Biat anlayışının tarihsel seyri ve Türkiye'deki yansımaları
The historical evolution of the concept of 'Biat' and its reflections in Türkiye
- Tez No: 943306
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ASLI ARSLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Siyasal Bilimler, Political Science
- Anahtar Kelimeler: Biat, Türkiye, Osmanlı Devleti, Emevi Devleti, Abbasi Devleti, Allegiance, Türkiye, Ottoman Empire, Umayyad State, Abbasid State
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kamu Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 104
Özet
Bu tez, İslam siyasal düşüncesinde ortaya çıkan ve toplumsal bağlılık, liderlik meşruiyeti ile siyasal otorite arasındaki ilişkiyi ifade eden“biat”kavramını, Anadolu bağlamında ve tarihsel süreç içerisinde geçirdiği dönüşümlerle birlikte ele almaktadır. Cumhuriyet Türkiye'sine kadar uzanan bu inceleme, biat kavramının dini, siyasi ve toplumsal bağlamlardan nasıl etkilendiğini, yeniden nasıl şekillendiğini ve her dönemin özgün koşullarına göre nasıl farklı anlamlar kazandığını analiz etmeyi amaçlamaktadır. İlk bölümde, biat kavramının anlam alanı ve tebaa, tabii, tabiiyet, itaat, hâkimiyeti kabullenme ve bağlılık gibi kavramlarla ilişkisi ele alınmış, biat kültürünün tarihsel süreçteki gelişimi açıklanmıştır. Ayrıca, biat karşıtı kavramlar ve popülizm gibi olgular üzerinden biat anlayışının sınırları ve eleştirileri değerlendirilmiştir. Çalışmanın devamında İslam siyasal düşüncesinde biat kavramının temelleri incelenmiştir. İslam Peygamberi Hz. Muhammed döneminde biat, lider ile toplum arasındaki karşılıklı rıza ve itaat ilişkisini ifade eden bir akit olarak ortaya çıkmış, bu ilişki Dört Halife döneminde halkın rızasına dayalı bir yönetim mekanizması olarak devam etmiştir. Emeviler ve Abbasiler dönemlerinde ise biat, liderliğin hanedan temelli bir yapıya evrilmesiyle, daha çok otoriteyi pekiştiren bir özne haline gelmiştir. İlk Türk-İslam devletlerinde ise biat, halifenin veya sultanın meşruiyetinin tanınması ile sınırlı kalmış, daha sade bir uygulama olarak kalmıştır. Selçuklular döneminde, daha çok geleneksel bir bağlılık aracı olarak kullanılmış ve hanedan içi ilişkiler çerçevesinde gelişmiştir. Osmanlı Devleti'nde biat kavramı ise klasik ve modern dönemlerdeki değişimiyle ele alınmıştır. Klasik dönemde padişahların tahta çıkışlarında yapılan biat törenleri, yönetim meşruiyetinin önemli bir göstergesi olmuş; modern dönemde ise Tanzimat reformları ve modernleşme süreçleriyle birlikte biat anlayışı sembolik bir sadakat ilişkisine dönüşmüştür. Bu anlayış Osmanlı'da hem dini hem siyasi bir kurum olarak daha işlevsel ve tematik bir yapıya bürünmüştür. II. Abdülhamid dönemi, bu bağlamda biatın geleneksel ve modern unsurlarını birleştiren bir dönüm noktası olarak değerlendirilmiştir. Son bölümde ise Cumhuriyet Türkiye'sinde biat algısının siyasal dönüşümleri incelenmiştir. 1923-1960 döneminde, biat kavramı laik bir bağlama oturtularak anayasal düzene bağlılık olarak yeniden şekillendirilmiş; 1960-1980 döneminde, artan siyasi çeşitlilik ve çok partili sistemle birlikte ideolojik ve partizan bir bağlılık anlayışı ön plana çıkmıştır. 1980 sonrası dönemde lider odaklı siyasetin yükselişi, biat kavramının halk ile lider arasındaki ilişkiyi daha kişisel bir bağlama taşıdığı bir süreç olmuştur. 2017 yılında Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçişle birlikte biat, lider odaklı bir siyaset anlayışının merkezine yerleşmiştir. Sonuç olarak, bu tez, biat kavramının tarihsel süreçteki dönüşümünü ve her dönemin siyasal ve toplumsal dinamiklerine nasıl uyum sağladığını ortaya koymaktadır. Biat, İslam siyasal düşüncesinde bir sadakat ve bağlılık akdi olarak ortaya çıkmış; Osmanlı Devleti'nde kurumsallaşarak gelenekselleşmiş; Cumhuriyet Türkiye'sinde ise modern siyasal sistemin bir unsuru olarak yeniden şekillenmiştir. Bu çalışma, tarih boyunca farklı siyasi ve sosyal bağlamlarda biat kültürünün nasıl anlamlandırıldığını ve uygulandığını ortaya koyarken, günümüz siyasetindeki etkilerini de değerlendirmektedir. Çalışma, biat kavramının yalnızca bir bağlılık ve itaat olgusu değil, aynı zamanda siyasal meşruiyetin inşasında kullanılan bir araç olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır. Biat kavramının liderlik, otorite ve toplumsal bağlar üzerindeki etkisini anlamak için kapsamlı bir çerçeve sunmayı hedeflemektedir Bu bağlamda, gerek geçmişte gerekse günümüzde biat anlayışının siyasi, sosyal ve kültürel etkilerini geniş bir perspektifle ele alarak literatüre katkıda bulunmayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the concept of biat, which emerged within Islamic political thought to express the relationship between social allegiance, the legitimacy of leadership, and political authority, by considering its transformations over time within the Anatolian context. Extending the analysis up to the Republic of Türkiye, the study aims to analyze how the concept of biat has been influenced, reshaped, and assigned different meanings in religious, political, and social contexts according to the unique conditions of each historical period. The first chapter explores the semantic field of biat and its conceptual relationship with notions such as subjecthood, obedience, allegiance, and the acceptance of sovereignty. It also discusses the historical development of biat culture, as well as oppositional concepts and critiques particularly those emerging from populist and anti-authoritarian perspectives. Subsequently, the study delves into the foundations of biat in Islamic political tradition. During the time of the Prophet Muhammad, biat emerged as a mutual contract of consent and obedience between the leader and the community. This understanding continued in the era of the Four Rightly Guided Caliphs, where it served as a mechanism for governance based on public consent. In the Umayyad and Abbasid periods, however, biat evolved into a tool that consolidated dynastic authority. In early Turkic-Islamic states, biat was more symbolic and limited to the recognition of the caliph's or sultan's legitimacy. Under the Seljuks, it functioned more as a traditional instrument of internal dynastic loyalty. The Ottoman Empire is analyzed in terms of both its classical and modern periods. In the classical era, biat ceremonies conducted during the accession of sultans served as significant markers of political legitimacy. In the modern period, with the influence of Tanzimat reforms and modernization, biat was transformed into a more symbolic act of loyalty. During the reign of Abdulhamid II, biat incorporated both traditional and modern elements, marking a pivotal moment in its evolution. The final section focuses on how biat was reinterpreted in the Republican era of Türkiye. Between 1923 and 1960, it was recontextualized within a secular framework as allegiance to constitutional order. Between 1960 and 1980, the rise of political pluralism led to a more ideological and partisan understanding of loyalty. After 1980, the increasing personalization of politics strengthened the leader-centered dimension of biat, which became even more prominent following the transition to the Presidential System in 2017. In conclusion, this thesis demonstrates how the concept of biat has adapted to the political and social dynamics of each era. Originally emerging as a pact of loyalty in early Islam, biat was institutionalized in the Ottoman Empire and reinterpreted in modern Türkiye as a component of contemporary political structures. The study reveals that biat is not merely a form of obedience but also a tool for constructing political legitimacy. It aims to provide a comprehensive framework for understanding how biat has shaped, and continues to shape, the interplay between leadership, authority, and societal bonds.
Benzer Tezler
- Tezin başlığı: İmam Nesâî'nin Sünen'i Süğrâ isimli eserindeki fıkıh anlayışı (Kitâbü's-salât özelinde karşılaştırmalı fıkhî bir inceleme)
فقه الإمام النسائي(ت. 303ه) في سُننهِ الصغرى [كتاب الصلاة]: دراسةٌ فقهيةٌ مقارنة
ANEES ADNAN AHMED ALHABABI
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ Abdusselâm Yusuf İsa Yakub
- İmam Mâturîdî'nin siyaset anlayışının Mâturîdî çevre üzerindeki etkileri (11. ve 12. yy. Mâturîdî âlimler bağlamında)
The effects of Imam Maturidi's understanding of politics on the Maturidi environment (In the context of 11th and 12th century Maturidi scholars)
NESLİHAN KOMAN PARLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYTEKİN ŞENZEYBEK
- Sultan II. Abdülhamid'in Ulema ve Meşâyih ile ilişkileri
The Relationship Sultan Abdulhamid II had with scholars and sheikhs
EMRE AYDIN
- Hz. Ali'nin devlet idaresi
The governing of Hz. Ali
MURAT BIYIKLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
TarihErciyes Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEBAHATTİN SAMUR
- Türk siyasal hayatında muhalefet olarak milli görüş
National opinion as opposition in Turkish political life
KÜBRA GÜMÜŞ
Doktora
Türkçe
2023
Siyasal Bilimlerİnönü ÜniversitesiSiyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. IŞIL ARPACI