Galata'da art nouveau etkili eklektisist büro ve banka yapıları (1900 - 1930): Mevcut durumlarının özgünlük bağlanmında incelenmesi
Eclectic office and bank buildings with art nouveau influences in galata (1900–1930): An analysis of their current state in relation to authenticity
- Tez No: 935714
- Danışmanlar: PROF. DR. ZELİHA HALE TOKAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Koruma-Yenileme ve Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 433
Özet
19. yüzyılda Sanayi Devrimi'nin etkisiyle yaşanan köklü sosyo-ekonomik dönüşümler, Osmanlı İmparatorluğu'nun Batı ile olan ticari ve kültürel ilişkilerini derinleştirmiş; bu bağlamda Galata, imparatorluğun uluslararası ticaret ve finans merkezi konumuna yükselmiştir. Bu dönüşüm yalnızca ekonomik yapıyı değil, kentsel morfolojiyi ve mimari dili de doğrudan etkilemiş; teknolojik yenilikler ve değişen toplumsal ihtiyaçlar, bölgenin fiziksel dokusunda köklü bir dönüşüm yaratmıştır. Tarihi Ceneviz surlarının kaldırılmasıyla açığa çıkan alanlar, 20. yüzyılın başlarında özellikle yabancı sermayeli bankerler ve şirketler tarafından değerlendirilmiş; bu süreçte, ağırlıklı olarak yabancı ve Levanten mimarlar eliyle çok sayıda banka ve büro yapısı inşa edilmiştir. Üslupsal ve tipolojik açıdan Batı etkisinde şekillenen bu yapılar, Sanayi Devrimi'nin sunduğu yeni yapı malzemeleri ve modern yapım teknikleriyle inşa edilmiş; devrimin yarattığı kaotik ortamın mimarideki yansıması olan eklektisist yaklaşımla birlikte, bu karmaşıklığa tepki olarak doğan Art Nouveau üslubunun biçimsel özelliklerini de bünyesinde barındırmıştır. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa edilen bu yapılar, dönemin mimari yaklaşımlarını, yapım teknolojilerini ve toplumsal ihtiyaçlarını yansıtmaları bakımından belge niteliği taşımaktadırlar. Ancak Galata, yüzyıllardır sürdürdüğü ticari kimliğini; liman ticaretinin gerilemesi, yabancı sermayenin bölgeden çekilmesi, dar sokak dokusunun çağdaş ulaşım ihtiyaçlarını karşılayamaması ve süregelen kentsel dönüşüm politikaları nedeniyle 21. yüzyılda büyük ölçüde yitirmiştir. Bu dönüşüm sürecinde, bir dönemin gözde büro ve banka yapıları; gelişen teknolojiye ve değişen kullanıcı ihtiyaçlarına uyum sağlayamayarak terk edilmiş, bir süre atıl kalmış ve zamanla yoğun yeniden işlevlendirme ile restorasyon müdahalelerine konu olmuştur. Günümüzde çoğunlukla turizm ve konaklama işlevleriyle yeniden değerlendirilen bu yapıların dönüşüm süreci, özgün mimari niteliklerinin ne ölçüde korunabildiğine dair önemli bir sorgulamayı gündeme getirmektedir. Bu çalışma, Art Nouveau'nun etkili olduğu 1900–1930 yılları arasında inşa edilen Hezaren Han, Tütün Han, Minerva Han, Çinili Rıhtım Han, Merkez Rıhtım Han, Karaköy Palas ve T.C. Ziraat Bankası Karaköy Şubesi olmak üzere, dönemin teknolojik ve sosyo-ekonomik koşulları doğrultusunda şekillenmiş nitelikli büro hanı ve banka yapılarını kapsamaktadır. Çalışma kapsamında bu yapılar; özgün mimari nitelikleri, geçirdikleri fiziksel ve işlevsel dönüşümler ile yakın dönem restorasyonları doğrultusunda karşılaştırmalı olarak incelenerek; müdahale kararları ile özgünlük düzeyi arasındaki ilişkiyi değerlendiren çok katmanlı bir okuma sunmaktadır. Çalışmada, literatür taramasına dayalı olarak hazırlanan karşılaştırmalı analiz tabloları aracılığıyla yapıların özgün ve mevcut durumları sistematik biçimde ele alınmış; gerçekleştirilen müdahalelerin özgünlük değerleri üzerindeki etkileri irdelenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, Galata Bölgesi'ndeki erken 20. yüzyıl Batılı mimari üsluplarını yansıtan büro ve banka yapıları için sürdürülebilir koruma stratejilerinin geliştirilmesi ve yapıların belgelenerek özgünlük durumlarının tespitine yönelik literatüre özgün bir katkı sunulması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
In the 19th century, the sweeping socio-economic transformations brought about by the Industrial Revolution significantly deepened the Ottoman Empire's commercial and cultural engagement with the West. Within this broader context, the Galata district emerged as a key hub for international trade and finance, catalyzing a substantial reconfiguration of its urban fabric and architectural character. The diffusion of new technologies and the evolving demands of a modernizing society drove notable changes in the built environment of Galata. Following the dismantling of the historic Genoese fortifications, newly available plots were rapidly occupied in the early 20th century by foreign-capital banks and international enterprises. The resulting office and bank buildings were designed predominantly by foreign and Levantine architects, employing Western typologies, stylistic vocabularies, and construction techniques introduced through industrial innovation. These structures exhibit a dual architectural character: on one hand, they reflect the eclecticism of the era—marked by stylistic pluralism and historical revivalism; on the other, they embody the influence of Art Nouveau, which emerged as an artistic response to the perceived visual disarray caused by such eclecticism. The buildings constructed during the first three decades of the 20th century are of particular significance as they encapsulate the architectural, technological, and social paradigms of their time. However, Galata's historical identity as a commercial nucleus, shaped throughout the 19th century by infrastructural modernization and international trade, began to erode in the Republican period. The decline of maritime commerce, the withdrawal of foreign capital, and the incapacity of Galata's historically constrained street network-shaped by the fortified castrum layout of the Genoese settlement-to meet the demands of modern urban mobility contributed to this shift. Additionally, state-led urban redevelopment initiatives further accelerated the district's functional transformation. In the 21st century, Galata's historic core has increasingly transitioned from a commerce-oriented zone into a landscape primarily driven by tourism. The study examines a series of early 20th-century office and bank buildings located in the Galata district, identified through field research and archival sources, rather than selected as representative samples. These buildings—such as Hezaren Han, Tütün Han, Minerva Han, Çinili Rıhtım Han, Merkez Rıhtım Han, Karaköy Palas, and the Karaköy Branch of T.C. Ziraat Bank—are analyzed in terms of their architectural design, spatial configuration, construction methods, material use, and the nature of subsequent alterations, with a particular focus on recent conservation practices.The methodology is structured around comparative evaluation tables developed through an extensive literature review and aligned with the principles outlined in the Nara Document on Authenticity and the 2024 edition of the Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. Each case is assessed across four primary parameters: function, setting and urban context, design and form, and construction system and materials. Furthermore, the concept of identity value, considered integral to the notion of authenticity, is systematically integrated into the analytical framework. This approach enables a nuanced reading of how various conservation interventions have impacted both the tangible and intangible heritage values of these buildings. Based on the findings of the study, the primary objective is to contribute original insight to the literature by documenting early 20th-century office and bank buildings in the Galata district that reflect Western architectural styles, assessing their authenticity, and proposing sustainable conservation strategies tailored to their preservation.
Benzer Tezler
- The Restoration project of the BelgianConsulate in Istanbul
İstanbul'daki Belçika Konsolosluğu restorasyon projesi
CURTİS KUHAR
- İstanbul Büyükada Maden mahallesi 19.yüzyıl köşk cephelerinde Art Nouveau etkisi
Art Nouveau effect on 19th century pPavilion facades in Istanbul Buyukada district
HİLAL SELVİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Mimarlıkİstanbul Gedik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ PINAR ERKAN BURSA
- Tanzimat'tan Cumhuriyet'e İstanbul'da Latin Katolik yapıları
Latin Catholic buildings in Istanbul (From Tanzimat to Republican era)
SEZİM SEZER SEVİNÇ
Doktora
Türkçe
1997
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMRA GERMANER
- İstanbul art deco mimarisinde cephe ve motif analizi (Taksim, Cihangir, Nişantaşı, Kurtuluş ve Şişli)
Başlık çevirisi yok
MİNE DİKBAŞ
- XIX. yüzyıl Beyoğlu yapılarında heykel ve figürlü kabartmalar
The statues and figured reliefs in XIX. century Beyoğlu buildings
NADİRE TUBA YİĞİTPAŞA
Doktora
Türkçe
2010
Sanat TarihiAtatürk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ALİ BAYHAN
