Türk basın tarihinde bir siyasi mizah gazetesi: Ali Dayı (1948-1962)
A political humor newspaper in Turkish press history: Ali Dayı (1948-1962)
- Tez No: 931903
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEDEF BULUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk İnkılap Tarihi, History of Turkish Revolution
- Anahtar Kelimeler: Soğuk Savaş, Demokrat Parti, Siyasi Mizah, Karikatür, Dönüşüm, Askerî Darbe, Cold War, Democrat Party, Political Satire, Caricature, Transformation, Military Coup
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 374
Özet
Soğuk Savaş'ın ilk dönemi, Türk siyasal hayatının etkileri günümüze kadar sürmesi nedeniyle en köklü kırılma evresini temsil etmektedir. Dünyanın ideolojik kamplara ayrıldığı bir esnada çok partili hayata geçiş ve akabinde Demokrat Parti'nin tek başına iktidarı, Türkiye'de başta siyaset olmak üzere iktisadî, askerî, sosyal ve kültürel parametrelerde sancılı değişikliklere neden olmuştur. Cumhuriyetin ilanından çeyrek asır geçmesine rağmen“cumhuriyet kazanımlarının”tam anlamıyla halk tarafından idrak edilememesi ve Demokrat Parti'nin seçim zaferlerinin temelinde oy konsolidasyonunu sağlamak adına benimsediği pragmatist politikalar, Türk siyasi hayatında kutuplaşmayı körüklemiştir. Neticede sivil siyasetin her açıdan kontrolü kaybettiği anda gelen askerî müdahale, Türkiye'de yakın geçmişe kadar darbe ve askerî vesayet tartışmalarına sebebiyet vermiştir. Soğuk Savaş gerçekliğinde Amerika Birleşik Devletleri için Türkiye ve serbest seçimleri kazanan Demokrat Parti iktidarı hayatî bir rol oynamıştır. ABD, Sovyetler Birliği'ne karşı Batı periferinde yer alan ülkelerdeki siyasi angajmanlar başta olmak üzere topyekûn açıdan yaşam tarzını kontrol etmek ve dönüştürmek istemiştir. Marshall Programı ve Truman Doktrini kapsamında askerî ve iktisadî yardımlar, Türkiye'nin NATO üyeliği ve bu kolektif güvenlik örgütü içindeki aktif rolü bunun açık örneğidir. Demokrat Parti iktidarı da ana çerçevesini ABD'nin belirlediği küresel normlar doğrultusunda Türk siyasetini ve halkı dönüştürmek istemiştir. Bu durum yerelde kendi iktidarının temelini sağlamlaştıracağı gibi küresel olarak Batı dünyasına da entegrasyonu hızlandıracaktır. İktisadi refah ve ilerleme retoriğiyle iktidara gelen Demokrat Parti'nin arzuladığı toplum yapısı, öncelikle anti-komünist ve anti-Rusçu olup, Batılı değerleri benimsemelidir. Bununla birlikte hem muhafazakâr, gelenekselci ve dini değerlere saygılı hem de Atatürk ve cumhuriyet kazanımlarına bağlı olacaktır. Aynı zamanda millilik iddiası altında Anadolu'nun yerel kültür ve dinamiklerini de yaşatacaktır. O dönemde tüm toplumu hedef alan bu denli farklı paradigmaları içinde barındıran, köklü bir dönüşümü sağlayacak araç yazılı basındır. Geniş halk kitlelerine hem bir eğitim hem de bir iletişim aracı olan yazılı basın içinde siyasi mizah“zihinleri esnekleştirmek”, siyasal bir bilinç ve sosyal bir farkındalık yaratmak adına ön plana çıkmaktadır. Karikatür ise yazılı basında mizahın aktarımı için en can alıcı araçlardan biri olup, basitleştirilen, aşağılanan veya abartılan gerçekliğin toplum kütlelerinde yarattığı duygusal etkiyle istenilen dönüşümü kolaylaştırmaktır.
Özet (Çeviri)
The first period of the Cold War represents the most profound breakup in Turkish politics, as its effects have endured to the present day. During that time, when the world was divided into ideological blocs, Türkiye's transition to a multi-party system and the subsequent rule of the Democratic Party took off significant and often painful changes, particularly in politics, as well as in economic, military, social, and cultural parameters. Despite a quarter-century having passed since the proclamation of the Republic, the“gains of the Republic”had not been fully comprehended by the general populace. Moreover, the pragmatic policies adopted by the Democratic Party to consolidate votes in the wake of its electoral victories fueled polarization in Turkish politics. Ultimately, when politics lost control in every respect, a military intervention followed, sparking debates about coups and military tutelage that lasted well into the recent past. In the reality of the early Cold War, Türkiye and the Democratic Party government, which came to power through free elections, played a vital role for the United States. The U.S. sought to comprehensively control and reshape lifestyles, particularly through political engagements in nations on the Western periphery, to counter the Soviet Union. Military and economic aid under the Marshall Plan and the Truman Doctrine, Türkiye's NATO membership, and its active role within this collective security organization are clear examples of this strategy. The Democratic Party government also sought to transform Turkish politics and society in line with liberal norms largely persuaded by the U.S. This approach not only reinforced the Democratic Party's domestic power base but also accelerated Türkiye's integration into the Western world. The Democratic Party's vision for society, articulated through promises of economic prosperity and progress, was fundamentally anti-communist and anti-Russian, founded on the embracement of Western values. Simultaneously, it aimed to conserve the respect towards traditional and religious values while remaining loyal to Atatürk's legacy and the Republic's achievements. Additionally, under the guise of nationalism, it sought to preserve Anatolia's local culture and dynamics. During this period, the only apparatus capable of managing such a sophisticated transformation- encompassing diverse paradigms and aiming society as a whole- was the press. Both as an educational medium and a means of mass communication, the press prominently utilized political satire to“broaden minds,”raise political consciousness, and foster social awareness. Among these, cartoons became as one of the most impactful tools for conveying humor in the print media. By simplifying, ridiculing, or exaggerating reality, cartoons evoked emotional reactions among the public, thereby facilitating the desired transformation.
Benzer Tezler
- Mizah basınında Karagöz gazetesine göre II. Dünya Savaşı'nın analizi
Analysis of World War II in the humor press according to Karagöz newspaper
HALİL İBRAHİM CAMTOZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
GazetecilikHatay Mustafa Kemal ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OLCAY ÖZKAYA DUMAN
- Yeni Gün gazetesi (1918-1919) 1-180 sayılarındaki edebi metinlerin çeviri yazısı ve değerlendirilmesi
Translation of literative articles in Yeni Gün newspaper and an examination of these texts - 1918-1919 (Numbers 1-180)
BÜŞRA GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. H. ABDULLAH ŞENGÜL
- Geveze gazetesinin incelenmesi
The examination of the Geveze newspaper
BERNA CİVALIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAKUP ÇELİK
- Bir mizah gazetesi Akbaba'nın gözünden Türkiye'de Demokrat Parti yılları (1950-1960)
Democratic Party years in Turkey through the eyes of a newspaper Akbaba (1950-1960)
ELİF KONAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
GazetecilikFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASİP SAYGILI
- Diken Mizah Gazetesi (inceleme?tahlili dizin?seçilmiş metinler ve karikatürler)
The Diken Humor Newspaper (research-text index-selected texts and caricatures)
CENGİZ EKEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıCumhuriyet ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
DOÇ. DR. AHMET BOZDOĞAN