Yazı karakteri tasarımında okunabilirlik: Bir uygulama örneği
Readability in font design: An application example
- Tez No: 943967
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇAĞRI GÜMÜŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: KTO Karatay Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Grafik Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 155
Özet
Bu tez çalışması, okunabilirlik bağlamında tipografinin rolünü ele alarak, yazı karakteri tasarım sürecine teorik ve pratik bir yaklaşım sunmayı amaçlamaktadır. Günümüzde yazılı iletişimin yoğunlaştığı dijital platformlar, basılı yayınlar ve kamusal alanlardaki yönlendirme sistemleri gibi pek çok mecrada, bilgi iletiminin etkinliği büyük ölçüde tipografik düzenlemelerin başarısına bağlıdır. Bu bağlamda, okunabilirlik kavramı yalnızca estetik kaygılarla değil; aynı zamanda erişilebilirlik, kullanıcı deneyimi, algısal verimlilik ve bilişsel süreçlerle de doğrudan ilişkilidir. Tezin ilk bölümünde, tipografinin tarihsel gelişimi, yazı karakterlerinin evrimi ve Latin alfabesine dayalı yazı tiplerinin biçimsel özellikleri ele alınmıştır. Tipografik ögelerin (x yüksekliği, harf açıklıkları, kaligrafik etkiler, kontrast oranları vb.) okunabilirlik üzerindeki etkilerine değinilmiştir. Okunabilirlik kavramı; ergonomi, algı psikolojisi, bilgi tasarımı ve grafik tasarım bağlamlarında disiplinlerarası bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, okunabilirliği etkileyen tipografik değişkenler kuramsal bir çerçevede ele alınmıştır. Yazı tipi seçiminin metnin algılanma süreci üzerindeki etkisi akademik çalışmalar doğrultusunda araştırılmıştır. Bu bağlamda, farklı yazı tipi seçimlerinin etkilerine ilişkin örnek olaylara ve ampirik araştırmalara yer verilerek, mevcut literatürdeki bulgular aktarılmıştır. Okuma alışkanlıklarının yaygınlaşmasıyla birlikte ortaya çıkan yeni tipografik gereksinimler kuramsal düzeyde incelenmiştir. Tezin uygulama bölümünde kuramsal temeller doğrultusunda okunabilirliği önceliklendiren özgün bir yazı karakteri tasarımı gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte, tasarımın dijital ortama aktarımına, font üretim araçlarıyla detaylandırma aşamasından konsept uygulamalarına kadar kapsamlı bir yöntem izlenmiştir. Tasarlanan yazı karakteri uzun metinlerde okunabilirliği artırmaya yönelik olarak özellikle harf boşlukları, dikey oranlar ve ritmik yapı gibi ölçütler temel alınarak geliştirilmiştir. Okunabilirliği önceliklendiren özgün bir yazı karakteri tasarımına yönelik bu süreçte betimsel araştırma modeli kullanılmıştır. Mevcut tipografik ölçütlerin sistematik bir şekilde incelenip tanımlanmasıyla başlamıştır. Bu bağlamda, tasarım sürecinin her aşamasında eldeki tipografik veriler betimlenmiş; dijital ortama aktarım, font üretim araçlarıyla detaylandırma ve konsept uygulamalar gibi adımlar gözlemlenerek ayrıntılı biçimde tanımlanmıştır. Araştırma, neden-sonuç ilişkisi kurmak yerine, var olan tipografik özelliklerin okunabilirliğe etkisini ortaya koyarak, bu temel doğrultusunda bir tasarım çıktısı üretmeyi amaçlamıştır. Bu yaklaşım, grafik tasarım ve tipografi alanında betimsel araştırmanın nasıl uygulandığını somut bir örnekle göstermektedir. Bu tez çalışması hem okunabilirlik ilkesine dayalı bir yazı tipi tasarımı sürecini belgeleyerek uygulamalı bir katkı sunmakta hem de tipografinin iletişimdeki işlevsel gücünü kavramsal bir düzlemde irdelemektedir. Elde edilen bulgular, tipografi alanında yapılacak gelecekteki yazı karakteri tasarımlarına yönelik bir rehber niteliği taşımakta ve okunabilirliğe dayalı tasarımın önemini vurgulamaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to provide a theoretical and practical approach to the typeface design process by addressing the role of typography in the context of legibility. Today, in many media such as digital platforms, printed publications and guidance systems in public spaces, where written communication is intensified, the effectiveness of information transmission largely depends on the success of typographic arrangements. In this context, the concept of legibility is directly related not only to aesthetic concerns, but also to accessibility, user experience, perceptual efficiency and cognitive processes. In the first part of the thesis, the historical development of typography, the evolution of typefaces and the formal characteristics of fonts based on the Latin alphabet are discussed. The effects of typographic elements (x-height, letter spacing, calligraphic effects, contrast ratios, etc.) on readability are discussed. The concept of readability is evaluated with an interdisciplinary approach in the contexts of ergonomics, perceptual psychology, information design and graphic design. In the second part, typographic variables affecting readability are discussed in a theoretical framework. The effect of font choice on the perception process of the text is investigated in line with academic studies. In this context, case studies and empirical research on the effects of different font choices are included and the findings in the existing literature are presented. The new typographic requirements emerging with the spread of reading habits have been examined at the theoretical level. In the application part of the thesis, an original typeface design that prioritizes readability was realized in line with the theoretical foundations. In this process, a comprehensive method was followed from the transfer of the design to the digital environment, from the detailing stage with font production tools to concept applications. The designed typeface was developed based on criteria such as letter spacing, vertical proportions and rhythmic structure to increase readability in long texts. In this process of designing an original typeface that prioritizes readability, a descriptive research model was used. It started with a systematic examination and definition of existing typographic criteria. In this context, the typographic data available at each stage of the design process was described; steps such as digitalization, elaboration with font production tools and conceptual applications were observed and described in detail. Instead of establishing a cause-and-effect relationship, the research aimed to produce a design output based on this basis by revealing the effect of existing typographic features on readability. This approach demonstrates with a concrete example how descriptive research is applied in the field of graphic design and typography. This thesis both makes a practical contribution by documenting a font design process based on the principle of readability and examines the functional power of typography in communication on a conceptual level. The findings provide a guide for future typeface designs in the field of typography and emphasize the importance of legibility-based design.
Benzer Tezler
- Tipografide okunabilirlik ve algılanabilirlik
Perceptibility and legitibility in typograpy
SETENAY SEZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Güzel SanatlarHaliç ÜniversitesiGrafik Tasarımı Ana Sanat Dalı
ÖĞR. GÖR. MEMETŞAN YILDIZHAN
- Tipografinin görsel ve işlevsel olarak incelenmesi
Audio-visual examination of typography
NİLÜFER YEŞİLYURT
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1995
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiUygulamalı Sanatlar Ana Sanat Dalı
PROF. İLHAMİ TURAN
- Ambalaj tasarımının tipografik açıdan okunabilirlik ve algılanabilirliği
Typographic readability and percesibility of packaging design
GİZEM PALA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Güzel SanatlarHaliç ÜniversitesiGrafik Tasarımı Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE ÖZTÜRK
- Grafik tasarımda bir tipografik eleman olarak yazı karakterleri ve tasarım ilkeleri
Typefaces as a typographic element in graphic design and typeface design principles
İMHAN EKLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÇINLA ŞEKER
- Yazının okunabilirliği
Readability of writing
REYHAN KESGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Güzel Sanatlarİstanbul Arel ÜniversitesiGrafik Tasarımı Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. NİLÜFER YEŞİLYURT