Tek ebeveynli ailelere yönelik sosyal hizmet müdahalesinde yapısal aile terapisi yaklaşımının kullanılması
Use of structural family therapy approach in social work intervention for single-parent families
- Tez No: 941798
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE SEZEN SERPEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyal Hizmet, Social Work
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyal Hizmet Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 246
Özet
Bu araştırmanın amacı, yapısal aile terapisi temelinde tek ebeveynli ailelere yönelik yapılandırılan ve uygulanan sosyal hizmet müdahalesinin, tek ebeveynli ailelerin aile işlevselliklerine etkisinin incelenmesidir. İç içe karma desen, deneysel yöntem ve ön- test son-test kontrol gruplu randomize desen ile tasarlanan bu araştırma kapsamında, tek ebeveynli ailelerin aile işlevselliklerinin artırılmasına yönelik sosyal hizmet planlı müdahale sürecini içeren 6-8 oturumdan oluşan sosyal hizmet müdahalesi geliştirilmiştir. Sosyal hizmet müdahalesinin süreç analizi ve tematik analizi için MAXQDA 24 Analytics Pro, aile işlevsellik düzeyine etkisine yönelik analizleri için IBM SPSS Statistics 30 kullanılmıştır. Sosyal hizmet müdahalesi kapsamında, tanışma/bağlantı kurma basamağında ailelerle ilk temas kurulmuştur. Ön değerlendirme basamağında, tek ebeveynli ailelerin yapı, sınırlar, kurallar, hiyerarşi, koalisyon ve alt sistemlerini içeren aile dinamiklerindeki işlevsiz etkileşimler incelenmiştir. Planlama basamağında, ailelerin öncelik ve önem sıralamasına göre üzerinde çalışılacak işlevsiz etkileşimlere yönelik hedefler belirlenmiştir. Aile rolleri ve kurallarındaki belirsizlik, iç içe geçme örüntüleri, hiyerarşi, duygusal tepki verme, iletişim, problem çözme, ebeveyn becerilerinde yetersizlik ve sınırlardaki belirsizlik tek ebeveynli ailelerde işlevsiz etkileşimlerin göstergeleri olarak hedefler kapsamında ele alınmıştır. Uygulama basamağında, yapısal aile terapisi, sistem ve ekosistem yaklaşımı, güçlendirme yaklaşımı, feminist aile terapisi, KSÇOAT, BDAT ve terapötik yöntem ve tekniklerden yararlanılarak tek ebeveynli ailelerde farkındalık geliştirme ve yeniden yapılandırma sağlanmıştır. Son değerlendirme ve sonlandırma basamaklarında, tek ebeveynli ailelerin, sosyal hizmet müdahale sürecine yönelik genel değerlendirmelerinin ve kazanımlarının incelenmesiyle süreç tamamlanmıştır. Son olarak, izleme basamağında, tek ebeveynli ailelerdeki değişim, elde edilen kazanımların sürdürülmesi ve aile işlevselliği üzerindeki olumlu etkileri değerlendirilmiştir. Bu araştırmanın sonuçlarında, tek ebeveynli ailelerin, gereken ilgiyi gösterme, duygusal tepki verme, davranış kontrolü, aile rolleri ve problem çözme alanlarında zorluklar yaşadığı gözlemlenmiştir. Aile işlevsellik boyutları bağlamında, problem çözme, iletişim ve duygusal tepki verme becerilerinde yetersizlik, iç içe geçmeye dayalı örüntüler, aile kural ve rollerindeki belirsizlik, hiyerarşideki dengesizlik ve ebeveynleşme, tek ebeveynli ailelerde öne çıkan işlevsiz etkileşim kalıpları olarak belirlenmiştir. Sosyal hizmet müdahalesi aracılığı ile tek ebeveynli ailelerin, sahip olduğu işlevsiz etkileşim kalıplarına yönelik farkındalık kazanmaları ve işlevsiz etkileşim kalıplarının yeniden yapılandırılmasıyla aile işlevselliğinin artırılması sağlanmıştır. Araştırma nicel verilerle desteklenerek grup içi ve gruplar arası karşılaştırmalar sonucunda, istatistiki olarak deney grubundaki tek ebeveynli ailelerin, aile işlevsellik puan ortalamalarında anlamlı bir değişim gerçekleştiği tespit edilmiştir. Tek ebeveynli ailelerin dezavantajlı konumu, yeni sosyal risklere açık olmaları, yoksulluk ve ekonomik yetersizliklerle mücadele etmeleri, ayrımcılık ve damgalanmaya maruz kalmaları, sosyal yardım ve hizmetlere erişimde yaşadıkları güçlükler, kadının tek ebeveyn olduğu aile oranlarındaki artış günümüzde tek ebeveynli ailelerin refah ve iyilik halinin geliştirilmesine, güçlendirilmesine ve aile işlevselliğinin artırılmasına duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır. Bu araştırma kapsamında gerçekleştirilen sosyal hizmet müdahalesi, tek ebeveynli ailelerle çalışırken uygulayıcılar için bir rehber niteliği taşımaktadır. Bu kapsamda ulusal düzeyde tek ebeveynli ailelere yönelik sosyal hizmet müdahalelerin yaygınlaştırılması önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
The purpose of this study is to examine the effect of the social work intervention, structured and practiced for single-parent families based on structural family therapy on the family functioning of single-parent families. Within the scope of this research, which was designed with nested mixed design, experimental method and randomized design with pre-test post-test control group, a social work intervention consisting of 6-8 sessions including social work planned intervention process was developed to increase the family functioning of single-parent families. MAXQDA 24 Analytics Pro was used for the process analysis and thematic analysis of the social service intervention, and IBM SPSS Statistics 30 was used for the analysis of its effect on the level of family functioning. Within the scope of the social work family intervention, initial contact with families took place during the engagement phase. In the initial assessment phase, dysfunctional interactions in family dynamics—encompassing family structure, boundaries, rules, hierarchy, coalitions, and subsystems—were examined in single-parent families. During the planning phase, goals were set to address these dysfunctional interactions based on each family's priorities and areas of concern. Indicators of dysfunction in single-parent families—such as ambiguity in family roles and rules, enmeshment patterns, hierarchy issues, emotional reactivity, communication problems, ineffective problem-solving, inadequate parenting skills, and unclear boundaries—were addressed under these goals. In the intervention phase, awareness-building and restructuring were facilitated in single-parent families by integrating structural family therapy, systemic and ecosystem approaches, the empowerment approach, feminist family therapy, solution-focused techniques, cognitive-behavioral techniques, and various therapeutic methods and strategies. During the final evaluation and termination phases, the general evaluations and gains of single-parent families regarding the social work intervention process were examined, marking the end of the intervention. Lastly, in the follow-up phase, changes observed in single-parent families, the sustainability of these gains, and the positive effects on family functioning were assessed. The results of this study indicate that single-parent families face difficulties in offering adequate attention, emotional responsiveness, behavior control, family roles, and problem-solving. From the perspective of family functioning dimensions, insufficient problem-solving, communication, and emotional responsiveness skills; enmeshment patterns; ambiguity in family rules and roles; hierarchical imbalances; and parentification emerged as prominent dysfunctional interaction patterns in single-parent families. Through the social work family intervention, families gained awareness of their dysfunctional interaction patterns and restructured them, resulting in enhanced family functioning. Both intra-group and inter-group comparisons revealed a statistically significant change in the family functioning score averages of single-parent families in the experimental group. The disadvantaged status of single-parent families—along with their vulnerability to emerging social risks, challenges related to poverty and economic constraints, experiences of discrimination and stigmatization, difficulties in accessing social aid and services, and the growing proportion of female-headed households—highlights the urgent need to improve, strengthen, and enhance their family functioning. The social work family intervention implemented in this study serves as a guiding framework for practitioners working with single-parent families. Accordingly, it is recommended that social work family interventions for single-parent families be expanded at the national level.
Benzer Tezler
- Sosyal hizmet bakış açısıyla tek ebeveynli ailelerin gereksinimleri ve sosyal politika uygulama süreci üzerine bir değerlendirme
An assessment on the needs of single parent families and the social policy implementation process from social work perspective
BARIŞ DEMİREL
- Sosyal yardımlar ve istihdama katılımın yoksulluk üzerindeki etkisi: Yalnız anneli ailelere yönelik bir inceleme
The effect of social benefits and employment on poverty: An investigation on lone-mother families
MELİKE BOZTİLKİ
Doktora
Türkçe
2020
Sosyal Hizmetlerİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiSosyal Hizmet Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSMAİL BARIŞ
- Karmaşık problemli ailelere yönelik hizmet sunumu ve müdahale yöntemlerinin incelenmesi
An investigation of service delivery and intervention methods for multi-problem families
KEVSER ERDEM ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Sosyal Hizmetlerİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaSosyal Hizmet Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATİH KUCUR
- Tek ebeveynli ergenlerin duygusal ilişki ve aile kurmaya yönelik bakış açıları
Spouse selection and marriage perspectives of single parent adolescents
MERVE ŞAHBAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Aile PlanlamasıKTO Karatay ÜniversitesiDisiplinlerarası Aile Danışmanlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DEMET AKARÇAY ULUTAŞ
- Türkiye'de risk altındaki ailelerin psikososyal destek ihtiyaçlarının analizine yönelik bir model önerisi
A model proposal for the analysis of psychosocial support needs of at-risk families in Turkey
ALİ OSMAN ÖZPOLAT
Doktora
Türkçe
2021
Sosyal HizmetlerHacettepe ÜniversitesiSosyal Hizmet Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YASEMİN ÖZKAN