Modern Irak'ın siyasal evrimi: Kimlik, devlet ve ideoloji
The political evolution of modern Iraq: Identity, state, and ideology
- Tez No: 936442
- Danışmanlar: PROF. DR. GONCA BAYRAKTAR-DURGUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Siyasal Bilimler, Political Science
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 299
Özet
Irak ulusal kimliğinin tarihsel süreçteki inşasını, dönüşümünü ve sürekliliğini ele alan bu tez, farklı siyasal, toplumsal ve ideolojik dinamiklerin kimlik oluşumuna etkisini analiz etmeyi hedeflemektedir. Irak, Osmanlı döneminden itibaren çok etnikli ve çok mezhepli bir yapıya sahiptir ve bu çeşitlilik ulusal kimliğin inşasında belirleyici bir unsurdur. İngiliz manda yönetimi, bağımsızlık sonrası devletleşme süreci, Baas rejimi ve 2003 sonrası anayasal dönüşümler, Irak'ta ulusal kimliğin farklı dönemlerde yeniden tanımlandığı başlıca tarihsel kesitler olarak öne çıkmaktadır. Bu çerçevede, tez Irak ulusal kimliğinin hangi tarihsel, siyasal ve toplumsal dinamiklerden etkilendiği ve bu süreçlerin kimlik inşasını nasıl şekillendirdiği sorunsalı etrafında şekillenmektedir. Irak'ta ulusal kimlik inşasının tarihsel bağlamını anlamak amacıyla sosyal inşacı, araçsalcı ve etno-sembolist yaklaşımlar kuramsal çerçeve olarak ele alınmaktadır. Sosyal inşacı perspektif, kimliğin toplumsal ve siyasal süreçler içinde inşa edilen bir yapı olduğunu vurgularken, araçsalcı yaklaşım kimliğin siyasal elitler tarafından faydacı bir araç olarak nasıl kullanıldığını ortaya koymaktadır. Etno-sembolist kuram ise tarihsel mitler, kolektif hafıza ve sembollerin ulusal kimlik üzerindeki etkisini analiz etmektedir. Tez, tarihsel araştırma yöntemine dayalı olarak hazırlanmış olup tarihsel süreç analizi yöntemi kullanılmıştır. Osmanlı döneminden 2003 sonrası döneme kadar Irak ulusal kimliğinin dönüşümünü ele almak amacıyla akademik literatür, resmi belgeler ve tarihsel kaynaklardan yararlanılmıştır. Tez, ağırlıklı olarak ikincil kaynaklara dayanmaktadır ve birincil saha araştırmalarına yer vermemesi bakımından belirli sınırlılıklar içermektedir. Ayrıca, Irak'taki güncel siyasal gelişmelerin kimlik oluşumu üzerindeki etkileri, verilerin sınırlılığı nedeniyle yalnızca tarihsel bağlamda ele alınmıştır. Tezin bulguları, Irak ulusal kimliğinin tekil ve homojen bir yapı arz etmediğini, aksine tarihsel, siyasal ve toplumsal koşullara bağlı olarak sürekli değişim gösterdiğini ortaya koymaktadır. Osmanlı yönetimi altında merkezi bir ulusal kimlik anlayışının geliştirilmediği, İngiliz manda yönetiminin ise Irak'ta modern bir ulusal kimlik oluşturma çabalarının ilk aşamalarını teşkil ettiği görülmektedir. Baas rejimi, Arap milliyetçiliği temelinde bir ulusal kimlik inşa etmeye çalışmış, ancak bu süreç etnik grupların dışlanmasına neden olmuştur. 2003 sonrası yeni anayasal süreç, Iraklılık kimliğini güçlendirme iddiasına sahip olmakla birlikte, mezhepsel ve etnik temelli bölünmeleri daha da derinleştirmiştir. Irak ulusal kimliğinin gelecekte nasıl şekilleneceği, devletin kurumsal kapasitesine, toplumsal uzlaşma süreçlerine ve uluslararası aktörlerin müdahalelerine bağlı olarak değişkenlik gösterecektir. Tezin bulguları, Irak'ta ulusal kimlik inşa süreçlerinin, sosyal inşacı yaklaşımın temel argümanları ile büyük ölçüde örtüştüğünü ortaya koymaktadır. Ancak, araçsalcı ve etno-sembolist unsurlar da belirli dönemlerde kimlik inşası üzerinde etkili olmuş ve siyasal elitler tarafından kimlik politikalarının yönlendirildiği görülmüştür. Sonuç olarak, Irak ulusal kimliği siyasal ve toplumsal koşullara bağlı olarak sürekli yeniden inşa edilen, tarihsel süreç içinde dönüşüm geçiren bir olgu niteliğinde kalmaya devam etmektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the construction, transformation, and continuity of Iraqi national identity throughout history, analyzing the impact of various political, social, and ideological dynamics on identity formation. Since the Ottoman era, Iraq has maintained a multi-ethnic and multi-sectarian structure, which has played a decisive role in shaping its national identity. The British Mandate administration, the post-independence state-building process, the Ba'athist regime, and the constitutional transformations following 2003 constitute the key historical junctures in which Iraqi national identity has been redefined. In this context, the thesis is structured around the question of which historical, political, and social dynamics have influenced the construction of Iraqi national identity and how these processes have shaped identity formation. To understand the historical context of national identity construction in Iraq, social constructivist, instrumentalist, and ethno-symbolist approaches are employed as the theoretical framework. The social constructivist perspective emphasizes that identity is constructed within social and political processes, whereas the instrumentalist approach highlights how identity is utilized as a pragmatic tool by political elites. The ethno-symbolist theory, on the other hand, analyzes the influence of historical myths, collective memory, and symbols on national identity. The thesis is based on historical research methodology and employs historical process analysis. To examine the transformation of Iraqi national identity from the Ottoman period to the post-2003 era, academic literature, official documents, and historical sources have been utilized. The study primarily relies on secondary sources and does not include primary field research, representing a notable limitation. Additionally, the impact of contemporary political developments in Iraq on identity formation has been analyzed solely within a historical context due to data constraints. The findings of the thesis reveal that Iraqi national identity is not a singular or homogeneous entity but rather a constantly evolving construct shaped by historical, political, and social conditions. Under Ottoman rule, a centralized national identity was not developed, while the British Mandate administration marked the initial stages of modern national identity formation in Iraq. The Ba'athist regime sought to construct a national identity based on Arab nationalism, yet this process resulted in the exclusion of ethnic groups. The post-2003 constitutional process, despite claiming to strengthen Iraqi identity, has further deepened sectarian and ethnic divisions. The future trajectory of Iraqi national identity will depend on the institutional capacity of the state, processes of social reconciliation, and the interventions of international actors. The findings indicate that the processes of national identity construction in Iraq largely align with the core arguments of the social constructivist approach. However, instrumentalist and ethno-symbolist elements have also played a role in identity formation during specific periods, demonstrating how political elites have shaped identity politics. Ultimately, Iraqi national identity remains a phenomenon that is continuously reconstructed and transformed in response to political and social conditions.
Benzer Tezler
- Türkiye ve Irak hükümet politikalarının Kürt kimliğinin siyasallaşma sürecine etkileri (1920-1980)
The impact of Turkish and Iraqi government policies on the politicization process of the Kurdish identity (1920-1980)
GÜRKAN PAMUKÇU
Doktora
Türkçe
2018
Uluslararası İlişkilerGazi ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SOYALP TAMÇELİK
- Irak Anayasalarına göre devlet başkanının konumu
The position of the head of state according to the Iraqi Constitutions
BEDRETTİN BAYRAKTAR
- Sömürge sonrası dünyada modern Irak'ın kuruluşu: siyasal yapı ve sorunlar
The foundation of modern Iraq in the post-conial world: political structure and problems
HAZHAR SABAH OTHMAN OTHMAN
- 2003 sonrası Irak Cumhuriyeti'ndeki istikrarsızlıkların ulusal ve uluslararası dinamikleri
The dynamics of political instability in Iraq after 2003 at the national and international levels
DALAL HIKMAT AL-TAMEEMI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Siyasal Bilimlerİstanbul Gelişim ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAVUZ ÇİLLİLER
- Irak'ta sanatçı olmak: Savaş öncesi ve sonrasında resim sanatı
Being an artist in Iraq: Before and after the war in the painting arts
DANA MOHAMMED OTHMAN OTHMAN