Art deco akımının seçilmiş yapı cepheleri üzerinden incelenmesi: İstanbul Kadıköy yerleşimi örneği
Examination of the art deco movement through selected building facades: İstanbul Kadikoy settlement example
- Tez No: 945079
- Danışmanlar: DOÇ. DR. PINAR ERKAN BURSA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Kadıköy/ Moda, Art Deco, Modernleşme, Kadıköy/ Moda, Art Deco, Modernization
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Gedik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 185
Özet
1925 yılındaki Paris Sergisi ile tanınmaya başlanan Art Deco akımı, kendisinden önceki dönemlerin kültürel, sanat ve mimari ortamından ilham almıştır. Avrupa ve Amerika'da etkili olduğu dönem, Türkiye'nin Erken Cumhuriyet Dönemi'ne denk gelmektedir. Dünyanın birçok yerine yayılan akımın izleri, İstanbul ve Ankara başta olmak üzere modernleşme eğiliminde bulunan Türkiye Cumhuriyeti'nde de görülmeye başlanmıştır. Mimari, iç mimari, sinema ve performans sanatları gibi pek çok alanda örnekleri verilen Art Deco, 1930'lu yıllarda İstanbul'un ticari, otel, sinema, konut ve kamu yapılarında belirmiştir. Tez kapsamında Kadıköy ilçesindeki yapı cepheleri üzerinden bir inceleme gerçekleştirilmiştir. Çalışma, çoğunlukla Moda semtindeki yapıları kapsamakla birlikte yalnızca bu bölgeyle sınırlı kalmamış; Kadıköy Çarşısı ve çevresindeki Art Deco akımının izlerini taşıyan yapılar da değerlendirmeye alınmıştır. Yüzyıllarca bağlık ve mesire yeri olan Moda, Tanzimat Fermanı'nın ilanı sonrasında 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan siyasi, ekonomik ve toplumsal değişimlerle kentsel bakımdan gelişmeye başlamıştır. Genel olarak Türk, Rum, Ermeni ve Yahudilerin yaşadığı bölgede Levanten nüfusun artması mimari çevreyi etkilemiştir. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında İstanbul'da hâkim olan mimari üsluplar, Kadıköy'de de görülmüştür. Kadıköy'de son yüzyılda meydana gelen kentsel değişim ve yıkımlar nedeniyle geçmiş dönemlerin üslubunu taşıyan yapıların tamamı günümüze ulaşamamıştır. Bu bağlamda bölgede ayakta kalabilen Art Deco yapılarının incelenmesi önemli bir araştırma konusu olarak değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında Art Deco akımının etkili olduğu 12 yapı tespit edilmiştir. Bunlardan biri Kadıköy İskelesi'nde, üçü Kadıköy Çarşısı'nda, geri kalanlar ise Moda ve çevresinde bulunmaktadır. Çalışmadaki söz konusu yapılardan bazıları tescilsizdir ve kentsel hafızadan silinmeyecek şekilde belgelenerek korunmaya ihtiyaçları olduğu aşikârdır. Bu nedenle yapıların belgelenmesi ve kayıt altına alınması tezin amaçları arasında yer almaktadır. Bitişik nizamlı yapılarda Art Deco etkisi özellikle ana cephede yoğunlaştığından yalnızca giriş cepheleri değerlendirmeye alınmıştır. Yapıların cephe çizimleri, Autocad programında ölçeklendirilen fotoğraflar üzerinden yapılmıştır. Arşiv ve kütüphanelerden temin edinilen görsel ve yazılı kaynaklar, yerinde mevcut durum analizi ve fotoğraflama yöntemleri kullanılarak yapı cephelerindeki Art Deco etkileri incelenmiştir. Yapıların giriş kapısından çatı detayına, korkuluğundan parapet detayına kadar tüm cephe elemanları analiz edilmiştir. Çalışmaya dâhil edilen yapılar Art Deco etkisinin izlerini taşımaktadır. Sade, düz cepheler yerine kademeli biçimleniş, geometrik motif ve geometrik formlar ön plana çıkmıştır.
Özet (Çeviri)
The Art Deco movement, which began to gain recognition at the 1925 Paris Exposition, was inspired by the cultural, artistic, and architectural contexts of preceding periods. Its influence in Europe and the United States coincides with the Early Republican Era in Turkey. As the movement spread across many parts of the world, traces of Art Deco began to emerge in Turkey, particularly in Istanbul and Ankara, as part of the modernization efforts of the Turkish Republic. Art Deco manifested in various fields, including architecture, interior design, cinema, and performing arts. In the 1930s, its influence became evident in Istanbul's commercial, hotel, cinema, residential, and public buildings. This study examines the façades of buildings in the Kadıköy district. While the research predominantly focuses on the buildings in the Moda neighborhood, it is not limited to this area; buildings bearing traces of the Art Deco movement in Kadıköy Çarşısı and its surroundings have also been included in the evaluation. Historically, Moda, which had been a vineyard and recreational area for centuries, began to develop urbanistically with the political, economic, and social changes that emerged after the promulgation of the Tanzimat Edict in the second half of the 19th century. The increase in the Levantine population in the area, which was predominantly home to Turks, Greeks, Armenians, and Jews, had a notable impact on the architectural environment. Architectural styles prevalent in Istanbul in the late 19th and early 20th centuries can also be observed in Kadıköy. However, due to the urban changes and demolitions that occurred in Kadıköy over the past century, most buildings representing earlier architectural styles have not survived to the present day. Therefore, the examination of the Art Deco buildings that have remained in the region has been considered an important research subject. A total of 12 buildings influenced by the Art Deco movement were identified for this study. One of these buildings is located at Kadıköy Pier, three are in Kadıköy Çarşısı, and the rest are located in the Moda area and its surroundings. Some of these buildings are not registered as protected monuments, and it is clear that they need to be documented and preserved to prevent their erasure from the urban memory. Consequently, documenting and registering these buildings is among the primary goals of this thesis. In the case of attached buildings, Art Deco influence is particularly concentrated on the main façades, which is why only the entrance façades have been considered in the analysis. The façade drawings of the buildings were created based on scaled photographs processed using AutoCAD. The Art Deco influences on the building façades were examined through visual and written sources obtained from archives and libraries, on-site condition analysis, and photographic methods. All façade elements, from the entrance door to the roof details, including railings and parapet details, were analyzed. The buildings included in the study exhibit traces of the Art Deco style, characterized by stepped formations, geometric motifs, and forms, as opposed to simple, flat façades.
Benzer Tezler
- Sanat akımları bağlamında yapay zeka destekli grafik tasarım yorumlamaları
Artificial intelligence supported graphic design interpretations in the context of art movements
RABİA ULUTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Güzel SanatlarNecmettin Erbakan ÜniversitesiGrafik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT SAMİ ÖZTÜRK
- Art Deco akımı bağlamında kadın giyimi
Ladies dress in the context of Art Deco movement
TUĞÇE YUSUFOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Giyim EndüstrisiHaliç ÜniversitesiTekstil ve Moda Tasarımı Ana Sanat Dalı
PROF. ŞEBNEM RUHSAR TEMİR G
- Art deco tasarım akımında, malzemenin bir ifade dili olarakkavrama olan etkisinin konut örneğinde incelenmesi
Researching the material which affects the concept as an expression language in example of housing in art deco design movement
GÖKHAN ULUSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İç Mimari ve DekorasyonAnadolu Üniversitesiİç Mimarlık Ana Sanat Dalı
PROF. BUĞRU HAN BURAK KAPTAN
- Art Nouveau, Art Deco ve Bauhaus arasında, İstanbul mimarlığında üslup melezlenmeleri: İnönü caddesi özelinde cephe analizleri üzerinden bir okuma
Hybridizations of styles between Art Nouveau, Art Deco and Bauhaus in Istanbul architecture: A reading on facade analysis specific to İnönü avenue
ULUÇ ALGAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELVAN ERKMEN
- Artdeco akımı cephe tipolojilerine bağlı olarak geliştirilen uzman sistem modeli
The Model of expert system dependent on the front typologies of art deco flow
TOGAN TONG