XIX. - XX. yüzyılda Kırgızların Kıpçak boyunun sosyal ve kültürel yapısı
The social and cultural structure of the Kıpchak tribe of Kyrgyz in the XIX-XX century
- Tez No: 943283
- Danışmanlar: PROF. DR. CENGİZ BUYAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 249
Özet
Kırgızlar, Türkistan coğrafyasının en kadim halklarından birisidir. Kırgızların tarihi süreçte toplum yapılanmaları boylar halinde olmuştur. Günümüzde Kıpçaklar, Kırgızların önemli boylarından biridir. XIX- XX. Yüzyılda Kırgızların Kıpçak Boyunun Sosyal ve Kültürel Yapısı adlı bu çalışmada Kıpçakların tarihi ele alındıktan sonra onların sosyal yapılanmaları ve kültürel yapıları geniş bir şekilde ele alınmıştır. Kıpçakların tarihi, Kıpçakların Kırgız boy yapılanmasına nasıl dahil olduğu, alt boy birimleri, XIX. ve XX. yüzyılda aile yapısı, doğum, düğün, cenaze ve gelenek görenekleri, geleneksel oyunları ve sanatları, milli bayramları kutlanma şekilleri konuları çalışmanın önemli konularını teşkil etmektedir. Kimek Hakanlığının dağılmasıyla Türk ve başka halkların katolizör boyu olmayı başaran Kıpçaklar dağıldıkları coğrafyalarda kültürlerini ve medeniyetlerini yaşatmaya devam etmişlerdir. Kıpçaklar yayıldıkları coğrafyada Türk etnik yapısının güçlenmesine katkıda bulunmuşlardır. Yayıldıkları coğrafyalara göre Polovest, Kuman, Khardeş gibi isimler ile tanınan Kıpçaklar kültürlerini hiçbir zaman terk etmemişlerdir. Kırgız halkının etnik süreci Tyan-şan, Doğu Türkistan, Pamir-Alay ve İrtiş dolaylarında şekillenmiştir. İrtiş bölgesi ise Kıpçakların ilk yerleşim yerleri olması vesilesiyle önemli bir tarihi bölgedir. Bu bölgeler Güney Sibirya ve Merkezi Asya'dan yoğun Kıpçak göçü almıştır. Kırgız Hakanlığı, bünyesine aldığı boylar için sadece siyasi bir birlikteliği ifade etmiştir. Ancak XVI. ve XVIII. yüzyıllardan sonra bu anlayış ortadan kalkmaya başlamış, bu boyların Kırgız etnogenezine entegrasyon süreci tamamlanmıştır. Bu tez çalışmasında konuyla ilgili araştırma eserlerin değerlendirilmesi, betimsel tasvir, karşılaştırmalı analiz metotları kullanılmıştır. Bunların yanında konunun daha iyi ele alınması açısından Batken ve Oş bölgelerinde saha çalışmaları yapılmış, derinlemesine görüşmeler, röportajlar ve gözlem metotları da kullanılmıştır. Bişkek bölgesinde Kıpçak boy mensupları ile iletişime geçilerek toplantı, kurultay ve sıy tamaklarına iştirak 2 edilmiştir. Böylece Kıpçakların tarihten günümüze sosyal yapılanmaları ve kültürel yapıları karşılaştırmalı olarak ele alınmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda bu tez çalışmasında Kıpçak, Kimek, Kuman isimlerinin kökeni ve etimolojisi, Kimek Hakanlığının dağılması ve Kırgız Hakanlığının kurulması. Kırgız Hakanlığına göç eden Kıpçak boyları ve Kırgız etnogenezinin tarihçesi, Moğollar bünyesinde Kıpçak, Kanglı ve Kırgız ilişkileri, Kıpçak boyunun Kırgızistan coğrafyasında dağılım şemaları, Kıpçak kurultayı ve uruularının tarihçesi hakkında bilgiler verilecektir. III. bölümde ise Kıpçakların sosyal ve kültürel yaşamları ele alınacaktır. Bu bağlamda dini yaşamı, bu zamana kadar hangi dinlere ve inanışlara sahip oldukları, evlenme merasimleri, çocuklar üzerinde uygulanan gelenekler, bayramlar, geleneksel kıyafetler ve bu kıyafetlerin tasviri, yöresel yemekler ve bu yemeklerin yapılış biçimi, geleneksel oyunlar, bu oyunların nasıl ve hangi şartlarda oynandıkları, oyunların tarihçeleri ve nihayetinde ise geçmişten günümüze ölü gömme şekilleri ve ölü gömmede uygulanan gelenekler hakkında bilgiler verilecektir.
Özet (Çeviri)
Throughout history, the social organization of the Kyrgyz has been structured around tribes. Today, the Kipchaks are one of the significant tribes of the Kyrgyz people. In this study, titled The Social and Cultural Structure of the Kipchak Tribe of the Kyrgyz in the 19th and 20th Centuries, the history of the Kipchaks is discussed first, followed by a comprehensive analysis of their social organization and cultural characteristics. Key topics of this study include the history of the Kipchaks, how they were integrated into the tribal structure of the Kyrgyz, their sub-tribal units, family structures in the 19th and 20th centuries, traditions related to birth, weddings, and funerals, customs, traditional games and arts, and the way national festivals were celebrated. With the dissolution of the Kimak Khanate, the Kipchaks, who succeeded in becoming a catalyst tribe for Turkish and other peoples, continued to preserve their culture and civilization in the regions where they settled. By spreading to different regions, the Kipchaks contributed to the strengthening of the Turkic ethnic structure. In these regions, they were known by names such as Polovtsians, Cumans, and Khardes, but they never abandoned their culture. The ethnic formation of the Kyrgyz people took shape in the regions of the Tien Shan, East Turkestan, the Pamir-Alai, and the Irtysh basin. The Irtysh region holds significant historical importance as the initial settlement area of the Kipchaks. These areas received significant Kipchak migration from South Siberia and Central Asia. The Kyrgyz Khanate represented only a political unity for the tribes it incorporated. However, starting from the 16th to 18th centuries, this understanding began to dissolve, and the integration process of these tribes into the Kyrgyz ethnogenesis was completed. In this thesis, research works on the subject were evaluated using descriptive analysis and comparative methods. Additionally, fieldwork was conducted in the Batken and Osh regions to provide a deeper understanding of the topic, employing methods such as indepth interviews, surveys, and observations. In the Bishkek region, meetings, councils, 23 and traditional feasts (sıy tamak) were attended by contacting members of the Kipchak tribe. Thus, an attempt was made to examine the social organization and cultural structure of the Kipchaks comparatively from past to present. In this context, this thesis provides information about the origins and etymology of the names Kipchak, Kimak, and Cuman; the dissolution of the Kimak Khanate and the establishment of the Kyrgyz Khanate; the Kipchak tribes that migrated to the Kyrgyz Khanate and the history of Kyrgyz ethnogenesis; the relationships between the Kipchaks, Kanglys, and Kyrgyz under Mongol rule; the distribution maps of the Kipchak tribe in Kyrgyzstan; and the history of the Kipchak councils and tribal units. In the third chapter, the social and cultural lives of the Kipchaks are examined. Topics include their religious practices and the beliefs and religions they adhered to over time; wedding ceremonies; traditions related to children; festivals; traditional clothing and its description; local cuisine and methods of preparation; traditional games, their historical background, and the conditions under which they were played; and finally, the burial practices and funeral customs from past to present.
Benzer Tezler
- Kırgızistan'ın sosyo-kültürel yapısı
The Socio-cultural aspect of Kırghizistan (XX.century)
HÜSAMETTİN YILDIRIM
- XX. yüzyılda Türkiye-Kırgızistan ilişkileri
The relationship between Turkey and Kyrgyzstan in the 20th century
DASTANBEK RAZAK UULU
- Кыргызстандагы мектеп-медреселер(xıx-xx кылымдын башына чейин)
Kırgızistan'daki mektep ve medreseler(xıx-xx yüzyılın başına kadar)
CAYNAGÜL TACİBAY KIZI
Yüksek Lisans
Kırgızca
2022
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ROZA ABDYKULOVA
- Kırgızistan'da şecere ve Kırgız tarihini yazan ilk yazarlar ve onların eserleri (1849-1949)
Başlık çevirisi yok
CILDIZ ASANBAEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REMZİ ATAOĞLU