Osmanlı dönemi valide sultanların sanat hamiliği
Art patronage of valide sultans in the Ottoman period
- Tez No: 932563
- Danışmanlar: PROF. DR. BAHATTİN YAMAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Tarih, Art History, History
- Anahtar Kelimeler: Türk-İslam Sanatları, Osmanlı, Harem, Valide Sultan, Bânîlik, Turkish-Islamic Arts, Ottoman, Harem, Valide Sultan, Patronage
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk İslam Sanatları Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 405
Özet
Osmanlı İmparatorluğu'nda harem, bir kurum niteliği kazanmış ve sarayın önemli bir bölümünü oluşturmuştur. Hiyerarşik düzende haremde en üst makamda bulunan ve sarayın en itibarlı kadınları olarak bilinen valide sultanlar, sarayda önemli bir konumda yer almışlardır. Etkin bir güce sahip oldukları bilinen valide sultanlar, bu unvanları gereği kendilerini hayır işlerine adamışlardır. Çeşitli vakıflar kurmuşlar ve farklı nitelik ve işlevsellikte yapılar inşa ettirmişlerdir. İnşa ettirdikleri yapılarla kentlerin kimliğine sosyo-ekonomik ve kültürel önemli katkılar sağlamışlardır. Osmanlı Dönemi'nde otuzaltı Osmanlı padişahı tahta geçmiş olsa da yalnızca yirmi üç padişahın annesi“Valide Sultan”unvanı almıştır. Bu çalışma, oğlunun padişahlığı sürecinde görevde bulunan valide sultanların haremdeki konumlarını, hayatlarını, sanat ve mimari alandaki etkinliklerini konu edinmektedir. Bu kapsamda valide sultanlar tarafından inşa ettirilmiş olan külliyeler, camiler, mescitler, çeşmeler, mektepler, medreseler, dârülmaârifler, darüşşifalar, hastaneler, kaleler, hanlar, çarşılar ve köprüler olmak üzere farklı nitelikte çok sayıda mimari yapı incelenmiştir. Bu mimari yapıların hangi türde eserler olduğu, en çok hangi yapı türünde eser inşa ettirildiği ve eserlerin hangi bölgelerde yoğunluk kazandığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Ayrıca valide sultanlar tarafından inşa ettirilen eserler, çağdaşları olan diğer yapılarla karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Osmanlı'da önemli mimari eserler yalnızca padişahlar ve devlet adamları tarafından değil, haremin en yüksek yetkileri olan valide sultanlar tarafından da inşa ettirilmiştir. Bu tez çalışması, kadınların bu alandaki rollerini ve sanat ile mimariye olan katkılarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Valide sultanlar tarafından yaptırılan eserler, mimari özellikleri ve işlevleri açısından dönemin padişahları ve devlet adamlarının inşa ettirdiği yapılarla benzerlik göstermektedir. Osmanlı İmparatorluğu, genellikle erkeklerin egemen olduğu bir yapı olarak bilinse de valide sultanların inşa ettirdiği yapılar hem sanat ve kültür alanında hem de bir güç sembolü olarak büyük bir öneme sahiptir.
Özet (Çeviri)
In the Ottoman Empire, the harem evolved into an institutional structure and became a significant part of the palace. At the highest rank within the hierarchical order of the harem were the valide sultans, who were recognized as the most esteemed women of the palace and held a prominent position within the imperial court. Known for their considerable influence, valide sultans devoted themselves to charitable endeavors as part of their esteemed status. They established various foundations (waqfs) and commissioned structures of different types and functions, contributing significantly to the socio-economic and cultural identity of cities through their architectural patronage. Although thirty-six Ottoman sultans ascended to the throne, only the mothers of twenty-three of them held the title of“Valide Sultan”. This study examines the status of valide sultans in the harem, their lives, and their artistic and architectural engagements during the reigns of their sons. Within this scope, a diverse range of architectural structures commissioned by valide sultans including külliyes, mosques, masjids, fountains, schools, madrasas, dârülmaârif (educational institutions), darüşşifas, fortresses, caravanserais, bazaars, and bridges have been analyzed. The study aims to determine the types of buildings constructed, the most frequently built architectural forms, and the regions where these structures were concentrated. Furthermore, the architectural works commissioned by valide sultans have been evaluated in comparison with contemporary structures of the period. In the Ottoman Empire, significant architectural works were not solely commissioned by sultans and statesmen but also by the valide sultans, who held the highest authority within the imperial harem. This thesis aims to highlight the role of women in this field and their contributions to art and architecture. The structures commissioned by valide sultans exhibit architectural characteristics and functions similar to those constructed by sultans and statesmen of the period. Although the Ottoman Empire is generally regarded as a male-dominated structure, the buildings commissioned by valide sultans hold great significance, not only in the realms of art and culture but also as symbols of power.
Benzer Tezler
- Topkapı Sarayı Haremi: IV. Mehmed Dönemi (1648-1687)
Başlık çevirisi yok
MURAT KOCAASLAN
Doktora
Türkçe
2010
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERPİL BAĞCI
PROF. DR. FİLİZ YENİŞEHİRLİOĞLU
- 17. yüzyılda Hassa Mimarlar Ocağı'nın arka planı: Başmimar-bâni-yapı ilişkisi
The background of the Ottoman guild of architects in the 17th century: Relation between chief architect, patron and, building
AYSU ATEŞ
Doktora
Türkçe
2022
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞÜKRÜ SÖNMEZER
- Topkapı Sarayı harem dairesinde yapılan tamiratlar ve eklemeler (18. yüzyıl)
The ronavationand addings that had been made in the seraglio od Topkapi Palace (18th century)
AYŞENUR AKDİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiTürk Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERHAN AFYONCU
- Gülnuş Emetullah Sultan'ın imar faaliyetleri
Building activities of Gülnuş Emetullah Sultan
MUZAFFER ÖZGÜLEŞ
- Dolmabahçe Sarayı'nda dört büyük salonda iç mimaride kullanılan renkler
The colors used in the interior architecture of the four halls od Dolmabahçe Palace
ARZU ECEOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
İç Mimari ve Dekorasyonİstanbul Kültür Üniversitesiİç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. LEVENT ARŞİRAY