İznik İmparatorluğu (1204-1261)
Empire of Nicea (1204-1261)
- Tez No: 938682
- Danışmanlar: PROF. DR. ERKAN GÖKSU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: İznik, Bizans, İstanbul, Latin, Epir, Haçlı, Nicaea, Byzantium, Constantinople, Latin, Epirus, Crusader
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 303
Özet
Bu çalışmada, 1204 yılında IV. Haçlı Seferi sonucunda Latinler tarafından işgal edilen İstanbul'un ardından Bizans topraklarında ortaya çıkan siyasi oluşumlardan biri olan İznik İmparatorluğu ele alınmıştır. Merkezini İznik şehri yapan bu devlet, hem Anadolu'da hem de Balkanlar'da 1261 yılına kadar etkili bir güç olarak varlık göstermiştir. İznik İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu'nun yıkılmasının ardından onun siyasal ve kültürel mirasını sürdüren en önemli yapı olarak öne çıkmaktadır. Devletin kurucusu I. Theodoros Laskaris, Latin işgaline karşı direnişi örgütlemiş; ancak imparatorluğun ilk yıllarında Latin İmparatorluğu ile girişilen çetin savaşlar, İznik'in varlığını ciddi şekilde tehdit etmiştir. Bu kritik dönemde Bulgar Çarı Kaloyan'ın Latinlere karşı yürüttüğü mücadele, İznik'in nefes almasına ve toparlanmasına olanak tanımıştır. Theodoros Laskaris'in erkek varisinin olmaması nedeniyle, tahta damadı Ioannes Vatatzes geçmiştir. Vatatzes dönemi, sadece askeri değil, aynı zamanda ekonomik, kültürel ve idari alanlarda reformların yapıldığı bir dönem olarak dikkat çeker. Özellikle Bizans'ın uzun süre ihmal ettiği Anadolu kentleri, bu dönemde imparatorluğun merkezî kimliğini yeniden kazandığı bölgeler hâline gelmiştir. Vatatzes'in ölümünün ardından imparator olan oğlu II. Theodoros Laskaris, babasından devraldığı devlet yapısını korumak amacıyla özellikle hanedana tehdit olarak gördüğü aristokrat Mikhail Palaiologos'a karşı sert tedbirler almıştır. II. Theodoros'un kısa süren hükümdarlığı sırasında İznik, önemli bir bilim ve eğitim merkezi haline gelmiştir. Ancak Theodoros'un ölümüyle küçük yaşta tahta geçen IV. Ioannes Laskaris adına yönetimi, Theodoros'un sadık destekçilerinden Mouzalon ailesi yürütmüştür. Bu dönemde aristokrasi karşıtlığı iyice belirginleşmiş; bu durum kısa sürede siyasi bir krize dönüşmüştür. Aristokratların desteğini arkasına alan Mikhail Palaiologos, paralı askerlerin de yardımıyla Mouzalonları ortadan kaldırmış ve IV. Ioannes ile birlikte ortak imparator ilan edilmiştir. 1261 yılında ise Palaiologos, Latinlerin elinde bulunan İstanbul'u geri alarak Bizans İmparatorluğu'nu yeniden ihya etmiştir. Ancak bu zaferin ardından IV. Ioannes'i İstanbul'a davet etmeyerek Laskaris hanedanını tamamen saf dışı bırakmıştır. Bu tez kapsamında, İznik İmparatorluğu'nun yalnızca askeri bir direniş merkezi değil; aynı zamanda siyasi, kültürel ve ekonomik açıdan Bizans mirasını sürdüren bir yapı olduğu vurgulanmıştır. Latin İmparatorluğu, Epir Despotluğu, Bulgar Krallığı ve Anadolu'daki Selçuklu Devleti ile olan ilişkiler detaylı biçimde ele alınmış; İznik'in bu aktörlerle yürüttüğü diplomasi ve savaşlar çerçevesinde hayatta kalma stratejileri analiz edilmiştir. Ayrıca, İznik İmparatorluğu'nun ekonomi politikaları, vergi sistemleri, sanat anlayışı, eğitim kurumları ve dinî yapılanması incelenmiş; bu unsurlar üzerinden devletin kurumsal ve kültürel derinliği ortaya konmuştur. Sonuç olarak, VIII. Mikhail Palaiologos'un İstanbul'u yeniden ele geçirmesi yalnızca bir askeri zafer olarak değil; İznik İmparatorluğu'nun elli yedi yıl boyunca yürüttüğü bilinçli politikaların bir neticesi olarak değerlendirilmiştir. Bu yönüyle çalışma, İznik'in Bizans'ın yeniden doğuşuna nasıl katkı sağladığını ortaya koyarak literatüre yeni bir bakış açısı sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study examines the Empire of Nicaea, one of the political entities that emerged in Byzantine territories following the capture of Constantinople by the Latins during the Fourth Crusade in 1204. Centered in the city of Nicaea, this state remained a significant power in both Anatolia and the Balkans until 1261. The Empire of Nicaea stood out as the most prominent successor that preserved and sustained the political and cultural legacy of the Byzantine Empire after its fall. Founded by Theodore I Laskaris, the Empire of Nicaea organized resistance against the Latin occupation. However, during its early years, intense conflicts with the Latin Empire severely threatened its survival. In this critical period, the military campaigns of Bulgarian Tsar Kaloyan against the Latins allowed Nicaea to recover and consolidate. As Theodore I had no male heir, the throne passed to his son-in-law, John III Vatatzes. Vatatzes' reign is notable not only for military achievements but also for reforms in economic, cultural, and administrative fields. In particular, the Anatolian cities long neglected by the Byzantines regained their central role in the imperial identity under his rule. Following Vatatzes' death, his son Theodore II Laskaris ascended to the throne. Aiming to preserve the state's stability, he adopted a cautious policy and took strict measures against Michael Palaiologos, whom he perceived as a serious threat to the dynasty. During his brief reign, Nicaea developed into a major center of learning and scholarship. After Theodore II's death, his underage son John IV Laskaris became emperor, with the regency assumed by the Mouzalon family, loyal supporters of the late emperor. During this period, anti-aristocratic sentiments became increasingly pronounced, eventually escalating into a political crisis. Backed by the aristocracy and aided by mercenary forces, Michael Palaiologos eliminated the Mouzalon family and was proclaimed co-emperor alongside John IV. In 1261, Palaiologos successfully recaptured Constantinople from the Latins and restored the Byzantine Empire. However, he excluded the legitimate heir, John IV, from the capital, thereby ending the Laskaris dynasty. This thesis emphasizes that the Empire of Nicaea was not merely a center of military resistance but also a political, cultural, and economic continuation of the Byzantine tradition. The empire's relations with the Latin Empire, the Despotate of Epirus, the Bulgarian Kingdom, and the Seljuk Sultanate of Rum are examined in detail. Through its diplomatic and military engagements with these actors, Nicaea's survival strategies are analyzed from a new perspective. Additionally, the empire's economic policies, taxation system, artistic vision, educational institutions, and religious structures are explored to reveal its institutional and cultural depth. In conclusion, the recapture of Constantinople by Michael VIII Palaiologos has been regarded not merely as a military victory, but as the result of the deliberate policies pursued by the Empire of Nicaea over a span of fifty-seven years. In this respect, the study offers a new perspective to the literature by revealing how Nicaea contributed to the revival of Byzantium.
Benzer Tezler
- İstanbul Latin İmparatorluğu tarihi (1204-1261)
A history of the Latin Empire of Constantinople (1204-1261)
ABDURRAHMAN ONUR ÇALIŞIR
- 13. yüzyılda Bizans'ı etkileyen ekonomik siyasi ve kültürel ilişkiler: 1204-1261
The Economic social and cultural relations which influenced the Byzantine empire in the 13 th century: 1024-1261
ŞAHİN KILIÇ
- İstanbul Latin İmparatorluğu tarihi kuruluş devri (1204-1216)
History of the Latin Empire of Constantinople the foundation period (1204-1216)
SÜLEYMAN ONUR GEYİK
- Theodoros Laskaris (1204-1222) devrinde İznik İmparatorluğu
The Empire of Nicaea during the reign of Theodoros Laskaris (1204-1222)
YURDAGÜL BALAMİR
- Sürgündeki İznik İmparatoru III. Ioannes Dukas Vatatzes
Byzantine Emperor in Exile: III. Ioannes Dukas Vatatzes
GÜL ATAÇ DEMİREL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERCAN YANDIM AYDIN