XX. yüzyıl İslâmî feminizm hareketinin doğuşu ve gelişimi -Türkiye ve Mısır örneği-
Islamic feminism in the 20 th century: A comparative study of Turkey and Egypt
- Tez No: 940733
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA KÖSE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: İslâm Mezhepleri Tarihi, Modernleşme, Kadın Hakları, İslâmî Feminizm, Türkiye-Mısır Feminizmi, History of Islamic Sects, Modernization, Women's Rights, Islamic Feminism, Turkish-Egyptian Feminism
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 138
Özet
ÖZET Bu çalışma, XX. yüzyılda İslâmî feminizm hareketinin doğuşu ve gelişimini, Türkiye ve Mısır örnekleri üzerinden karşılaştırmalı bir perspektifte incelemektedir. İslâmî feminizmin Aydınlanma sonrası modernizmin getirdiği değişimlere karşı savunmacı bir refleks olarak doğduğunu ancak zamanla kapitalist ve ulus-devlet yapılanmalarının yönlendirdiği bir alanda varlık göstermeye başlayarak dönüşüme uğradığı düşünülmektedir. Başlangıçta İslâmî feminizmin apolitik bir yaklaşımla dini referanslara atıfla kadın haklarını savunurken zamanla Müslüman feministlerin söylemlerinin evrensel insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği talepleriyle örtüşmeye başlayarak sekülerleştiği görülmektedir. Tezde iki ülkeye, Türkiye-Mısır örnekliklerine odaklanılmıştır. Zira her iki ülkede de İslâmî feminizm, kadın haklarını İslâmî referanslarla savunmayı amaçlamış ancak farklı sosyo-politik bağlamlar nedeniyle hareket farklı yönlerde evirilmiştir. İlk olarak Türkiye'de, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş sürecinde uygulanan laikleşme reformları kadınların kamusal alana entegrasyonunu hızlandırmış, 1980'lerden itibaren başörtüsü yasağı, Müslüman kadınların kimlik mücadelesinde belirleyici olmuştur. Başörtüsü yasağının kaldırılmasıyla birlikte, Türkiye'deki Müslüman feministler, seküler feminizmle daha fazla kesişen bir söylem geliştirmiştir. Çalışmanın merkezinde yer alan diğer ülke Mısır'da ise kadın hareketleri milliyetçilik ve anti-sömürgecilik ile iç içe geçmiş, 1950'lerden itibaren devlet destekli sekülerleşme politikaları kadın hakları mücadelesini şekillendirmiştir. 1970'lerden sonra İslâmcı hareketlerin yükselişiyle İslâmî feminizm güçlenmiş ve kadın hakları, İslâmî çerçevede bağımsız bir mücadele alanı haline gelmiştir. Mısırlı Müslüman feministler, başörtüsü ve kadın haklarını İslâmî kimlikleriyle birlikte savunmuş ve toplumsal hareketlerle daha organik bir şekilde birleşerek kitlesel bir güç oluşturmuştur. Sonuç itibariyle bu çalışma İslâmî feminizmin modernleşme ve sekülerleşme bağlamında nasıl şekillendiğini analiz ederek Türkiye ve Mısır'daki kadın hareketlerinin farklı dinamiklerini ortaya koymaktadır. Türkiye'de İslâmî feminizm seküler feminist hareketle daha fazla kesişirken, Mısır'da milliyetçi ve toplumsal hareketlerle bütünleşmiştir. Bu farklılıkların, devlet politikaları, toplumsal yapı ve dini hareketlerin gücü gibi faktörlerle şekillendiği sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT This study examines the emergence and development of the Islamic feminism movement in the twentieth century in a comparative perspective through the examples of Turkey and Egypt. It is argued that Islamic feminism emerged as a defensive reflex against the changes brought about by post-Enlightenment modernism, but over time, it transformed as it began to exist in a field guided by capitalist and nation-state structures. While Islamic feminism initially defended women's rights with an apolitical approach by referring to religious references, it is seen that the discourses of Muslim feminists have become secularized over time, beginning to overlap with the demands for universal human rights and gender equality. Our thesis focuses on two countries, Turkey and Egypt. In both countries, Islamic feminism aimed to defend women's rights with Islamic references, but the movement evolved in different directions due to different socio-political contexts. First, in Turkey, the secularization reforms implemented during the transition from the Ottoman Empire to the Republic accelerated the integration of women into the public sphere, and from the 1980s onwards, the headscarf ban became decisive in the identity struggle of Muslim women. With the lifting of the headscarf ban, Muslim feminists in Turkey have developed a discourse that intersects more with secular feminism. In Egypt, women's movements were intertwined with nationalism and anti-colonialism, and state-sponsored secularization policies shaped the struggle for women's rights from the 1950s onwards. With the rise of Islamist movements after the 1970s, Islamic feminism gained strength and women's rights became an independent field of struggle within the Islamic framework. Egyptian Muslim feminists defended the headscarf and women's rights together with their Islamic identity and formed a mass force by merging more organically with social movements. In conclusion, this study analyzes how Islamic feminism has been shaped in the context of modernization and secularization and reveals the different dynamics of women's movements in Turkey and Egypt. In Turkey, Islamic feminism intersected more with the secular feminist movement, while in Egypt it was integrated with nationalist and social movements. It is concluded that these differences are shaped by factors such as state policies, social structure and the strength of religious movements.
Benzer Tezler
- XX. yüzyıl İslam münevveri tipolojisine bir örnek: Abdülhalim Mahmud hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri
An example of XX. century Islamic enlightener typology: 'Abd al-Halim Maḥmuud's life, works and sufistic opinions
ENGİN DALCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinPamukkale ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ M. SALİM GÜVEN
- Anlamın yapıbozumunda saussure ve derrida
Saussure and derrida in the deconstruction of meaning
CENNET KAZAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
FelsefePamukkale ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OSMAN MUTLUEL
- XX. Yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri'nde Selefîlik
Salafism in the United States in the 20th Century
MÜNİRE GÖZDE AYGIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÖNMEZ KUTLU
- Bangsamoro Müslümanlarının özgürlüğü özgürlük arayışı (Filipinler'in bağımsızlık mücadelesi XVI.–XX. yüzyıl)
The Bangsamoro Muslim quest for right to self-determination (The independence struggle of the Philippines 16.-20. century)
MUHALIDIN SAMBUTUAN MANGELEN
- Makedonya, Tarihçe-i Devr-i İnkılab'a (1908) göre Balkan Milliyetçiliği ve Osmanlı siyasi hayatı
Macedonia; Balkan nationalism and Ottoman political life according to historiography-I Devr-i Inkalib (1908)
MEDİA ŞERMET
- Annemarie Schimmel'in tasavvuf kültüründeki yeri
The place of Annemarie Schimmel in the culture of sufism
ŞULE BİLMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
DinUludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA KARA