Yapay zekâ üzerine sosyolojik bir inceleme: Mühendisler, algoritmalar ve müzik üretiminde yeni bir toplumsallaşma
A sociological research on artificial intelligence: Engineers, algorithms and a new socialization in music production
- Tez No: 945017
- Danışmanlar: PROF. DR. EMİN BAKİ ADAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 243
Özet
Yapay zekâ, yalnızca algoritmalar, veri setleri ve makine öğrenmesi yöntemlerinden oluşan teknik bir fenomen değil, 'düşünebilme' ve 'eyleme' kapasitesine sahip bir teknoloji olması bağlamında politik ve toplumsal bir karakter ihtiva eden sosyoteknik bir fenomendir. Bu bağlamda, bu teknolojinin toplumsal ve politik karakteri ile failliğinin analizi, onu insan ve insan-olmayan aktörlerden meydana gelen, karmaşık ve dinamik bir sosyoteknik ağ olarak ele alınması gereken bir toplumsal fenomen olarak kavramsallaştırmayı gerekli kılmaktadır. Aynı zamanda yapay zekânın müzik üretimi ve yaratıcı pratikler üzerindeki etkisi, bu ağı ve onun ürünü olan müziği anlamlandırabilmek açısından önemli bir zemin sunmaktadır. Bu çalışma, yapay zekâyı insan ve insan-olmayan aktörlerden oluşan sosyoteknik bir ağ olarak kavramsallaştırmayı ve bu ağın ürünü olan müzik özelinde insan-makine etkileşiminde ortaya çıkan sanatın analiz edilmesini amaçlamaktadır. Bu amaca ulaşabilmek için, Aktör-Ağ Teorisi ve Marksist Ekonomi Politik yaklaşımının teorik çerçevesi ekseninde, bir ağ olarak yapay zekâ, değişen sanat, yaratıcı eylem ve dönüşen emek pratikleri yeniden değerlendirilerek nitel yöntem üzerinde temellenen bir çözümleme gerçekleştirilmiştir. Bu çözümleme, yapay zekâyı üreten ve geliştiren ana aktörler olan yazılım mühendisleri ile ABD ve Türkiye'de gerçekleştirilen iki saha çalışmasının bulgularına dayanmaktadır. Bulgular, teknik-rasyonel bir bakış açısı üzerinde temellenen mühendislik ideolojisinin yazılım mühendislerinin yapay zekâ ve bileşenlerini toplumsal karakterlerinden yalıtarak salt teknik birer araç olarak algıladıklarını göstermektedir. Bu ideolojinin güdümünde, müzik yapay zekâ (MIR) sistemleri geliştirme süreçlerinde üretken yapay zekâ sistemleri, kodlama arayüzleri ve veri setleri toplumsal ve politik karakterlerinden soyutlanarak kullanılmakta ve yazılım mühendislerinin eylemlerini dönüştürerek teknolojik bir faillik kazanmakta, yapay zekâ insan ve insan-olmayan aktörlerin sürekli etkileşimleriyle üretilen sosyoteknik bir ağa dönüşmektedir. Bu ağın ürünü olan müzik ise, insan-makine etkileşimlerinde yeni bir sanat biçimini olduğu kadar, kapitalizm, emperyalizm ve kolonyalizmin dijital çağda yeniden üretimine ışık tutmaktadır.
Özet (Çeviri)
Artificial intelligence is not only a technical phenomenon consisting of algorithms, data sets and machine learning methods, but also a sociotechnical phenomenon with a political and social character embedded in its capability of“thinking”and“acting”. In this context, analysing the social and political character and agency of this technology necessitates conceptualising it as a phenomenon that needs to be treated as a complex and dynamic sociotechnical network of human and non-human actors. At the same time, the impact of artificial intelligence on music production and creative practices provides an important ground for making sense of this network and its product, music. In this context, this study aims to conceptualise artificial intelligence as a sociotechnical network consisting of human and non-human actors and to analyse the art that emerges in human-machine interaction in music, the product of this network. In order to achieve this, an analysis based on the qualitative method was carried out by re-evaluating artificial intelligence as a network which changes art, creatity and transforms labour practices built on the theoretical framework of Actor-Network Theory and Marxist Political Economy. The analysis is based on the findings of two field studies conducted in the USA and Turkey with software engineers, who are the main actors producing and developing artificial intelligence. The findings reveal that the engineering ideology, based on a technical-rational perspective leads software engineers to isolate artificial intelligence and its components from their social character and perceive them as purely technical means. This ideology leads technological means such as generative AI systems, coding interfaces and data sets gain a sociotechical agency by altering the actions of engineers in the development processes of music AI (MIR) systems. Thus, AI becomes a sociotechnical network emerging through the continuous interaction of human and non-human actors. Music, the product of this network, reveals not only a new form of art in human-machine interactions, but also the reproduction of capitalism, imperialism and colonialism in the digital age.
Benzer Tezler
- Yapay zeka ve robotik teknolojinin algılanma durumu üzerine sosyolojik bir inceleme
A sociological study on the perception of artificial intelligence and robotic technology
MELTEM TOKSOY ÇAĞAL
Doktora
Türkçe
2022
SosyolojiBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAHYA MUSTAFA KESKİN
- Çalışma sosyolojisi bağlamında motivasyonun iş performansı üzerine etkisi: finans sektörü çalışanları üzerine bir inceleme
The effect of motivation on job performance in the context of work sociology: A study on financial sector employees
GÜNNAME BAYSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MaliyeİSTANBUL NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ŞERAFETTİN SEVGİLİ
PROF. DR. RUKEN ÖZGÜL KILANÇ
- Yapay zekâ ve geleceğin toplumu: Bilimkurgu sineması üzerinden bir yakın gelecek tasavvuru
Artificial intelligence and society of the future: Imagination of near future in terms of the science fiction cinema
İREM YAKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sosyolojiİstanbul ÜniversitesiSosyal Yapı - Sosyal Değişme Ana Bilim Dalı
DR. UĞUR DOLGUN
- Üçüncü yaş eğitim programları katılımcıları ile kurumların iş birliği eğilimlerinin karşılaştırılması: Bilgelik Programı örneği
Comparison of cooperation tendencies between institutions and participants in third age education programs: The example of the Wisdom Program
NEZİHE ATILGAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
SosyolojiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİRDEVS GÜMÜŞOĞLU
- Yapay zekâ, din ve toplum etkileşimi
Artificial intelligence, religion, and society interaction
MUHARREM SALİH TOPAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinTrabzon ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ FİDAN