Gecekondu bölgelerinin kentsel dönüşüm süreçlerine ait sürdürülebilir senaryolar: Çamlıtepe örneği
Sustainable scenarios for urban transformation processes of informal settlements: The case of derbent neighborhood
- Tez No: 944042
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÖZDE ÇAKIR KIASIF
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Haliç Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 287
Özet
Kentler, artan nüfus, hızlı kentleşme ve plansız yapılaşma gibi süreçlerin bir sonucu olarak, fiziksel, sosyal ve çevresel sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Kentsel dönüşüm, kentlerin karşı karşıya kaldığı ekonomik, sosyal ve çevresel sorunlara yönelik çözüm üretmeyi hedefleyen stratejik bir müdahale aracı olarak öne çıkmaktadır. Ancak, geleneksel kentsel dönüşüm politikaları genellikle fiziksel yenilemeye odaklanmış; sosyal uyum, ekonomik dayanıklılık ve çevresel sürdürülebilirlik gibi kritik boyutları göz ardı etmiştir. Bu eksiklikler, özellikle gecekondu bölgelerinde, mahalle kimliğinin aşınması, toplumsal dayanışma ağlarının zayıflaması, mekânsal ayrışmanın artması ve ekonomik kırılganlıkların derinleşmesi gibi çok boyutlu sorunlara yol açmıştır. Bu süreçler, yalnızca fiziksel çevrenin dönüşümünü değil, aynı zamanda sosyal yapının bütünlüğünü ve mahalle ölçeğindeki ekonomik dayanıklılığı da olumsuz yönde etkilemiştir. Türkiye'deki kentleşme süreci, ekonomik ve rant odaklı projelerle şekillenmiş; bu durum, gecekondu bölgelerindeki dönüşüm süreçlerini karmaşık hale getirmiş ve bu bölgelerin özgün dinamiklerini dikkate almayan yaklaşımların sürdürülebilir çözümler geliştirmede yetersiz kaldığını göstermiştir. Bu noktada, kentsel dönüşüm süreçlerine sürdürülebilirlik ilkelerinin entegre edilmesi, gecekondu bölgelerinde ortaya çıkan bu çok boyutlu sorunlara çözüm sunabilecek etkili bir yaklaşım olarak öne çıkmaktadır. Sürdürülebilir kentsel dönüşüm, yalnızca fiziksel yenilemeyi değil, sosyal dokunun korunmasını, ekonomik faaliyetlerin desteklenmesini ve çevresel etkilerin en aza indirilmesini hedefleyen bütüncül bir çerçeve sunmaktadır. Bu yaklaşım, mahalle ölçeğindeki sorunların çözümünde katılımcı planlama süreçlerini, yerinde dönüşüm ilkelerini ve çevre dostu uygulamaları bir araya getirerek, dönüşüm projelerinin daha adil ve kapsayıcı bir şekilde gerçekleştirilmesine olanak tanımaktadır. Bu çalışma, Sarıyer ilçesinin Derbent (Çamlıtepe) Mahallesi özelinde gecekondu bölgelerindeki sosyal, ekonomik ve çevresel sorunları bütüncül bir çerçevede ele alan sürdürülebilir bir kentsel dönüşüm modeli geliştirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, mahallede gerçekleştirilen saha analizleri ve anket çalışmaları, mevcut kentsel dönüşüm politikalarının sınırlılıklarını ve sürdürülebilirlik ilkelerinin bu süreçlere entegre edilmesi gerekliliğini açıkça ortaya koymuştur. Gerçekleştirilen anket çalışması, mahalledeki sosyal dayanışma ve mahalle kimliğinin korunması yönündeki güçlü talepleri ortaya koymuş, aynı zamanda mevcut dönüşüm projelerinin yerinden edilme korkusu ve çevresel etkiler gibi endişeleri artırdığını göstermiştir. Geliştirilen model, yerinde dönüşüm ilkesi, katılımcı planlama süreçleri, ekonomik kalkınmayı destekleyen politikalar ve çevre dostu altyapı uygulamaları gibi temel bileşenlerden oluşmaktadır. Model, yalnızca fiziksel yenilemeyi değil, mahalle ölçeğinde sosyal uyumun güçlendirilmesini, ekonomik dirençliliğin artırılmasını ve çevresel etkilerin azaltılmasını hedeflemektedir. Sürdürülebilir kentsel dönüşüm modeli, Çamlıtepe Mahallesi'nin mevcut dinamiklerini göz önünde bulundurarak, sosyal bağların korunması, yerel ticaretin teşvik edilmesi, istihdam fırsatlarının artırılması ve çevresel etkilerin minimize edilmesi gibi çok boyutlu hedefleri ele alarak oluşturulmuştur. Bunun yanı sıra, modelin farklı bölgesel dinamiklere uyarlanabilirliği ve uzun vadeli etkilerinin değerlendirilmesi, sürdürülebilir kentsel dönüşüm politikalarına yol gösterici bir katkı sağlaması açısından önemli bir araştırma alanı olarak değerlendirilmektedir. Sonuç olarak, bu çalışma, Çamlıtepe Mahallesi özelinde sürdürülebilir kentsel dönüşüm projelerine yönelik somut bir uygulama rehberi sunmanın yanı sıra, gecekondu bölgelerinin dönüşümüne yönelik uygulanabilir, sosyal, ekonomik ve çevresel sürdürülebilirlik ilkelerini birleştiren bir model önerisi geliştirmiş, literatüre sosyal, ekonomik ve çevresel sürdürülebilirlik ilkelerinin kentsel dönüşüm süreçlerine entegre edilmesi gerekliliğini vurgulayan özgün bir katkı sunmuştur.
Özet (Çeviri)
Urban areas, as a result of increasing population, rapid urbanization, and unplanned development, face significant physical, social, and environmental challenges. Urban transformation emerges as a strategic intervention tool aimed at addressing the economic, social, and environmental issues confronting cities. However, traditional urban transformation policies have primarily focused on physical renewal while neglecting critical dimensions such as social cohesion, economic resilience, and environmental sustainability. These shortcomings have particularly exacerbated multi-dimensional problems in informal settlements, including the erosion of neighborhood identity, weakening of social solidarity networks, spatial segregation, and the deepening of economic vulnerabilities. These processes have negatively impacted not only the physical transformation of urban areas but also the integrity of the social structure and the economic resilience at the neighborhood scale. In Turkey, urbanization has been largely shaped by economically driven and profit-oriented projects, complicating the transformation processes in informal settlements and demonstrating the inadequacy of approaches that fail to consider the unique dynamics of these areas in developing sustainable solutions. At this point, integrating sustainability principles into urban transformation processes emerges as an effective approach to addressing the multi-dimensional challenges faced by informal settlements. Sustainable urban transformation offers a holistic framework that aims not only to achieve physical renewal but also to preserve social fabric, support economic activities, and minimize environmental impacts. This approach combines participatory planning processes, principles of on-site transformation, and environmentally friendly practices to enable the implementation of more equitable and inclusive transformation projects. This study aims to develop a sustainable urban transformation model that addresses social, economic, and environmental challenges in informal settlements, focusing specifically on Sarıyer's Derbent (Çamlıtepe) Neighborhood. Within the scope of the study, field analyses and surveys conducted in the neighborhood have revealed the limitations of existing urban transformation policies and underscored the necessity of integrating sustainability principles into these processes. The survey results highlighted strong demands for preserving social solidarity and neighborhood identity while exposing concerns such as the fear of displacement and environmental impacts associated with ongoing transformation projects. The developed model consists of fundamental components, including the principle of on-site transformation, participatory planning processes, policies supporting economic development, and environmentally friendly infrastructure practices. This model seeks to strengthen social cohesion, enhance economic resilience, and reduce environmental impacts at the neighborhood scale, going beyond mere physical renewal. The sustainable urban transformation model has been designed with a focus on Çamlıtepe Neighborhood's existing dynamics, addressing multi-dimensional objectives such as preserving social ties, promoting local commerce, increasing employment opportunities, and minimizing environmental impacts. Moreover, the adaptability of the model to different regional dynamics and the evaluation of its long-term impacts are considered critical research areas for providing guiding contributions to sustainable urban transformation policies. In conclusion, this study presents a concrete implementation guide for sustainable urban transformation projects specific to Çamlıtepe Neighborhood while proposing an applicable model integrating social, economic, and environmental sustainability principles for the transformation of informal settlements. Furthermore, the study offers an original contribution to the literature by emphasizing the necessity of integrating these principles into urban transformation processes.
Benzer Tezler
- Cultural heritage circular governance for the integrated conservation of historic cities: The case of the Medina of Munis
Tarihi şehirlerin bütünleşik korunmasına yönelik kültürel miras'ın döngüsel yönetişimi: Tunus Medine örneği
YASMINE TIRA
Doktora
İngilizce
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık, Planlama ve Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HANDAN TÜRKOĞLU
- Sosyo-ekonomik ilişkiler bağlamında İzmir gecekondularında kimlik yapılanmaları: Karşıyaka-Onur Mahallesi ve Yamanlar Mahallesi örnekleri
The Structuring of identity within the context of socio-economical relations in squatter settlements of İzmir: A specific case study on Karşıyaka-Onur and Yamanlar districts
HAYAT ÜNVERDİ
Doktora
Türkçe
2002
Şehircilik ve Bölge PlanlamaDokuz Eylül ÜniversitesiŞehir Planlama Ana Bilim Dalı
PROF.DR. SEZAİ GÖKSU
- Türkiye'nin kentleşme sürecini etkileyen yasalar kapsamında imar afları; imar barışı yasal düzenlemesinin Ankara ilinde uygulanması
Building amnesty laws within the context of Turkey's urbanization process; Implementation of the legal regulation on building development peace in Ankara province
AYGÜL TATLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge PlanlamaÇankaya ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ TÜREL
DOÇ. DR. ZERRİN EZGİ KAHRAMAN
- Şehirsel dönüşümün coğrafi açıdan incelenmesi: Fikirtepe (Kadıköy) ve İkitelli (Başakşehir)
Urban transformation from geographical perspective: Fikirtepe (Kadıköy) and İkitelli (Başakşehir)
HATİCE AKYÜZ
- Kentsel dönüşüm alanlarında yaşayan farklı hak sahiplerinin uzlaşma eğilimleri: Gaziosmanpaşa/Sarıgöl Mahallesi örneği
Negotiation tendencies of inhabitants in urban regeneration areas: Gaziosmanpasa/Sarigol Province
KÜBRA ÖZCİVAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞEVKİYE ŞENCE TÜRK