Karşılanmamış aile planlaması ihtiyacı varlığının çocuk gelişimine ve çocuk öğrenmesini etkileyen faktörlere etkisi: TNSA verilerinin ikincil analizi
The effect of the presence of unmet need for family planning on child development and factors affecting child learning: A secondary analysis of TDHS data
- Tez No: 938317
- Danışmanlar: PROF. DR. SIDDİKA SONGÜL YALÇIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Child Health and Diseases
- Anahtar Kelimeler: Karşılanmamış aile planlaması, TNSA, Erken çocukluk gelişimi, Unmet need for family planning, TDHS, Early childhood development
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyal Pediatri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Pediatri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 74
Özet
Gezgen Kesen, G. Karşılanmamış Aile Planlaması İhtiyacı Varlığının Çocuk Gelişimine ve Çocuk Öğrenmesini Etkileyen Faktörlere Etkisi: TNSA Verilerinin İkincil Analizi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Pediatri Doktora Tezi, Ankara, 2025. Erken çocukluk gelişimi (EÇG), kişilerin uzun vadeli akademik ve sosyal yaşantılarını önemli ölçüde etkiler. Aile planlaması, aile dinamiklerini ve kaynak dağılımını değiştirerek EÇG'yi etkileyebilir. Bu çalışmada, Türkiye'de karşılanmamış aile planlaması ihtiyacı (KAP) ile erken çocukluk gelişimi (EÇG) ve ailelerdeki çocuk bakımı uygulamaları arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçladık. Çalışmaya 2018 Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması'ndan (TNSA) 5 yaş altı çocuğu olan anneler dahil edildi. Bağımlı değişkenler EÇG indeksi, çocuk bakımı uygulamalarıydı. Bağımsız değişkenler aile planlaması ihtiyacı ve çocuk-aile özellikleriydi. Çalışmada karmaşık örneklem analizi (complex sample analysis) uygulandı. Çalışma sonucunda KAP'ın daha kötü çocuk bakımı uygulamalarıyla ilişkili olmadığını gördük; ancak, birden fazla oyuncak veya kitap türünün bulunması KAP varlığıyla ilişkiliydi. KAP bulunan ailelerin çocukları, akranlarına kıyasla daha az sıklıkla son 1 haftada eğitici-okula hazırlayıcı aktivitede bulunmuşlardı. Ancak, gelişimsel değerlendirmelerde, bu çocuklar karşılaştırma grubundan farklı bir performans göstermedi. Anne eğitimi ve sosyoekonomik durum gibi faktörler de bu etkileri önemli ölçüde etkilemişti ve aile planlaması ile EÇG arasındaki karmaşık etkileşimi vurgulamıştır. Sonuç olarak KAP varlığı EÇG açısından geride kalma ile ilişkilendirilmemiştir ancak Türkiye'de ebeveynlerle etkinlikte bulunma ve evde eğitici materyallerin varlığıyla ters orantılıdır, ancak EÇG sonuçlarıyla doğrudan bir ilişki tespit edilmemiştir. Sosyoekonomik eşitsizliklerin ele alınması, çocuk bakımı uygulamalarını iyileştirme potansiyeline sahiptir ve böylece ülke çapında daha iyi gelişimsel sonuçlara katkıda bulunacaktır.
Özet (Çeviri)
Gezgen Kesen, G. The Effect of the Presence of Unmet Need for Family Planning on Child Development and Factors Affecting Child Learning: Secondary Analysis of TDHS Data. Hacettepe University Institute of Health Sciences, Programme of Social Pediatrics, Ph. D. Thesis Ankara, 2025. Early childhood development (ECD) significantly influences individuals' long-term academic and social trajectories. Family planning can impact ECD by altering family dynamics and resource allocation. This study aimed to investigate the relationship between unmet need for family planning (UMNFP) and early childhood development (ECD), as well as childcare practices within families in Türkiye. Data from the 2018 Turkey Demographic and Health Survey (TDHS) were utilized, including mothers with children under the age of five. The dependent variables were the ECD index and childcare practices, while the independent variables included family planning needs and child-family characteristics. Complex sample analysis was applied in the study. The results indicated that UMNFP was not associated with poorer childcare practices; however, the presence of multiple types of toys or books was related to UMNFP. Children in families with UMNFP were less likely to engage in educational and school-readiness activities in the past week compared to their peers. However, in developmental assessments, these children did not exhibit different performance levels from the comparison group. Factors such as maternal education and socioeconomic status significantly influenced these effects, highlighting the complex interaction between family planning and ECD. In conclusion, the presence of UMNFP was not associated with developmental delays in ECD; however, it was inversely related to parental engagement in activities and the availability of educational materials at home in Türkiye. Nevertheless, no direct relationship between UMNFP and ECD outcomes was identified. Addressing socioeconomic disparities has the potential to improve childcare practices, thereby contributing to better developmental outcomes nationwide.
Benzer Tezler
- Analysis of the prevalence, trends, determinants and dynamics of contraceptive use and estimate of unmet need for family planning in Pakistan
Pakistan'da aile planlaması yöntem kullanma prevalansının belirleyicileri, dinamikleri ve eğilimler ile karşılanmamış ihtiyacın değerlendirilmesi
FAHAD AHMED
Doktora
İngilizce
2018
Halk SağlığıHacettepe ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BAHAR DOĞAN
- Aile sağlığı merkezleri, tasarım ilkeleri ve iç mekan tasarımında planlamaya etki eden faktörlerin yeni modeller üzerinden değerlendirilmesi
An evaluation on family health care centers, new models on design principles and factors affecting the planning in interior design
YAĞMUR KOCABIYIK AMASYALI
Doktora
Türkçe
2022
İç Mimari ve DekorasyonMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SAADET AYTIS
- Determinants of unmet need for family planning in Turkey with a particular emphasis on different approaches
Farklı yaklaşımlarla Türkiye'de karşılanmamış aile planlaması ihtiyacının belirleyicileri
PELİN SEÇKİNER
- Şanlıurfa'da karşılanmamış aile planlaması ihtiyacı ve nedenlerinin belirlenmesi
Determination of unmet need for family planning in şanliurfa and its reasons
RABİA ROJDA ŞAKAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Aile PlanlamasıHarran ÜniversitesiHemşirelik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA KORUK
- Deprem sonrası antakya geçici yerleşim alanlarında 15-49 yaş kadınların aile planlaması hizmetlerine erişimi-2023
Access to family planning services for women aged 15-49in temporary settlement areas in antakya after anearthquake
AHMET UZUNTAŞ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2024
Aile PlanlamasıHatay Mustafa Kemal ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TACETTİN İNANDI