İran'ın Azerbaycan'a yönelik dış politikası ve yumuşak güç politikalarının konstrüktivist bakış açısıyla değerlendirilmesi
Evaluation of Iran's foreign policy and soft power policies towards Azerbaijan from a constructivist perspective
- Tez No: 944394
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ENGİN KOÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Uluslararası İlişkiler, International Relations
- Anahtar Kelimeler: İran, Azerbaijan, Constructivism, Soft power, Iran foreign policy, Azerbaijan foreign policy
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bursa Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 125
Özet
Araştırma, İran'ın Azerbaycan'a yönelik icra ettiği dış politikasını ''ilkeler ve uygulamalar'', yumuşak güç politikalarını ise ''amaçlar ve araçlar'' bağlamında betimlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında, İran'ın Azerbaycan'a yönelik dış politikası ve yumuşak güç politikaları, ilkeler ve normlara önem veren konstrüktivist (inşacı) bakış açısından değerlendirilmiştir. Ayrıca, İran'ın Azerbaycan'a yönelik dış politikası ile uyguladığı yumuşak güç politikalarının etkileşimi incelenmiştir. Araştırmanın zaman aralığı olarak Azerbaycan'ın 1991 yılındaki bağımsızlığından sonraki dönem esas alınmıştır. İran'ın Azerbaycan dış politikası, İran ve Azerbaycan ilişkilerindeki çatışma ve işbirliği alanları üzerinden incelenmiştir. İran'ın Azerbaycan'daki dini gruplara destek vererek rejim ihracı yapmayı amaçlaması ve Güney Azerbaycan sorunu temel çatışma alanları olarak belirlenmiştir. Ayrıca, İran'ın Dağlık Karabağ meselesindeki değişken yaklaşımları ve Azerbaycan'ın İsrail ile olan ilişkileri de gerginliklere neden olmuştur. Buna rağmen, ekonomik alanda işbirliği, enerji projeleri ve ulaşım koridorları gibi unsurlar, ilişkilerde dengeleyici bir rol oynamıştır. İran, Azerbaycan'da yumuşak gücünü ve dini normları kullanarak ulusal çıkarlarını tanıtmayı, bölgesel etkisini artırmayı ve uluslararası alanda olumlu bir imaj oluşturmayı hedeflemektedir. Bu bağlamda, kültür merkezleri, eğitim programları, dini kurumlar ve medya kuruluşlarının önemli roller üstlendiği belirlenmiştir. Araştırma, konstrüktivizm bakış açısıyla, İran ve Azerbaycan arasındaki ilişkilerin, sadece maddi unsurlarla değil, aynı zamanda sosyal, kültürel ve ideolojik faktörlerle de şekillendiğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda, kimliklerin, normların ve söylemlerin rolü incelenmiştir. Araştırmada, İran'ın Şii temelli devlet kimliği, Azerbaycan'ın ise milliyetçi ve laik devlet kimliği, iki ülke ilişkilerini ve çıkarlarını etkileyen en önemli unsurlar olarak öne çıkmıştır. Farklı devlet kimlikleri nedeniyle farklılaşan çıkarlar ise bu ülkelerin dış politikalarını şekillendirmiştir. Araştırmamızda, iki ülke ilişkilerinde etkili olan normlar yanında çatışan normlar da incelenmiştir. Çatışan normların başında Milli Bağımsızlık ve Milli Egemenlik normları gelmektedir. Azerbaycan'da bağımsızlıktan sonra gelişen laiklik ve milliyetçilik normları, İran'ın din ve mezhebi önceleyen temel normları ile çatışmaktadır. Bu nedenle, Azerbaycan, İran'ın dış politikasının ve yumuşak güç politikalarının uygulanmasında milli bağımsızlığının ve milli egemenliğinin ihlal edildiği algısına kapılmaktadır. Diğer bir çatışma konusu olan norm ise bölgede güçlü bir aktör ve lider olma arzusuna bağlı bölgesel nüfus arttırma normudur. İran'ın bu arzusu, Azerbaycan devletinde tedirginlik yaratmakta ve Türkiye ve Batı ülkeleri ile ilişkilerini daha da güçlendirmesine yol açmaktadır. Uluslararası normlara uyum konusu da İran'ın çifte standart uyguladığı diğer bir alan olarak değerlendirilmektedir. İran, dış politikasında uluslararası normlara uymak yerine kendi çıkarları doğrultusunda bir politika benimsemektedir. Ülkelerin iç işlerine karışmamak konusu bu normların başında gelmektedir. İran, bu normu direniş ekseni ve rejim ihracı gibi anayasasından kaynaklanan nedenlerle çiğnemekte sakınca görmemektedir. İran'ın yumuşak güç stratejileri, Azerbaycan'daki laik ve milliyetçi eğilimler, bölgesel rekabetler ve kimlik politikaları gibi çeşitli faktörler tarafından şekillenmektedir. Araştırma bulgularından biri de, İran ve Azerbaycan'ın devlet kimliği oluşumlarında ve dolayısıyla dış politika uygulamalarında İran Azerbaycan'ı (Güney Azerbaycan) konusunun son derece belirleyici olduğudur. Son bulgu olarak, İran'ın Şii İslam ve devrimci devlet kimliğinin yansıması olan Azerbaycan'a yönelik dış politika uygulamalarının, İran'ın Azerbaycan'da mevcut olan ve dini, tarihi ve kültürel bağlardan kaynaklanan yumuşak güç potansiyelini azalttığı kanaatine varılmıştır.
Özet (Çeviri)
The research was conducted to describe Iran's foreign policy towards Azerbaijan in terms of“principles and practices”and its soft power policies in terms of“goals and means”. In addition, Iran's foreign policy and soft power policies towards Azerbaijan were evaluated from a constructivist perspective that emphasizes principles and norms. In addition, the interaction between Iran's foreign policy towards Azerbaijan and its soft power policies was examined. The period after Azerbaijan's independence in 1991 was taken as the basis for the research. Iran's foreign policy towards Azerbaijan was examined through areas of conflict and cooperation in Iran-Azerbaijan relations. Iran's aim to export the regime by supporting religious groups in Azerbaijan and the South Azerbaijan issue were determined as the main areas of conflict. In addition, Iran's changing approaches to the Nagorno-Karabakh issue and Azerbaijan's relations with Israel also caused tensions. Despite this, elements such as cooperation in the economic field, energy projects and transportation corridors played a balancing role in the relations. Iran aims to promote its national interests, increase its regional influence and create a positive image in the international arena by using its soft power and religious norms in Azerbaijan. In this context, it has been determined that cultural centers, educational programs, religious institutions and media organizations play important roles. From a constructivist perspective, the research emphasizes that relations between Iran and Azerbaijan are shaped not only by material elements but also by social, cultural and ideological factors. In this context, the role of identities, norms and discourses has been examined. In the research, Iran's Shiite-based state identity and Azerbaijan's nationalist and secular state identity have emerged as the most important elements affecting the relations and interests of the two countries. The interests that differ due to different state identities have shaped the foreign policies of these countries. In our research, in addition to the norms that are effective in the relations between the two countries, conflicting norms have also been examined. The conflicting norms come first among the conflicting norms. The norms of secularism and nationalism that developed in Azerbaijan after independence conflict with Iran's fundamental norms that prioritize religion and sect. For this reason, Azerbaijan perceives that its national independence and national sovereignty are being violated in the implementation of Iran's foreign policy and soft power policies. Another norm that is a matter of conflict is the regional population increase norm, which is related to the desire to be a powerful actor and leader in the region. This desire of Iran creates anxiety in the Azerbaijani state and leads it to further strengthen its relations with Turkey and Western countries. The issue of compliance with international norms is also considered as another area where Iran applies double standards. Instead of complying with international norms in its foreign policy, Iran adopts a policy in line with its own interests. The issue of non-interference in the internal affairs of countries is at the forefront of these norms. Iran does not hesitate to violate this norm for reasons arising from its constitution, such as the axis of resistance and regime expulsion. Iran's soft power strategies are shaped by various factors such as secular and nationalist tendencies in Azerbaijan, regional rivalries and identity policies. One of the research findings is that the issue of Iranian Azerbaijan (South Azerbaijan) is extremely decisive in the formation of state identities of Iran and Azerbaijan and therefore in their foreign policy practices. As a final finding, it was concluded that Iran's foreign policy practices towards Azerbaijan, which is a reflection of its Shiite Islam and revolutionary state identity, have reduced Iran's soft power potential in Azerbaijan, which stems from religious, historical and cultural ties.
Benzer Tezler
- A neorealist analysis of Iran-Russia relations: Tajik and Syrian civil wars
İran-Rusya ilişkilerinin neorealist bir analizi: Tacik ve Suriye iç savaşları
ESRA YANIK
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Uluslararası İlişkilerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiOrtadoğu Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DERYA GÖÇER AKDER
DR. ZELAL ÖZDEMİR
- İran dış politikası ve Şii jeopolitiği: İran'ın Azerbaycan'a yönelik dini politikaları
Iran's foreign policy and Shia geopolitics: Iran's religious policies toward Azerbaijan
FİDAN NAMAZOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Uluslararası İlişkilerSüleyman Demirel ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ATATORUN
- ABD'nin Azerbaycan politikasının neoliberal aktörler üzerinden analizi
U. S. Azerbaijan policy analysis over neoliberal actors
CAVİD VELİYEV
Doktora
Türkçe
2013
Uluslararası İlişkilerAnkara ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÇAĞRI ERHAN
- Soğuk savaş sonrası Türkiye-Azerbaycan ilişkileri: Artan işbirliğinin Dağlık Karabağ sorununa etkisi
Turkey-Azerbaijan relations after the cold war: The impact of increasing cooperation on the Nagorno-Karabakh problem
VUSAL HALİLZADE
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Siyasal Bilimlerİstanbul Gelişim ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAYRİYE ASENA DEMİRER