Online dispute resolution in Turkish and Kazakhstan law
Türk ve Kazakistan hukukunda çevrimiçi uyuşmazlık çözümü
- Tez No: 941609
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ DİLEK AYDEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Çevrimiçi Uyuşmazlık Çözümü, Bilgi ve İletişim Teknolojileri, E-ticaret, Uluslararası Sözleşmeler, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, ODR Platformu, Siberuzay, Online Dispute Resolution, Information and Communication Technologies, E-commerce, International Conventions, Alternative Dispute Resolution, ODR Platform, Cyberspace
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Özel Hukuk Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 138
Özet
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte çevrimiçi iletişimin ilerlemesi, aynı zamanda siberuzayın kısıtlamalardan arınması ve ortak alana dönüşmesiyle başlayan yeni tür problemlerin ortaya çıkması uygun çözüm yollarını gerektirmeye neden oldu. Çevrimiçi uyuşmazlık çözümü (ODR), teknolojilerin gücünü geleneksel uyuşmazlık çözüm yöntemleriyle birleştiren benzersiz bir araç olarak ortaya çıktı. E-müzakere, e-arabuluculuk ve e-tahkim gibi çevrimiçi yöntemlerin, ayrı ayrı veya birlikte uygulandığında, maliyet ve zaman tasarrufu sağladığı kanıtlanmıştır. Buna rağmen, ODR prosedürleri COVID-19 salgını nedeniyle yaygın olarak kullanılmaya başlanana kadar tartışmalara konu olmaya devam etmişti. İlk başta, çevrimiçi uyuşmazlık çözümü sadece dijital platformlarda ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözüm süreci olarak algılanıyordu. Günümüzdeyse, bu yöntemlerin etkinliği ve kolaylığı yüzünden, çevrimiçi veya çevrimdışı olmasına bakılmaksızın birçok uyuşmazlık türüne uygulanmaktadır. Bu çalışmanın amacı çevrimiçi uyuşmazlık çözümü sisteminin özelliklerini, artılarını ve eksilerini incelemektedir. Aynı zamanda, çevrimiçi uyuşmazlık çözüm türlerini uluslararası düzenlemeler ve ülkelerin uygulama deneyimleri ile birlikte araştırmaktadır. Ayrıca bu çalışma, çevrimiçi uyuşmazlık çözümü süreçlerini yürütmek amacıyla icat edilen veya uygulanan mevcut platformları ve uygulamaları tetkik etmektedir. Özellikle, Türk ve Kazakistan mevzuatını karşılaştırmalı olarak analiz etmek ve çevrimiçi uyuşmazlık çözümü yöntem ve platformlarının prosedürlerimize olası uygulama yollarını araştırmaktadır. Çevrimiçi uyuşmazlık çözümü yöntemleri, özellikle e-ticaret, tüketici hakları, iş ilişkileri ve uluslararası ticaret gibi alanlarda daha çok kulanım görmektedir. Genellikle, e-ticaret alanında tüketiciler ve satıcılar arasındaki uyuşmazlıkların tabiatı daha çok düşük maliyetli ya da uzak mesafeli oluyor. Dolayısıyla, tarafların ortaya çıkmış sorunları mahkemeye başvurması için harcayacak maliyetleri, çözüm süreci gerektiren zaman ve bir arada bulunma amacıyla ödenecek seyahat masrafları uyuşmazlık nedeninin değerini her türlü aşar. İş ilişkilerinde ise, çalışanlar veya şirketler arası uyuşmazlıklarında tarafların bir araya gelmesi onların arasında psikolojik baskı yaratabilir, çözüm sürecinin çevrimiçi sağlanması bunun gibi olaylarda büyük bir avantaja dönüşür. Böylece, hizmet ve iş sözleşmelerindeki anlaşmazlıklar etkili bir şekilde çabuk çözüme ulaşabiliyor. Ayrıca, uyuşmazlık taraflarının farklı ülkelerde bulunması onların ortak nokta ve mevzuat bulmalarını çözüm süreci boyunca daha da zorlaştırıyor. Bu yüzden, uluslararası tahkim ve arabuluculuk süreçleri ülkeler arası uyuşmazlıklara uygun çözüm olabilir. Bu yöntemlerin birçok avantajları var, zaman ve maliyet tasarrufu sağlaması dışında, kullanıcıların farklı kesimlerine kolay adalete erişimi ve karşı taraflar arasındaki iletişimi basitleştirmeyi sağlamaktadır. Örneğin, şu an Türkiye'de geleneksel mahkemelerde iş yoğunluğu dolayı çoğu işlerin çözülmesi aylar hatta yıllardır sürebiliyor, bu kıyasta ODR yöntemleri daha hızlı ve uyuşmazlık tarafları için uygundur. Buna ek olarak, coğrafi engelleri kaldırır, taraflar geleneksel mahkemeye gelme, bir alanda bulunma ve yol maliyetleri gibi dezavantajlardan serbest olur. Dünyanın her yerinden, her zamanda katılabilirler ve dil farklılıkları da yeni teknolojilerin desteğiyle artık bir engel olmayacaktır. Ayrıca, geleneksel yöntemlere karşıtı çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemleri daha esnektir, tarafların istekleri, ihtiyaçları ve zaman ayarlarıyla düzenlenebilir bir rahat çözüm sürecidir. Çevrimiçi uyuşmazlık çözümleri içinde, e-müzakere, dünyadaki en yaygın yöntemlerin biridir. Genelde, insanlar müzakere ettiklerinin farkında olmadan bile bu metodu kullanıyorlardır, buna neden müzakerenin ilk baştan insanlar arasındaki temel iletişim yöntemi olmasıdır. Bu metot, taraflara doğrudan, üçüncü taraf katmadan platformlar üzerinde iletişim kurarak sorunlarını çözmeye imkân sağlıyor. Ayrıca, çözüm süreci yapay zekâ araçları ve otomatik sistemler üzerinde destekleniyor. E-arabuluculuk, ortaya çıkan uyuşmazlığı başarılı bir sonuca ulaştırmak için üçüncü taraf desteği yani arabulucunu davet ederek çözüm sürecini sürdürmek. Arabulucu tarafları ayrı ayrı dinleyerek, onlara kendi görüşlerin yeterli bir şekilde anlatmaları ve ortak bir noktaya gelmeleri için imkanlar sağlar, ancak onun tavsiyeleri ve kararları zorunlu değil, nihai karar hakkı taraflara aittir. E-tahkim ise, e-arabuluculuktan en önemli özelliği bu çözüm yönteminin son kararının mahkemeler tarafından tanınıp, uygulanması. Taraflar bu yöntem türünü seçerken, hakemin son kararı bağlayıcı olacağına hazır olmaları önemlidir. Ayrıca, elektronik tahkimde, bütün belgeler e-ortamda kaydedilip taşınabilir veya sanal platformlarla prosedür desteklenebilir. Bütün avantajlarına rağmen, çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemlerin de dezavantajları var, bu çalışma onları inceleyerek çözüm yollarını bulmaya yöneliktir. Çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemlerin kullanımındaki ilk zorluk, internete kolayca erişim ve yeni teknolojileri kullanma yeteneğine sahip olmamaktır. Buna neden, genelde büyük ve merkezi şehirler dışındaki bölgelerde internete erişim kısıtlı ve aynı anda toplumun bazı kesimleri yeni teknolojileri kullanma eğitimine ihtiyaçları olabilir. Böylece, taraflar arasında eşitsizlik doğabilir ve çözüm süreci başarısız sonuca ulaşabilir. Bir sonraki dezavantaj, uluslararası uyuşmazlıklarda hukuki sorunların ortaya çıkmasıdır. Örneğin, yargı bölgelerinde bazı uluslararası anlaşmaların tanınmaması ve dolayısıyla yöntem sonucunda alınan kararların uygulanmamak durumudur. Öte yandan, tarafların çevrimiçi platformlara güven eksikliği ve teknolojilerin iki tarafa aynı şekilde adil imkân sağlaması hakkında endişeli olmaları. Günümüzde, siber saldırılar, teknolojik hatalar ve bağlantı kopukluğu gibi sorunlar bu süreci daha da zorlaştırıyor. Ayrıca, yüksek maliyetli veya büyük şirketler arası uyuşmazlıklarda sürecin tamamen gizli olmasına özellikle önem veriliyor ve bunun gibi çevrimiçi riskler göze alınması mümkün değil. Teknoloji kullanımında pek bilgiye sahip olmayan veya geleneksel uyuşmazlık çözümü yöntemlerine alışan taraflar için prosedürün tamamen çevrimiçi olması belirsizlik hissi yaratabilir. Böylece, geleneksel yöntemlerde yüz yüze görüşmelerin insan iletişimine veren etkisi, çevrimiçiyken eksik kalabilir gibi korkular yaratabiliyor. Son olarak, çevrimiçi uyuşmazlık yöntemleri birçok avantajlar sunsa da aynı anda dijital sorunlar, iletişim kopukluğu veya gizlilik riskleri gibi bir sürü dezavantajları ortaya çıkarıyor. Bu yüzden, bu dezavantajları daha detaylı incelemek, onları aşmak için dünya çapında denetimleri bulmak ve çözüm yollarının dikkatle ele alınması kendi ülkelerimizde etkili çözümler bulmaya bire bir imkân sağlıyor. Tezin ilk bölümünde çevrimiçi anlaşmazlık çözümünün genel kavramı ve yasal çerçevesi ele alınmaktadır. E-müzakere, e-arabuluculuk ve e-tahkim gibi yöntem türleri ayrı ayrı araştırılacaktır. Böylece, her türüne detaylı bir şekilde gelişimi, yürütülmesi ve türleri hakkında inceleme yapılmaktadır. Onların artıları ve eksikleri, özellikleri araştırılmaktadır. Devamında, çevrimiçi anlaşmazlık çözümü yöntemlerinin günümüze kadar tarihsel gelişimi incelenmektedir. İlk sırada, internetin icraatı ve genel kullanıma girmesi, birinci ortaya çıkmış ve bu yöntemle çözülmüş olaylar, e-ticarete etkisi dikkate alınmaktadır. COVID-19 döneminin bu yöntemlerin yaygınlaşmasına tesiri ve gelecekteki gelişim süreci araştırma konusu olmaktadır. Çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemleri ilk başta hukuki rastlanmaya ve dünyaca ortak bir düzenlemelere ihtiyaç duydu. Önceden, bu yöntemler daha çok Amerika veya Avrupa Birliği tarafından kullanım gördükleri için, ilk kapsamlı hukuki düzenlemeler ve anlaşmalar bu ülkeler tarafından yapıldı. Bu bölüm, çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin uluslararası ve karşılaştırmalı hukuktaki düzenlemeleri, anlaşmaları ve onların etkisini incelemektedir. Avrupa, Çin ve Amerika gibi dünya ekonomisine büyük etkisi olan ve dünya e-ticaretinde önemli yer alan ülkelerin bu konuda deneyimlerine daha çok odaklanılmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümü ise, çevrimiçi uyuşmazlık çözümü yöntemlerini uygulama zorlukları ve onların çözümleri üzerine odaklanılmıştır. İlk kısmında ODR modelleri ve platformları hakkında önce genel, sonrasında Virtual Magistrate, Cybersettle, Clicknsettle, SquareTrade ve Modria gibi birkaç türüne daha detaylı, özelliklerini kapsayan bilgi verilmektedir. Bölümün ikinci kısmı, önemli veya tanınmış ODR olayları hakkında bilgi vermeye odaklanılmaktadır. Çünkü onların analizi, günümüzdeki dijital çağda çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin hem teorik hem de pratik boyutlarını yansıtarak önemli yer alıyor. Örneğin, ODR olaylarını detaylı inceleme prosedür süreçlerinin iyileştirilmesi, güven oluşturmak, adaletlin eşitli sağlanması, yeni teknolojik değişimlere uyum sağlamak ve en iyi platformlar geliştirilmek gibi bir sürü olumlu sonuçlara ulaştırabilir. Çalışmanın devam eden aşamalarında ise, çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin uygularken ortaya çıkabilen zorlukları ve onların çözüm önerileri irdelenmektedir. Bu metodu uygulama süreci boyunca bütün ortaya çıkabilen zorluklar ihtimali ele alınarak, daha iyi ve gelişmiş araçlar uygulanabilir ve etkili sonuçlar elde edilebilir. Tezin üçüncü bölümünde Türkiye ve Kazakistan'da çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemleri irdelenmektedir. Önce, çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin Türkiye'deki hukuki tanınması incelenmektedir. Devamında, aynı şekilde Kazakistan'da çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemleri nasıl uygulandığı, hukuki tanınması ve şu anki yeri analiz edilmektedir. Bölümün devam eden aşamasında, iki ülkedeki ODR metotlarının uygulanması detaylı incelenerek karşılaştırmalı analiz yapılmaktadır. Yani, iki ülkeye de ait bu konudaki benzerlikler veya farklılıklar tespit edilmektedir. Türkiye ve Kazakistan arasındaki farklılıklar incelenerek, etkili olan metotlar veya platformlar ödünç alınabilir ve uyarlanabilir. Tezin son kısmında ise, çalışmada toplanan tüm bilgiler sonuçlandırılmaktadır. Günümüzde, çevrimiçi uyuşmazlık çözümü birçok alanda geleneksel mahkeme prosedürlerine etkili alternatif olarak başarılı bir şekilde uygulanmaktadır. Buna rağmen, hukuki tanınma veya teknolojik destek gibi alanlarda farklı zorluklar ele alınarak birçok yeni çözüm yolları bulunmalı. Ancak, bu günkü yaygınlaşma hızına bakarak gelecekte bu yöntemlerin geniş bir kullanım alanı bulup, etkili olacağı öngörülmektedir.
Özet (Çeviri)
Progress of online communications, that took its beginning from turning Cyberspace to free from restrictions common space and developed along with information and communication technologies improvement, also caused new types of problems which requested convenient ways of solutions. Online dispute resolution, appeared as a unique instrument combining capabilities of technologies with traditional method of dispute resolution. From the moment of its first application these online methods, like e-negotiation, e-mediation and e-arbitration proved to be cost-effective and time saving, regardless separately or all together. Nevertheless, ODR procedures remained as the subject of controversies till its wide implementation during COVID-19 pandemic. However, today it is applied to many types of disputes, regardless of whether they occur online or offline, due to the effectiveness and convenience of this method. The objective of this work to open characteristics, pros and cons of ODR system. This thesis examines types of online dispute resolution along with international regulations and countries implementation experiences. Furthermore, the purpose of this work to explore existing platforms and applications invented or applied in order to conduct ODR processes. Also, the purpose of this work, to comparatively analyze Turkish and Kazakhstan legislation as well as research of possible ways of application ODR methods and platforms into our procedures.
Benzer Tezler
- Elektronik tüketici uyuşmazlıklarının çözümünde alternatif yollar: Çevrimiçi uyuşmazlık çözüm yöntemleri
Alternative methods in the resolution of e-consumer disputes: Online dispute resolution methods
NİLAY DAĞDELEN YAŞAR
- Çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin temel yargısal ilkeler kapsamında incelenmesi
Analysis of online dispute resolution methods in the scope of fundamental judicial rights
HÜSEYİN ZORLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
HukukAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERSİN ERDOĞAN
- Uluslararası ticarette tahkim ve diğer alternatif uyuşmazlık çözüm yolları
Arbitration and other alternative dispute resolution methods in international trade
TOLGA ERTİKE
- Sağlıkta şiddet vakaları ve alternatif çözüm yolu: Uzlaştırma
Health cases of violence and the alternative solution: Mediation
SİNAN ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Sağlık Kurumları YönetimiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiSağlık Kuruluşları Yöneticiliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH MISIRLIOĞLU
- Uyuşmazlıkların online çözüm yöntemleri
Online disputes resolutions
MELİS ERCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
HukukGazi ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERİHA BİLGE TANRIBİLİR