar ve zorluklar uluslararası ilişkiler, sosyal, yasal ve teknik açılardan ele alınmıştır. Türkiye'de ve komşu ülkelerde Dünya Miras Listesi'nde yer alan manastır kiliselerinin listeye girme şekilleri ve süreçleri incelenerek sonraki bölümde oluşturulacak öneri için bir altlık oluşturulması amaçlanmıştır. Tezin dördüncü ana başlığı olan“Değerlendirme ve Koruma Önerileri”bölümünde ise önceki bölümde değinilen koruma sorunları bütüncül şekilde değerlendirilerek öneriler getirilmiştir. Öncelikli olarak manastır kiliselerinin farklı bağlamlarda miras değeri ortaya konmuştur. Tao-Klarceti'de yer alan Orta Çağ dönemine ait manastır, kilise, şapel ve kaleler hem Türkiye hem de Gürcistan için önemli kültür varlıklarıdır. Kentlerden uzak, dağlık kırsal bölgelerde bulunan bu yapılar bütüncül olarak ele alındığı ve bu şekilde sunulduğu takdirde üstün evrensel değere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Üstün evrensel değerinin tanımlandığı manastır kiliseleri seri miras ve sınır aşırı miras olma özellikleri tartışılmış ve geliştirilen koruma önerilerinin bir çıktısı olarak Dünya Miras Alanı olma potansiyeli ortaya konmuştur. Dördüncü bölümde yapılan bu değerlendirme sonucunda koruma bağlamında bazı noktalara dikkat çekilmiştir. Tao-Klarceti Manastır Kiliseleri'nin içinde bulunduğu durum ve yaşadıkları problemler değerlendirildiğinde maddi kaynak ihtiyacına bir anda çözüm bulmak ve bunu sürdürmek mümkün değildir. Yapıların en büyük ihtiyaçlarından birisi mimari mirasın belgelenmesi konusundadır. Günden güne kaybedilen bu mirasın en acil müdahaleye ihtiyaç duyanlardan başlanmak üzere detaylı şekilde belgelenmesi ve koruma çalışmalarına başlanması gerekmektedir. Bu çalışmaların yapılmasına taraf devletlerin katkısına ek olarak uluslararası projelerden sağlanan destekler ve akademik çalışmalar yoluyla birtakım ihtiyaçlar karşılanabilir. Burada en önemli nokta, her konuda olduğu gibi bu çalışmaların bir merkezden organize edilmesi ve hayata geçirilmesidir. Koruma çalışmaları için kaynak üretmek kadar, eldeki kaynağın verimli şekilde kullanılması da önemlidir.

Özet (Çeviri)

The Tao-Klarjeti Region is a historical area in the valley formed by the Çoruh River in northeastern Türkiye, covering the northeastern part of Erzurum and Artvin, Ardahan, and the northern part of Kars. Together with the territory of present-day Georgia, this region was under the rule of the Georgian Kingdoms in the Middle Ages. One of the most important settlements in the region, Tao and Klarjeti, was the Tao- Klarjeti Kingdom, which ruled for nearly two centuries from the early 9th to the early 11th centuries. Ardanuç, today the district of Artvin, was the center of this kingdom. In the 11th century, with the establishment of the United Georgian Kingdom, the capital was shifted from Ardanuç to Kutaisi, one of the cities in Georgia today. Correspondingly, construction activity in the region decreased, and it started to lose importance. The Tao-Klarjeti region was under the rule of various administrations until it came under the Ottoman Empire in the 16th century. No new monasteries were built in the region; only existing buildings were repaired and added to. In the 19th century, various developments took place in the region. During this period, the Russian Empire's political and military initiatives were effective. After the 1877 Ottoman-Russian War, known as the 93rd War, the Russian Empire ruled in the region in accordance with the Berlin Treaty. With the 1921 Moscow Treaty signed between Turkey and Russia, the current administrative border was drawn, and the region remained within Turkey's borders. During the period under Russian rule, various surveys were carried out in the region, making important contributions to its recognition in academic circles. Within the scope of the surveys conducted by the Moscow Archaeological Society, Dimitri Bakradze, a historian and archaeologist in 1878; Andrei Mikhailovich Pavlinov, an architect in 1888; Nikolai Yakovlevich Marr, a linguist in 1904; and Ekvtime Takashvili, a historian and archaeologist in 1902, 1907, and 1917, were assigned to identify and introduce the monasteries in the region and organized research trips. The photographs taken and drawings made during these studies are the basic sources of architectural history research on the buildings in the region, and they provide important information about their conservation status during this period. It is understood that the state of preservation of the buildings varied depending on their function during these years; some of them suffered significant losses down to the level of ruins, while others preserved their integrity and were structurally in good condition. Studies on the identification of the buildings only became active again in the 1960s with the surveys initiated by the Georgian researcher Wachtang Djobadze. In the late 20th century, Turkish researchers also began to focus on the buildings in the region and continued to conduct surveys. Although they were registered as cultural assets in the 1970s, conservation actions were only taken in the 2000s. The heritage buildings in the Tao-Klarjeti region are managed differently from other cultural assets in Turkey, as they are considered at the level of international protocols. Conservation works are carried out depending on the negotiations between Turkey and Georgia. In this context, the political developments between the countries, along with the burdensome bureaucracy, significantly impact the effectiveness of conservation efforts. Until today, conservation projects have only been prepared for a tiny number of buildings and restoration works have been carried out. For the remaining monastic settlements, there is no conscious conservation action other than local interventions. These medieval monumental structures, many of which are currently non-functional, are being damaged day by day in a way that is open to external conditions. Among the ruins are examples that have survived but are in danger of collapse without immediate intervention. This thesis, which deals with this heritage, aims to address its environmental value from a holistic perspective, taking into account historical and geographical interactions. The study provides a comprehensive overview of the historical significance, architectural features, conservation status, and problems of the monastic churches and outbuildings in the Tao-Klarjeti Region. These monastic settlements, with the monastic church at their center and the traces of many other buildings, such as refectory, monk cells, manuscript room, chapel, castle, and fortifications around them, should be evaluated as cultural landscape areas. In this context, the relationship between the monastic settlements and the fact that they are products of the same architectural tradition requires that the protection of this architectural heritage be handled holistically at the scale of the area as a group of related structures, not as a single building. This dissertation examines the monastic settlements in the region at different scales, starting with the site plan in terms of architecture, construction techniques, materials, and conservation. Within the scope of the thesis, fieldwork was carried out at different times and for different durations in order to create an inventory and to analyze the construction techniques. The fieldwork was carried out over three periods, totaling thirty days, and the buildings were documented with photographs and drawings using both traditional and modern surveying methods. During this documentation and analysis, drawings of structural elements and system details of the monastic churches were produced at various scales and details at various points from the foundation to the dome level. In order to examine the extensions of this heritage across the border in detail, research was carried out as a guest researcher at Tbilisi State University for one year. Not only did we examine the buildings in the region, but we also participated in the activities of ICOMOS in Georgia and followed the current conservation processes. This comparison was also made to a lesser extent with examples of Armenian architecture, a contemporary of the Tao-Klerjeti Region. Visits were made to Armenia on various dates together with the Ani Archaeological Site. The information gathered from sites outside the borders of Tao-Klarjeti by questioning their similarities and differences contributed to the understanding of the construction technique used in the monastic churches in the Tao-Klarjeti Region. Following the first part of the thesis, which includes the purpose, scope, and literature research, in the second part of the thesis, under the title“Tao-Klarjeti Region and Monastic Churches”, the regions that make up Tao-Klarjeti are first explained. A comprehensive inventory was created by utilizing various sources. Within this building stock, some of the buildings that have survived to the present day in a holistic manner were examined through field studies and documented with the help of cameras and drones. In parallel with the thesis process, on the one hand, this inventory work was completed with inventory slips and photographs, and an attempt was made to update the island parcel and coordinates of the registered buildings and to register the unregistered buildings as cultural assets. At the same time, the data from this inventory study is presented as part of the thesis, along with the maps to be created. The monumental buildings of the medieval period in the Tao-Klarjeti region are divided into two groups: Group A buildings (monastic churches, other monastery buildings) and Group B buildings (small-scale churches and chapels). Among the buildings in Group A, Oshki, Ishkhani, Khakhuli, Otkhta Eklesia, and Parkhali Monastic Churches were monographically analyzed due to their size and importance in the historical process. The other buildings in Group A are discussed in terms of inventory, construction technique, and conservation. The buildings in group B are discussed as a group in the inventory section. Although the fact that some parts of the monastic churches and annexes have been demolished and the walls, vaults, and upper covers can be clearly seen poses important problems in terms of conservation, it has been a great opportunity for detailed construction technique and material research. Taking advantage of this opportunity, the construction technique was documented by different methods. At the same time, previous documentation studies were analyzed comparatively. The third chapter of the thesis,“Monastic Churches and Conservation”, examines the Tao-Klarjeti region and its monastic churches in the context of conservation. The monastic churches in the Tao-Klarjeti region have many unique features in terms of construction techniques, use of materials, and placement on the land. Located close to Turkey's border with Georgia, the fate of these medieval churches has been tied to political negotiations between the two countries. Therefore, the conservation process is directly linked to the relations between Turkey and Georgia and has been monitored through the developments in bilateral relations. The reflection of the developments in the monumental conservation process in Turkey on the monuments in the region was realized much later. These dynamics meant that monuments in the region were only legally protected in the 1970s. The first registrations were made for Öşki and Hahuli Monastic Churches in 1978 and 1981 respectively. The collective registration process in Artvin continued to progress in 1987. In the rest of the chapter, the project design and implementation processes of the monastic churches were analyzed through publications, documents, and on-site observations. Among the monastic churches in Tao-Klarjeti Region, the restoration of İşhan Monastic Church started in 2013 and completed in 2017, while the restoration of Barhal Monastic Church started in 2016 and completed in 2018. The steel scaffolding and suspension application of Öşki Monastic Church started in 2018 and ended in 2020. After examining the conservation processes of these three important monastic churches in detail, the monastic churches, churches, and chapels in Tao-Klarjeti were subjected to a structural assessment, and as a result, the buildings were divided into six categories. The size of the building was taken into consideration during the structural assessment. When developing recommendations for conservation practices, the importance of the building to be protected (monastic church, cathedral, church) was taken into consideration. Although the structural interventions are similar, the importance of the building is effective when prioritizing the structures to be intervened. In the last part of the third chapter, the problems and difficulties encountered in the field of conservation in the region are discussed from international relations, social, legal, and technical perspectives. By examining the ways and processes of the monastic churches in Turkey and neighboring countries that are included in the World Heritage List, it is aimed to create a basis for the proposal to be created in the next section. In the fourth main heading of the thesis,“Evaluation and Conservation Recommendations”, the conservation problems mentioned in the previous chapter are evaluated in a holistic approach, and recommendations are made. First of all, the heritage value of the monastic churches in different contexts is presented. The medieval monasteries, churches, chapels, and castles in Tao-Klarjeti are important cultural assets for both Turkey and Georgia. These structures, located in mountainous rural areas far from cities, are understood to have superior universal value if they are handled holistically and presented in this way. The characteristics of monastic churches as serial heritage and transboundary heritage, where their outstanding universal value is defined, are discussed, and their potential to become a World Heritage Site is revealed as an output of the conservation proposals developed. As a result of this evaluation in the fourth chapter, some points were pointed out in the context of conservation. Considering the situation of the Tao-Klarjeti monastic churches and the problems they face, it is not possible to find and sustain a solution to the need for financial resources at once. This heritage, which is being lost day by day, needs to be documented in detail, starting with those in need of the most urgent intervention, and conservation efforts should be initiated. In addition to the contribution of States Parties, some needs can be met through support from international projects and academic studies. The most important point here is that these studies should be organized and implemented from a center, as in every subject. It is as important to use the available resources efficiently as it is to generate them for conservation efforts. This region, nestled at the crossroads of Anatolia and the Caucasus, has historically exhibited a cosmopolitan demographic composition. This diversity complicates discussions around origins and efforts to attribute the region's heritage and population to a single nation, thus emphasising the concept of identity neutrality in heritage, as highlighted in this thesis. The more this heritage is involved in such debates, the less chance there is for its preservation. It is essential that intergovernmental dialogues and deals stay without religious or political tensions, providing the universality of cultural heritage and its significance as a collective human inheritance. Heritage sites situated within the boundaries of these adjacent countries should strengthen their relationships, thereby contributing to regional and global peace.

Benzer Tezler

Tez No
671342
Çoruh Vadisi'nde Tao-Klarjeti bölgesi) bir gürcü manastırı: Dörtkilise manastır kilisesi (Otkha Eklesia) ve ek yapılarının belgelenmesi ve koruma önerileri
Başlık çevirisi yok
GİZEM TÜRKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLSÜM TANYELİ
Tez No
439674
Çoruh Vadisi'nde (Tao-klarjeti bölgesi) bir gürcü manastırı: Haho Manastır Kilisesi (taş cami) ve ek yapıları koruma projesi
A georgion monastery in Çoruh Valley (Tao-klarjeti region): Khakhuli Monastery Church (Taş mosque) and its dependencies conservation project
MUSTAFA TAHİR OCAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÜLSÜM TANYELİ
Tez No
434814
Çoruh Vadisi'nde bulunan Zerdali(Prunus armeniaca L.) genotiplerinin fitokimyasal karakterizasyonu
Phytochemical characterization of wild apricot(Prunus armeniaca L.) genotypes in the valley of Çoruh
HALİL İBRAHİM SAĞBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Ziraat Atatürk Üniversitesi
Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEZAİ ERCİŞLİ
Tez No
581448
Çoruh Vadisi'nde bulunan zerdali (Prunus armeniaca L.)genotiplerinin moleküler karakterizasyonu
Molecular characterization of wild apricot (Prunus armeniaca L.) genotypes in Çoruh Valley
FATMA HANAY DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Ziraat Atatürk Üniversitesi
Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. SEZAİ ERCİŞLİ
Tez No
770289
Çoruh vadisi alıç (Crataegus spp.) genotiplerinin seleksiyonu, biyokimyasal ve moleküler karakterizasyonu
Selection, biochemical and molecular characterization of hawthorn (Crataegus spp.) genotypes in Coruh valley
HALİL İBRAHİM SAĞBAŞ
Doktora
Türkçe
2022
Biyoteknoloji Atatürk Üniversitesi
Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEZAİ ERCİŞLİ

Geri Dön