Deistik ahlâk anlayışının kuramsal temelleri
The theoretical foundations of deistic moral understanding
- Tez No: 932864
- Danışmanlar: PROF. DR. FARUK SANCAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Deizm, Aydınlanma felsefesi, Doğal teoloji, Vahiy, Akıl, Ahlâk, Etik kuramlar, Tanrı-âlem ilişkisi, Deism, Enlightenment philosophy, Natural theology, Revelation, Reason, Morality, Ethical theories, God-world relationship
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 241
Özet
Bu tez, deizmin ahlak kuramıını nasıl temellendirdiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmamız, bir taraftan deizmin tarihsel gelişimini ele alırken bir taraftan da modern döneme uzanan tarihsel ve düşünsel birikimle meseleyi tahlil etmekte ve bu süreçte İslam coğrafyasına ve düşüncesine yansımalarını tespit etmeye çalışmaktadır. Klasik Yunan'dan başlayarak İbn Râvendî ve Ebû Bekir er-Râzî gibi İslam filozoflarının peygamberlik kurumuna getirdikleri eleştiriler ve nübüvveti gereksiz bulan yaklaşımları incelenmiş, söz konusu isimlerin deizmin ahlâk anlayışına mesnet oluşturduğu iddia edilen görüşleri analiz edilmeye çalışılmıştır. Aydınlanma filozoflarının doğal teolojiye dayalı görüşlerinin, dinî ahlâkın ötesinde seküler bir etik oluşturma çabalarına nasıl zemin hazırladığı tartışılmıştır. Bu bağlamda çalışmamızda Voltaire, Rousseau ve Kant gibi Aydınlanma düşünürlerinin, geleneksel dinî otoriteleri sorgulayıcı tutumları ve akılcı ahlâk teorileri de incelenmiştir. Tezin en önemli bulgularından biri, deizmin ahlâk anlayışının geniş bir kavramsal çeşitliliğe sahip olduğu ve farklı düşünce akımlarıyla kesişim noktaları barındırdığı olmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümünde yapılan sınıflandırma, deizmin bireysel ahlâk ve toplumsal düzenle ilgili temel yaklaşımlarını detaylandırmış, bu çerçevede ahlâkî kurguların ne şekilde akıl ve doğa yasalarına dayandığı gösterilmeye gayret edilmiştir. Deizmin kurucu figürleri olan Aydınlanma filozoflarının fikirleri karşılaştırmalı olarak incelenmiş ve deizmin evrensel bir ahlâk teorisi oluşturup oluşturamadığı sorusu da cevaplanmaya gayret edilmiştir. Sonuç olarak, bu çalışma, hem teistik hem de deistik perspektif arasında köprü işlevi gören bir zemin sunmayı hedeflemiştir. Deizmin ahlâk anlayışının incelenmesi, deistlerin etik dilemmasının anlaşılmasına ve normların şekillenmesinde ahlâkın evrensellik prensibinin önemine ilişkin derin bir kavrayış geliştirmemize katkı sağlayacaktır. Bu noktada, deizm etrafında şekillenen düşüncelerin günümüz toplumlarında nasıl karşılık bulduğunu gözlemlemek, ahlâk üzerine yapılacak araştırmaların verimliliğini artıracaktır. Tez, sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemine dayanarak literatür taraması, betimsel analiz ve içerik analizi yöntemleriyle hazırlanmıştır. Elde edilen bulgular, deistik ahlâkın teorik çerçevesini tespit etmeyi hedeflemiştir. Çalışma, deizmin ahlâk temellerini daha iyi anlamak ve bu alandaki literatüre katkı sağlamak amacıyla sistematik bir analiz ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to investigate how the deistic understanding of morality grounds ethical theory by accepting God while rejecting religions. The study evaluates the historical development of deism, particularly in light of the intellectual accumulation that extends into the modern era, while highlighting its reflections in Islamic thought during this process. Starting from Classical Greece, the criticisms of the institution of prophecy by Islamic philosophers such as Ibn Râwendî and Abû Bakr al-Râzî, as well as approaches that deem prophecy unnecessary, have been examined and subjected to a comprehensive classification in terms of the moral understanding of deism. The discussion delves into how the approaches of Enlightenment philosophers based on natural theology laid the groundwork for efforts to establish a secular ethics beyond religious morality. In this context, the questioning attitudes and rational moral approaches of Enlightenment thinkers such as Voltaire, Rousseau, and Kant have been analyzed. One of the main findings of the thesis is that the moral understanding of deism possesses a wide conceptual diversity and intersects with various schools of thought. The classification made in the third chapter of the study details the fundamental approaches of deism regarding individual morality and social order, demonstrating how moral constructs are grounded in reason and the laws of nature. The ideas of the Enlightenment philosophers, who are the founding figures of deism, have been examined comparatively, and an attempt has also been made to answer whether deism can create a universal moral theory. In conclusion, this study provides a ground that serves as a bridge between the theistic and deistic perspectives. The examination of the moral understanding of deism will contribute to our deeper comprehension of the ethical dilemmas faced by deists and the significance of the principle of universality in the shaping of norms. At this point, observing how thoughts shaped around deism resonate in contemporary societies will enhance the effectiveness of future research on morality. The thesis was prepared using literature review, descriptive analysis and content analysis methods based on qualitative research methodology in social sciences, and aimed to determine the theoretical framework of deistic morality. The study presents a systematic analysis to better understand the moral foundations of deism and to contribute to the literature in this field.
Benzer Tezler
- Deistik inanca sahip yetişkin bireyler üzerine psikososyal bir çözümleme
A psychosocial analysis of adult individuals with deistic beliefs
ALİ BALTACI
Doktora
Türkçe
2024
DinAnkara Sosyal Bilimler ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASIM YAPICI
- Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve İmam Hatip Lisesi meslek dersleri öğretmenlerinin deizm hakkındaki görüşleri
The opinions of teachers of Religious Culture and Ethics and teachers of vocation lesson in Imam Hatip High Schools on deizm
ALİ KALE
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinAmasya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ADEM GÜNEŞ
- Deistik din eleştirisi ve Thomas Paine
Deistic critique of religion and Thomas Paine
HAYRİYE KARABUDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Dinİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN TOPALOĞLU
- Deistik argümanlara karşı vahyin imkân ve gerekliliği: 18. yüzyıl İngiliz deizmi ve kelâmı açıdan analizi
The possibility and necessity of revelation against the deistic arguments: The 18th century English deism and its analysis from the perspective of kalam
MERYEM ÖZDEMİR KARDAŞ
- Deistik yaklaşımlar karşısında kelamın ulûhiyet anlayışı
The conception of divinity of kalam against deistic approaches
ASLI MENEKŞE
Doktora
Türkçe
2023
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GALİP TÜRCAN