Kent merkezlerinin panoptik bakış açısıyla değerlendirilmesinde bir yöntem önerisi: Karto-linkografi
A methodology for evaluating city centres from a panoptic perspective: Carto-linkography
- Tez No: 943657
- Danışmanlar: PROF. DR. FATİH SEMERCİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Şehircilik ve Bölge Planlama, Architecture, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 310
Özet
Bu araştırma, kent merkezlerine yönelik çalışmaların teorik evrimine dair bir çerçeve sunarak, tüm bu yaklaşımların günümüz dinamikleriyle ne ölçüde örtüştüğünü sorgulamakta ve bu sorgulamadan hareketle kent merkezlerine yönelik özgün ve güncel bir yaklaşımla değerlendirme modeli geliştirmeyi amaçlamaktadır. Pek çok yapının bir arada bulunduğu, yoğun nüfusa sahip ve genellikle kentin ekonomik faaliyetlerinin merkezi kabul edilen kent merkezleri; merkezî iş bölgeleri, merkezî sosyal bölgeler, tarihî kent merkezleri gibi çeşitli merkez oluşumlarını da kapsayan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak bu kapsayıcılığın, araştırmanın odaklandığı kent merkezlerinin diğer merkez oluşumlarıyla karıştırılmasına ve bu alanların kendi bağlamsal niteliklerine uygun olmayan yaklaşımlarla değerlendirilmesine neden olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda, kent merkezlerinin özgün nitelikleriyle ele alınması, diğer merkez oluşumlarından kavramsal olarak ayrıştırılması ve bu alanlara yönelik derinlikli ve bütüncül bir değerlendirme perspektifinin geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. İhtiyaç duyulan perspektifin temel çıkış noktasını panoptik tasarım anlayışı oluşturmaktadır. Mimari bir düşünüş biçimini ifade eden, anlamsal ve biçimsel boyutları olan panoptik tasarım anlayışı ile insanın kent kurma refleksleri arasında dikkat çekici benzerlikler saptanmıştır. Bu benzerlikten hareketle, tarihsel süreçte kent merkezlerinin oluşumunu ve biçimlenmesini etkileyen unsurlar ile panoptik tasarım ilkeleri karşılaştırılmış ve panoptik bakış açısıyla kent merkezlerine yönelik değerlendirme ilkeleri ortaya konulmuştur. Bu ilkeler, tarih öncesi çağlardan başlayarak günümüze uzanan bir zaman akışı içinde ve farklı bir bakış açısının desteğiyle derlendiği için oldukça kapsayıcı, bağlama uyarlanabilir ve geliştirilmeye açık niteliklere sahiptir. Elde edilen veriler ve ilkeler doğrultusunda tezin amacına ve temel dayanağına uygun, kent merkezlerinin hem biçimsel hem de anlamsal boyutları yansıtan,“Karto-Linkografi”olarak adlandırılan özgün bir model geliştirilmiştir. Model ve ilkeler, Konya tarihî kent merkezi üzerinde test edilmiştir. Yapılan araştırmalardan ve alan çalışmasından elde edilen bulgular; mevcut yaklaşımların kent merkezlerinin anlamsal boyutunu göz ardı ederek çoğunlukla biçimsel özellikler üzerinden değerlendirdiği ve bu nedenle pek çok açıdan yetersiz kaldığı; bu tür yaklaşımların kent merkezlerine ilişkin araştırma, tespit ve karar alma süreçlerini olumsuz bir şekilde etkilediği ve tarihî ve kültürel açıdan büyük önem taşıyan kent merkezlerinin geleceği için bir tehdit olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna karşın, bu çalışmada geliştirilen değerlendirme ilkeleri ve“Karto-Linkografi”modeli; kent merkezlerinin biçimsel ve anlamsal bileşenlerini birlikte ele alan, bütüncül, esnek ve geliştirilebilir bir değerlendirme imkânı sunarak alana önemli bir metodolojik yenilik kazandırmaktadır.
Özet (Çeviri)
This research aims to develop an original and contemporary evaluation model for city centres by providing a framework for the theoretical evolution of urban core studies and critically examining the extent to which existing approaches align with current urban dynamics. City centers, where many buildings coexist, have dense populations and are generally considered to be the center of the city's economic activities, are a concept that encompasses various center formations such as central business districts, central social districts, and historical city centers. However, it has been determined that this inclusiveness causes the city centers that the research focuses on to be confused with other center formations and these areas to be evaluated with approaches that are not appropriate for their contextual qualities. In this context, it is of great importance to consider the specific characteristics of city centers, to conceptually separate them from other center formations, and to develop a deep and holistic evaluation perspective for these areas. The basic starting point of the needed perspective is the panoptic design concept. Remarkable similarities have been identified between the panoptic design concept, which expresses an architectural way of thinking and has semantic and formal dimensions, and the city-building reflexes of humans. Based on this similarity, the elements that affect the formation and shaping of city centers in the historical process and the principles of panoptic design were compared and the principles of evaluation for city centers from a panoptic perspective were presented. Since these principles were compiled in a time flow starting from prehistoric times and extending to the present day and with the support of a different perspective, they are quite comprehensive, adaptable to the context and open to development. In line with the obtained data and principles, an original model called“Carto-Linkography”was developed that reflects both the formal and semantic dimensions of city centers, in line with the purpose and basic basis of the thesis. The model and principles were tested on the historical city center of Konya. The findings obtained from the research and fieldwork; It was concluded that the current approaches ignore the semantic dimension of city centers and evaluate them mostly on formal features and therefore are inadequate in many respects; such approaches negatively affect the research, detection and decision-making processes regarding city centers and are a threat to the future of city centers that have great historical and cultural importance. In contrast, the evaluation principles developed in this study and the“Carto-Linkography”model; It provides an important methodological innovation to the field by offering a holistic, flexible and improvable evaluation opportunity that addresses the formal and semantic components of city centers together.
Benzer Tezler
- Dynamics of transformation of urban centers: The case of Kadıköy
Kent merkezlerinin dönüşüm dinamikleri: Kadıköy örneği
ONUR KINACI
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Şehircilik ve Bölge Planlamaİzmir Yüksek Teknoloji EnstitüsüŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ESİN ÖZDEMİR ULUTAŞ
- Türkiye'de tarihi dokusu ile kimliklenmiş kent meydanlarının değişimleri üzerine bir araştırma
A Survey on Changes of City Squares Identificated with their Historic Pattern in Turkey
NECMİ ATEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
MimarlıkKarabük ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜHEYLA BİRLİK
- Kent merkezlerinin ulaşım ve erişilebilirlik ile ilişkisinin araştırılması: Ankara kent merkezi örneği
Study on the relationship between the city centers to transportation and accessibility: Ankara city center sample
AYŞE GÜL SOYDAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
UlaşımGazi ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HAYRİ ULVİ
- Impact of shopping centers on the fragmentation of the city center
Kent merkezlerinin çözülme sürecinde alışveriş merkezleri
BANU AKSEL GÜRÜN
Doktora
İngilizce
2009
Şehircilik ve Bölge PlanlamaOrta Doğu Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Bölümü
DOÇ. DR. H. ÇAĞATAY KESKİNOK
- The Regeneration of city centers 'A design strategy for Alsancak district, Izmir'
Kent merkezlerinin yeniden canlandırılması, 'İzmir, Alsancak bölgesi için bir tasarım stratejisi'
TİMUR ERGENEKON
Yüksek Lisans
İngilizce
2001
Şehircilik ve Bölge Planlamaİzmir Yüksek Teknoloji EnstitüsüŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZİYA GENÇEL