Geri Dön

İdiyopatik hipersomni ve narkolepsi hastalarında prefrontal korteks, hipokampus ve hipotalamus volümünün kognitif işlevler ile ilişkisi

The relationship between prefrontal cortex, hippocampus and hypothalamus volume and cognitive functions in patients withidiopathic hypersomnia and narcolepsy

PDF İndir

  1. Tez No: 942713
  2. Yazar: ELİF GÖZDE TÜREDİ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. SAİME FÜSUN DOMAÇ
  4. Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
  5. Konular: Nöroloji, Neurology
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Sağlık Bilimleri Üniversitesi
  10. Enstitü: İstanbul Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi
  11. Ana Bilim Dalı: Nöroloji Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 124

Özet

Giriş ve Amaç: Hipersomni, işlevselliğin azalmasına neden olabilecek aşırı uykululuk durumudur. Hipersomni uyku sorunu yaşayanların %15-30 kadarını etkilemektedir ve bu oran giderek artış göstermektedir. Hipersomni sendromları Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflaması-3(ICSD-3)'te hipersomnolansın santral hastalıkları başlığı altında sınıflandırılmıştır. Bu başlık altına Narkolepsi tip-1, Narkolepsi tip-2, İdiyopatik hipersomni, Kleine-Levin sendromu, tıbbi bir bozukluğa bağlı hipersomni bir ilaç veya maddeye bağlı hipersomni, psikiyatrik bir bozuklukla ilişkili hipersomni, yetersiz uyku sendromu tanıları alınmıştır. Klinik olarak narkolepsi, kişisel ve sosyal açıdan engelleyici olabilen güniçi aşırı uykululuk ile kendini gösterir. Katapleksi, uyku felci ve hipnogojik veya hipnopompik halüsinasyonlar da olabilir ancak tanı için gerekli değildir. Narkolepsi ve idiyopatik hipersomni hastalarında yapılan çalışmalarda hafıza, öğrenme ve konsantrasyonda etkilenmeler saptanmıştır. Yapılan bazı çalışmalarda narkolepsi ve idiyopatik hipersomni hastalarının kraniyal manyetik rezonans (MR) görüntüleme tetkiklerinde prefrontal korteks, hipotalamus ve hipokampus hacimleri düşük saptanmıştır. Biz de narkolepsi ve idiyopatik hipersomni hastalarında kognitif işlev ile kraniyal hacimlerinin korelasyonunu ve hem birbirleri arasında hem de kontrol grubu ile fark olup olmadığını araştırmayı amaçladık. Gereç ve Yöntem: Araştırma prospektif olgu kontrol çalışmasıdır. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde nöroloji ve uyku bozuklukları polikliniklerine başvuran, kraniyal MR görüntüleme tetkikleri çekilmiş olan ve ICSD-3 (The International Classification of Sleep Disorders) kriterlerine göre narkolepsi veya idiyopatik hipersomni tanısı almış olanlar çalışmaya alınmıştır. Çalışmamıza etik kurul onayı alındıktan sonra başlanmış olup, onay tarihinden itibaren bir yıl içinde uyku hastalıkları ve nöroloji polikliniklerine başvuran alınma ve dışlanma kriterlerine uygun ICSD-3 kriterlerine göre narkolepsi veya idiyopatik hipersomni tanısı alan tüm hastalar dahil edilmiştir. Kontrol grubu olarak nöroloji ve uyku bozuklukları polikliniklerine başvuran, kraniyal MR görüntüleme tetkiki yapılmış olan hasta ve hasta yakınlarından çalışmaya alınma ve dışlanma kriterlerine uygun olan olgular çalışmamıza dahil edilmiştir. Hastalar narkolepsi ve idiyopatik hipersomni olmak üzere 2 gruba ayrılmıştır. Hasta ve kontrol gruplarına Epworth uykululuk ölçeği (ESS), düz ve ters sayı menzili testi (WMS alt testi), mantıksal bellek testi (WMS alt testi), görsel üretim alt testi (WMS alt testi), stroop testi, kategori akıcılığı (hayvan), fonemik akıcılık (K-A-S) ve ikili benzerlik (WAİS-R alt testi) uygulanmıştır. Testler hastanemizde görev yapan klinik psikologtan eğitim alındıktan sonra uygulanmıştır. Tüm olguların kraniyal manyetik rezonans görüntüleri teletıp sisteminden DICOM formatında indirilmiş ve MRICloud uygulaması ile prefrontal korteks, hipotalamus ve hipokampüs volümleri ölçülmüştür. Prefrontal korteks, hipokampüs ve hipotalamus volümlerinin yürütücü işlev (stroop testi, kategori akıcılığı, fonemik akıcılık ve ikili benzerlik), bellek (görsel ve mantıksal bellek testleri) ve dikkat (sayı menzili) testlerinin sonuçları ile korelasyonu incelenmiştir. Narkolepsi ile idiyopatik hipersomni hastalarının birbirleri ve kontrol grubu ile arasında kognitif işlevler ve kraniyal volümleri arasında fark olup olmadığı araştırılmıştır. Tüm hasta ve kontrol gruplarından onam formu alınmıştır. Çalışma sonunda elde edilen veriler istatistiksel yöntemler kullanılarak değerlendirilmiştir. Bulgular: Çalışmaya 33 narkolepsi, 22 idiyopatik hipersomni tanılı hasta ve 25 sağlıklı kontrol katılmıştır. Gruplar arasında temel demografik özellikler açısından anlamlı fark saptanmamıştır. Ancak narkolepsi grubunda vücut kitle indeks(VKİ) değerleri anlamlı olarak daha yüksektir (p=0.004). Kognitif testler açısından, narkolepsi grubunun gecikmeli sözel bellek performansı kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde düşüktür. Narkolepsi tip-1 hastaları narkolepsi tip-2 hastalarına göre ters sayı menzili testinde daha düşük skor almıştır. Yürütücü işlev testlerinde, özellikle fonemik akıcılıkta özel isim kullanımı ve Stroop test sürelerinde uzama, hasta gruplarında kontrol grubuna göre daha fazladır. Volümetrik analizlerde gruplar arasında fark saptanmamıştır. Kontrol grubunda dikkat, yürütücü işlevler, bellek ile beyin volümleri arasında pozitif korelasyonlar saptanmıştır. Hasta grubunda ise volümler ile daha az alanda ve testte korelasyon saptanmıştır. Sonuç: Bu çalışmada, narkolepsi ve idiyopatik hipersomni hastalarında bilişsel işlevler ve beyin volümleri incelenmiştir. Narkolepsi grubunda sözel bellek, yürütücü işlevler ve dikkate bozulma daha belirgin bulunmuştur; özellikle narkolepsi tip 1 hastaları dikkat ve yürütücü işlev testlerinde düşük performans sergilemiştir. Her iki hasta grubunda ESS skorları kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksektir ancak hasta grupları arasında anlamlı fark saptanmamıştır. Volüm ölçümlerinde gruplar arasında anlamlı fark saptanmamıştır. Görüntüleme analizlerinde, kontrol grubunda incelenen beyin bölümleri ile özellikle yürütücü işlevler arasında saptanan pozitif korelasyonların hasta gruplarında daha kısıtlı alan ve testlerde saptanması narkolepsi ve idiyopatik hipersomni hastalarında fonksiyonel ve işlevsel disfonksiyon olduğunu düşündürmektedir.

Özet (Çeviri)

Introduction Hypersomnia is a condition of excessive sleepiness that can lead to a decline in functionality. Hypersomnia affects approximately 15-30% of individuals with sleep disorders and this rate continues to increase. Hypersomnia syndromes are classified under the title of central disorders of hypersomnolence in ICSD-3. This category includes diagnoses such as Narcolepsy Type-1, Narcolepsy Type-2, Idiopathic Hypersomnia, Kleine-Levin Syndrome, hypersomnia due to a medical condition, hypersomnia due to a drug or substance, hypersomnia associated with a psychiatric disorder and insufficient sleep syndrome. Clinically narcolepsy manifests as excessive daytime sleepiness, which can be personally and socially disabling. Cataplexy, sleep paralysis, and hypnagogic or hypnopompic hallucinations may also occur, although they are not required for diagnosis. Studies conducted on patients with narcolepsy and idiopathic hypersomnia have shown impairments in memory, learning, and concentration. Several studies have reported reduced volumes of the prefrontal cortex, hypothalamus, and hippocampus on cranial magnetic resonance imagination (MRI) tests in patients with narcolepsy and idiopathic hypersomnia. In our study, we aimed to investigate the correlation between cognitive function and cranial volumes in patients with narcolepsy and idiopathic hypersomnia, as well as to determine whether there are differences both among these groups and compared to the control group. Materials and Methods: The study is a prospective case-control study. Patients who visited the neurology and sleep disorders outpatient clinics at University of Health Sciences Erenköy Mental and Nervous Diseases Training and Research Hospital, had brain MRI images, and were diagnosed with narcolepsy or idiopathic hypersomnia according to ICSD-3 (The International Classification of Sleep Disorders) criteria were all included in the study. The study commenced after obtaining ethical approval, and all patients who met the inclusion and exclusion criteria and were diagnosed with narcolepsy or idiopathic hypersomnia according to ICSD-3 criteria within one year of the approval date were included. The control group consisted of individuals who visited the neurology and sleep disorders outpatient clinics, had undergone cranial MRI tests, and met the study's inclusion and exclusion criteria. The magnetic resonance images of all participants were downloaded in DICOM format from the teleradiology system, and the prefrontal cortex, hypothalamus, and hippocampus volumes were measured using the MRICloud application. Correlations were examined between prefrontal cortex, hippocampus and hypothalamus volume and the results of executive function tests (Stroop test, category fluency, phonemic fluency, and paired similarity), memory-related test (visual and logical memory tests) and and attention-related test results (digit span). Differences in cognitive functions and brain volumes among narcolepsy, idiopathic hypersomnia patients, and the control group were investigated. Informed consent forms were obtained from all of the patients and the control group. Data obtained at the end of the study were evaluated using statistical methods. Results: A total of 33 individuals with narcolepsy, 22 with idiopathic hypersomnia, and 25 healthy controls were included in the study. No significant differences were found between the groups in terms of basic demographic characteristics. However, the narcolepsy group had significantly higher body mass index (BMI) values (p = 0.004). Regarding cognitive assessments, the delayed verbal memory performance of the narcolepsy group was significantly lower compared to the control group. Patients with narcolepsy type-1 scored lower on the backward digit span test compared to those with narcolepsy type-2. In executive function tests particularly in the use of proper nouns during phonemic fluency and in prolonged Stroop test durations, patient groups performed worse than the control group. Volumetric analyses revealed no significant differences among the groups. In the control group, positive correlations were found between attention, executive functions, memory and brain volumes. In the patient group, correlations were found in fewer areas and tests. Conclusion: In this study, cognitive functions and brain volumes were examined in patients with narcolepsy and idiopathic hypersomnia. In the narcolepsy group, impairments in verbal memory, executive functions, and attention were found to be more prominent; particularly, patients with type-1 narcolepsy exhibited lower performance in attention and executive function tests. ESS (Epworth Sleepiness Scale) scores were significantly higher in both patient groups compared to the control group; however, no significant difference was observed between the patient groups. No significant differences were found between the groups in terms of volumetric measurements. In imaging analyses, positive correlations between brain regions examined in the control group and especially executive functions were detected in more limited areas and tests in the patient groups, suggesting dysfunctional activity and functional impairment in narcolepsy and idiopathic hypersomnia patients.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    951518

    İnsomni ve hipersomni bozukluğu olan ve olmayan bireylerin dikkat eksikliği ve hiperaktivite, dissosiyasyon, çocukluk çağı travmaları ve ruminasyon değişkenleri açısından incelenmesi

    Research of individuals with and without insomnia and hypersomnia disorders in terms of attention deficit and hyperactivity, dissociation, childhood traumas and rumination variables

    SEYYİDE ŞİFA GÖKTAŞ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    PsikolojiSağlık Bilimleri Üniversitesi

    Klinik Psikoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ENGİN EMREM BEŞTEPE

  2. Tez No

    359386

    Uyku bozukluğu olan parkinson hastalığı, parkinson plus sendromlu hastalarda ve parkinson olmayan uyku apneli hastalarda uyku rem periyoduna ait bozukluklar ve atoni tablosunun karşılaştırılması

    Rem period properties and tonus structure comparison in idiopathic parkinson's disease and parkinson's plus syndrome patients and healthy sleep structure,

    ESRA KAPLAN REÇBER

    Tıpta Uzmanlık

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    NörolojiSelçuk Üniversitesi

    Nöroloji Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. AHMET HAKAN EKMEKCİ

  3. Tez No

    334275

    Epilepsi hastalarında uyku bozuklukları ve yaşam kalitesine etkisi

    Sleep disorders in patients with epilepsy and their impact on quality of life

    ELMAS USTA

    Tıpta Uzmanlık

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    NörolojiKaradeniz Teknik Üniversitesi

    Nöroloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SİBEL VELİOĞLU

  4. Tez No

    330048

    23 gauge vitrektomi sonuçlarımız

    23 gauge vitrectomy results

    AHMET EROĞLU

    Tıpta Uzmanlık

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Göz HastalıklarıAkdeniz Üniversitesi

    Göz Hastalıkları Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. AHMET BURAK BİLGİN

  5. Tez No

    412815

    İdiyopatik granülomatöz mastitte medikal ve cerrahi tedavinin kombine tedavi yöntemiyle karşılaştırılması

    Combined treatment method comparison of medical and surgical treatment in idiopathic granulomatous mastitis

    EBUBEKİR GÜNDEŞ

    Tıpta Uzmanlık

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Genel CerrahiNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. TEVFİK KÜÇÜKKARTALLAR

Geri Dön