Türkiye'de ayçiçeği dış ticareti ile döviz kuru ilişkisi
The relationship between sunflower foreign trade and exchange rate in Turkey
- Tez No: 940672
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET ATAKİŞİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Trakya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 120
Özet
Adaptasyon esnekliği geniş olan ayçiçeği tohumu üretimi Türkiye'de birçok bölgede kolaylıkla yapılmasına rağmen iç talebi karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Bu durum, ayçiçeği tohumu ve ham yağ ihtiyacının büyük ölçüde ithalat yoluyla karşılanmasına neden olmaktadır. Çalışmada, Türkiye'nin ayçiçeği dış ticareti ile döviz kuru arasındaki ilişki ele alınarak, döviz kuru değişimlerinin ayçiçeği dış ticareti üzerindeki etkileri irdelenmiştir. 2004–2023 dönemi yıllık ayçiçeği ihracat ve ithalat verilerine göre, ayçiçeği tohumu ithalatı ortalama 376 milyon dolar düzeyindeyken, ihracat ortalama 98 milyon dolar civarında kalmaktadır. Ham ayçiçek yağı ithalatı ise ortalama 677 milyon dolar olup, ihracat ortalaması 8 milyon dolar civarındadır. Bu veriler, Türkiye'nin özellikle ham yağda yüksek düzeyde dışa bağımlı olduğunu ve döviz kurlarındaki değişimlere karşı hassas bir ticaret yapısı taşıdığını göstermektedir. Bu çalışmada, TÜİK ve TCMB verilerinden derlenerek hazırlanan Türkiye ayçiçeği tohumu, ham ayçiçek yağı dış ticareti ve döviz kuruna ilişkin Ocak 2017 Aralık 2023 zaman aralığına ait aylık veriler ARDL-Sınır Testi ile analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre uzun dönemde döviz kurundaki %1'lik bir artış, ayçiçeği tohumu ihracatını yaklaşık %0,32 oranında artırmakta olup kısa dönemde yaşanacak bir sapmanın bir sonraki dönemde yaklaşık %92 oranında dengeye geleceği saptanmıştır. Ham yağ ithalatında ise uzun dönemde bir birimlik artışın ithalatı yaklaşık 0,70 birimlik artıracağı sonucuna varılmıştır. Kısa dönemde bir önceki dönemden sapmanın etkisinin %39 oranda bir sonraki dönemde giderildiği görülmektedir. Genel olarak, döviz kurundaki değişimlerin dış ticareti hem kısa hem uzun vadede etkilediği ve bu nedenle üretimin artırılmasının, dışa bağımlılığın azaltılmasına yönelik politikaların geliştirilmesinin önem arz ettiği sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Although sunflower seed cultivation, which benefits from broad adaptability, can be carried out with ease in many regions of Türkiye, domestic production remains insufficient to meet internal demand. As a result, a significant portion of the demand for both sunflower seeds and crude sunflower oil is met through imports. This study examines the relationship between Türkiye's sunflower foreign trade and exchange rates, focusing on the impact of exchange rate fluctuations on sunflower-related trade flows. Based on annual sunflower trade data for the period 2004–2023, Türkiye's average sunflower seed import value is approximately 376 million USD, while the average export value remains around 98 million USD. In the case of crude sunflower oil, imports average 677 million USD annually, whereas exports are limited to approximately 8 million USD. These figures reveal that Türkiye is particularly dependent on foreign supply in crude sunflower oil and maintains a trade structure that is highly sensitive to exchange rate fluctuations. In this study, monthly data covering the period from January 2017 to December 2023 on Türkiye's sunflower seed and crude sunflower oil foreign trade, as well as exchange rates, were compiled from TUIK and TCMB, and analyzed using the ARDL Bounds Testing approach. According to the findings, a 1% increase in the exchange rate leads to an approximate 0.32% rise in sunflower seed exports in the long run. Moreover, short-term deviations are corrected by about 92% in the following period, indicating a strong adjustment process. In the case of crude sunflower oil imports, a one-unit increase in the exchange rate results in a 0.70-unit increase in imports over the long term, while short-term deviations are corrected by approximately 39% in the subsequent month. Overall, the results suggest that exchange rate fluctuations significantly affect foreign trade in both the short and long term, highlighting the importance of enhancing domestic production and formulating policies to reduce import dependency.
Benzer Tezler
- Trakya bölgesinde buğday, ayçiçeği ve çeltiğin üretim ve pazarlama sorunlarının analizi
Tha analysis of production and marketing problems of wheat, sunflower and rice in thrace region
BİROL ERDEM
Doktora
Türkçe
2012
ZiraatNamık Kemal ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. M.ÖMER AZABAĞAOĞLU
- Aydın yöresi halk kültürünün incelenmesi
Başlık çevirisi yok
K. ZÜMRÜT HASBEK ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Halk Oyunları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. FİKRET DEĞERLİ
- Türkiye'de uygulanan tarımsal destekleme politikalarının üretim etkisi
Production effects of agricultural support policies implemented in Turkey
ERDEM BULUT
- Türkiye'de tarımda kendine yeterlilik ve gıda güvencesi
Self-sufficiency in agriculture and food security in Turkey
ÖKKEŞ KULAKOĞLU
Doktora
Türkçe
2020
ZiraatTekirdağ Namık Kemal ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÖKHAN UNAKITAN
- Asya Türk Cumhuriyetleri ekonomik yapısı ve Türkiye ile dış ticari ilişkiler
The Economic structures of Asian Turkish Republies and their foreing trade with Turkey
YAŞAR BEDİR