Geri Dön

Filibeli Ahmed Hilmi'de yeni ilm-i kelâm düşüncesi

New scientific theological thought in Filibeli Ahmed Hilmi

  1. Tez No: 935428
  2. Yazar: ŞAHİN KARA
  3. Danışmanlar: PROF. DR. FETHİ KERİM KAZANÇ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
  6. Anahtar Kelimeler: Filibeli Ahmed Hilmi, Yeni İlm-i Kelâm, Vahdet-i Vücûd, Osmanlı Devleti, İnkârcı Akımlar, Filibeli Ahmed Hilmi, New Scıence of Kelam, Unıty of Exıstence, Ottoman Empıre, Denıalıst Movements
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 207

Özet

ÖZET FİLİBELİ AHMED HİLMİ'DE YENİ İLM-İ KELÂM DÜŞÜNCESİ Şahin KARA Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI Kelam Programı Yüksek Lisans, Nisan/2025 Danışman: Prof. Dr. Fethi Kerim KAZANÇ Çalışmamızda yeni ilm-i kelâm döneminin önde gelen düşünürlerden birisi olarak Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi'nin kelâm düşüncesi ele alınmıştır. Çok yönlü bir mütefekkir olan Filibeli zamanındaki itikâdî, fikrî ve toplumsal sorunları teşhis etmiş ve bunlara yönelik çözüm önerileri getirmiştir. Bu çözüm yollarını da muhtelif konferanslar düzenleyerek, gazete ve dergi çıkararak, çok çeşitli kitap, makale türü yazılar kaleme alarak dile getirmiştir. Düşünürümüz kelâm metodu olarak eklektizm ve analiz anlayışına yer vermiştir. Tezimizde yeni ilm-i kelâm döneminde gittikçe güçlenen ve yaygınlaşan inkârcı akımların İslâm dünyasına, özellikle Osmanlı coğrafyasına olumsuz etkileri araştırılmıştır. Bu doğrultuda Müslüman mütefekkirlerin ve özellikle Filibeli'nin reddiye yazdığı bazı şahsiyetlerin eserlerine ve eleştirilerine temas edilmiştir. Filibeli özelinde ateizm, materyalizm, Darwinizm, pozitivizm, sosyalizm, agnostisizm ve septisizm gibi inkârcı akımların tahlili ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu çalışmamızda usûl-i selâse denilen inanç esaslarının ilk kısmı ulûhiyet bahsi, yani yüce Allah'ın varlığı, birliği ve sıfatları gibi meseleler incelenmiştir. Bu bağlamda Filibeli'nin marifetullah'ın mümkün olduğunu ileri sürdüğü ve Allah'ın varlığını enfüs ve âfâk diye bir sınıflamadan hareketle ispatlanmaya çalıştığı görülmüştür. Tezimizde tarih boyunca Allah'ı ispat ve tasvir ameliyesini en güzel şekilde yapan düşünürlerden birinin de, hiç şüphesiz Filibeli Ahmed Hilmi olduğuna dikkat çekilmiştir. Ayrıca Filibeli'nin tevhîd anlayışını vahdet-i vücûd doktriniyle temellendirmeye giriştiği de tespit edilmiştir. Araştırmamızda Filibeli'nin, kaza-kader ve bununla bağlantılı olarak teodise sorununu ele alış biçimine yer verilmiştir. Bu bağlamda irade ve hayr-şer meselesinin yanlış anlaşılmasının inançsal ve toplumsal açıdan olumsuz sonuçlarına dikkat çekilmiştir. Filibeli, yeni ilm-i kelâm döneminin belirgin karakteristik bir özelliği olarak hür iradeye vurgu yapmış ve özellikle fatalizmi sert bir şekilde eleştirmiştir. Filibeli'nin hidâyet ve dalâlet ile ilgili bahislerde dinî metinlerin tevil edilmesi gerektiğini savunduğu ortaya konmuştur. Ayrıca Filibeli, nübüvvet inancını ve Hz. Peygamber'in enbiyanın sonuncusu olduğunu vurgulamış ve oryantalistlerin Hz. Peygamberle ilgili iddialarının asılsız ve temelsiz olduğunu belirtmiştir. O, sem'iyyât bahislerinin izahında genelde rivayetlere dayanmış, kıyametin vukuu, haşr-neşr gibi meselelerin ele alınışında bilimsel olgulardan istifade etmiştir.

Özet (Çeviri)

ABSTRACT NEW SCIENTIFIC THEOLOGİCAL THOUGHT IN FILIBELI AHMED HILMI Şahin KARA Ondokuz Mayıs University Institute of Graduate Studies Department of BASIC ISLAMIC SCIENCES DEPARTMENT Kalam Programme Master, April/2025 Supervisor: Prof. Dr. Fethi Kerim KAZANÇ In our study, the theological thought of Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi, one of the leading thinkers of the new scientific theological period, was discussed. A versatile thinker, Filibeli diagnosed the religious, intellectual and social problems of his time and offered solutions to them. He expressed these ways of solutions by organizing various conferences, publishing newspapers and magazines, and writing article types of texts. Our thinker included eclecticism and analysis understanding as a method of theology. In our thesis, the negative effects of the denialist movements that became increasingly stronger and more widespread in the new period of theology were investigated on the Islamic world, especially on the Ottoman geography. In this respect, the works and criticisms of Muslim thinkers and especially works of some of the personalities whom Filibeli wrote in refutation were touched upon. Analysis and evaluation of denialist movements such as atheism, materialism, Darwinism, positivism, socialism, agnosticism and skepticism were made, specific to Filibeli. In this study, the first part of the principles of belief called Usul-i Selase, the subject of divinity, that is, issues such as the existence, unity and attributes of Almighty Allah, were examined. In this context, it has been seen that Filibeli claimed that marifatullah was possible and tried to prove the existence of Allah based on a classification as enfus and afak. In our thesis, it was pointed out that one of the thinkers who has done the most beautiful work of proving and describing Allah throughout history is undoubtedly Ahmet Hilmi of Filibe. It has also been determined that Filibeli attempted to base his understanding of monotheism on the doctrine of unity of existence. In our research, Filibeli's approach to fate-destiny and the problem of theodicy in connection with this is included. In this context, attention is drawn to the negative consequences of misunderstanding the issue of will and good-evil in terms of belief and society. Filibeli emphasized free will as a distinctive characteristic of the new period of theology and especially criticized fatalism harshly. It has been revealed that Filibeli defended the need to interpret religious texts in matters related to guidance and misguidance. In addition, Filibeli emphasized the belief in prophethood and that the Prophet Muhammad was the last of the prophets and stated that the claims of orientalists about the Prophet Muhammad were unfounded and baseless. He generally relied on narrations in explaining the subjects of the sky, and he made use of scientific facts in dealing with issues such as the occurrence of the apocalypse and resurrection.

Benzer Tezler

  1. Yeni ilm-i kelam dönemimde kötülük problemine yaklaşımlar

    Approaches to the problem of evil in my new science of kalam

    ELİF ÖZÇELİK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    DinKahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ABDULHAMİT SİNANOĞLU

  2. Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi ve kelami görüşleri

    Sehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi and his ideas for the theology

    ŞÜKRÜ MUTLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2001

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EMRULLAH YÜKSEL

  3. Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi'nin kelâmî çalışmaları

    Studies of Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi on kalem

    MEHMET ÖDEMİŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2004

    DinDokuz Eylül Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. OSMAN KARADENİZ

  4. Yeni ilmi kelam dönemi âlimlerinin adli ilahi ve kötülük yorumlamaları (Abdullatif Harputi, Filibeli Ahmet Hilmi, İzmirli İsmail Hakkı, Said Nursi örneği)

    The interpretation of the justice of God and evil by the representatives of the new Islamic theology age (Abdullatif Harputi, Filibeli Ahmet Hilmi, İzmirli İsmail Hakkı, Said Nursi case)

    GÜLBAHAR KIZIL ÖZORAL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DinIğdır Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ADEM ERYİĞİT

  5. Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi'nin düşünce hayatı

    The thought life of Filibeli Ahmet Hilmi

    ALİ NASUF HALİL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2008

    DinAnkara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ŞABAN ALİ DÜZGÜN