Ontolojik ve kozmolojik benzerlikler açısından İşrâkilik ve Sâbiîliğin mukayesesi
A comparison of Illuminationism and Sabianism in terms of ontological and cosmological similarities
- Tez No: 939813
- Danışmanlar: PROF. DR. HASAN ÖZALP
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: İslam Felsefesi, Şihâbüddîn es-Sühreverdî, İşrâkîlik, Sâbiîlik, Ontoloji, Kozmoloji, Islamic Philosophy, Shihāb al-Dīn al-Suhrawardī, Illuminationism, Sabianism, Ontology, Cosmology
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 169
Özet
Bu çalışma, Şihâbüddîn es-Sühreverdî'nin (ö. 587/1191) kurucusu olduğu İşrâkî düşünce ile İslâmî ve modern dönem kaynaklarda çeşitli şekillerde tanımlanan Sâbiî inancı arasındaki ontolojik ilişkiyi felsefi bir perspektifle ele almakta ve bu iki gelenek arasında kurulan etkileşim alanlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Sühreverdî'nin nur merkezli varlık tasavvuru, yalnızca İslâm felsefesi içindeki Meşşâî çizgiye bir alternatif sunmakla kalmamış, aynı zamanda kadim Doğu hikmetlerinden, özellikle Hermetik gelenek, Yeni-Eflatunculuk ve Sâbiîlik'ten izler taşımıştır. Bu bakımdan Sühreverdî'nin kaynakları arasında yer alan Sâbiî geleneği, özellikle düşünürün ontoloji anlayışı bağlamında sistemindeki yansımaları ve etkileriyle ayrı bir inceleme konusu hâline getirilmiştir. Dolayısıyla araştırmada öncelikle Sühreverdî'nin felsefi sisteminin oluşumunda etkili olan kaynaklar tarihsel-felsefi bağlamda değerlendirilmiştir. İşrâkîliğin temel ilkeleri, özellikle de nûr metafiziği kavramsal derinliğiyle ele alınmıştır. Bunun yanı sıra Sâbiîliğin ise İslâmî literatürdeki görünümleri ile modern dönemdeki yeniden inşa biçimleri dikkate alınarak çok katmanlı bir okuma gerçekleştirilmiştir. Araştırmada her iki düşünce sisteminde ontolojik ve kozmolojik çerçevede Tanrı, kozmos ve insan anlayışlarının nasıl temellendirildiğini karşılaştırmalı bir yaklaşımla analiz edilerek, bu doğrultuda, Sâbiîliğin Sühreverdî'nin metafizik yapısı üzerindeki izleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, felsefi bir ekol olarak İşrâkîliğin, dini bir gelenek olan Sâbiîliğe ait bazı temel metafizik kavrayışları dönüştürerek kendi sistematiği içinde yeniden yorumladığı savunulmakla birlikte çalışmamız, düşünce tarihinde dinî ve felsefî gelenekler arasındaki etkileşimin izini süren bir katkı olarak değerlendirilmektedir. Bu çerçevede araştırmamız, İşrâkîliğin sadece Yunan felsefesi ve İslâmî düşünce mirasıyla değil, aynı zamanda Hermetik gelenek ve Sâbiîlik gibi kadim dinî-felsefî sistemlerle de örtüşen ve bu sistemlerden beslenen özgün bir metafizik yapı sunduğunu ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
This study aims to examine the ontological relationship between the Ishrāqī thought system, founded by Shihāb al-Dīn al-Suhrawardī (d. 1191), and the Sabian belief, which has been described in various ways in Islamic and modern sources, from a philosophical perspective. It seeks to highlight the interaction between these two traditions. Suhrawardī's light-centered conception of being not only offered an alternative to the Aristotelian tradition within Islamic philosophy but also carried traces of ancient Eastern wisdom, particularly from the Hermetic tradition, Neoplatonism, and Sabianism. In this context, the Sabian tradition, especially its ontological understanding, has been examined in relation to its reflections and influences on Suhrawardī's system. Thus, throughout the research process, the sources influencing the formation of Suhrawardī's philosophical system have been evaluated within their historical-philosophical context, with particular emphasis on the basic principles of Ishrāqī thought, especially the conceptual depth of the Light metaphysics. Additionally, Sabianism has been explored in light of its representations in Islamic literature and its reconstructions in the modern period, offering a multi-layered reading. The study analyzes how the concepts of God, the cosmos, and humanity are grounded in both thought systems within the framework of ontology through a comparative approach, seeking to reveal the traces of Sabianism in Suhrawardī's metaphysical structure. As a result, it is argued that Ishrāqī philosophy, as a philosophical school, has transformed and reinterpreted certain fundamental metaphysical concepts of Sabianism within its own system. In this context, the study is considered a contribution to the exploration of the interaction between religious and philosophical traditions in the history of thought. In this regard, the thesis demonstrates that Ishrāqī thought presents a unique metaphysical structure that overlaps with, and draws from, not only the Greek philosophical and Islamic intellectual heritage but also ancient religious-philosophical systems such as the Hermetic tradition and Sabianism.
Benzer Tezler
- İşrâkî felsefe geleneğinde misâl âlemi: Sühreverdî örneği
The imaginal world within the tradition of the philosophy of illumination: The example of Suhrawardî
FATMA TURĞAY
Doktora
Türkçe
2016
Felsefeİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER MAHİR ALPER
- Platon ve Aristoteles'te khora'nın ontolojik belirlenimleri ve mitolojik kökenleri
Ontological determinations and mythological origins of Khora in Plato and Aristotle
İBRAHİM KÖRPE
- Muhammed Hamdi Yazır'a göre ontolojik ve kozmolojik kanıt (Hak Dini Kur'ân Dili tefsiri bağlamında)
Ontological and cosmological evidence according to Muhammed Hamdi Yazır (In the context of the interpretation of the True Religion of the Qur'an Language)
AHMET MURAT GÜNGÖRMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE SIDIKA OKTAY
- Empedokles ve Davud El-Kayserî'nin düşüncesinde sevginin (Aşkın) yeri
The place of love in the thought of empedocles and Davud El-Kayseri
FERDİ KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinAtatürk Üniversitesiİslam Felsefesi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EYÜP BEKİRYAZICI
- El-Fârâbî metafiziğinde iyi
The goodness in the metaphysic of al-Fârâbî
MEHMET ALPEREN SAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
FelsefeAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜRBÜZ DENİZ