Determining an organizational structure model toimprove productivity in architectural design offices
Mimari tasarım ofislerinde üretkenliği geliştirmek içinbir organizasyon yapısı modelinin belirlenmesi
- Tez No: 945256
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSNÜ MURAT GÜNAYDIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 187
Özet
Bu çalışmada, mimari tasarım ofislerinde organizasyonel üretkenliği artırmaya yönelik uygun bir organizasyon yapısı modeli belirlenmesi amaçlanmaktadır. Organizasyonel üretkenlik ve bunu etkileyen faktörler, çeşitli sektörlerde literatürde geniş çapta incelenmiş olmasına rağmen, mimari tasarım ofislerine özgü araştırmalar hâlâ sınırlı sayıdadır. Mimari tasarım ofisleri; proje temelli iş akışlarına, disiplinlerarası ekip çalışmasına ve yaratıcılık odaklı çıktılara dayanan kendine özgü operasyonel özellikler sergiler. Bu özgün yönlerine rağmen, üretkenlik odaklı araştırmalarda mimari tasarım ofislerinin organizasyonel yönetimine yeterince yer verilmemiştir. Bu eksikliğin, mimari uygulama yönetiminin genel organizasyon teorisi tartışmalarına sınırlı düzeyde entegre edilmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Dolayısıyla, üretkenliğin mimari tasarım ofisleri bağlamında nasıl ölçülebileceği, değerlendirilebileceği ve geliştirilebileceğine dair bilgi birikiminde belirgin bir boşluk bulunmaktadır. Bu durum, söz konusu alanda odaklanmış ve derinlemesine araştırmalar yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Araştırmaya kapsamlı bir literatür taraması ile başlanmıştır. Literatür taraması; organizasyon kavramının temel tanımları, tarihsel kökenleri ve yapısal bileşenleri de dahil olmak üzere geniş bir konu yelpazesini kapsamıştır. Özellikle proje bazlı organizasyonların özellikleri ele alınmış ve bu yapıların dinamik, geçici doğası vurgulanmıştır. Organizasyon yapısının tanımı, önemi ve teorik temelleri üzerinde durulmuş; yapının organizasyonel hedeflerle uyumlu bir şekilde tasarlanmasının verimlilik ve uyum sağlama açısından taşıdığı öneme dikkat çekilmiştir. Organizasyonel üretkenlik, kurumun belirli hedeflere ulaşması için yürüttüğü faaliyetlerin süre, maliyet, iş gücü gibi unsurlar dikkate alınarak etkinliğinin ölçülmesi olarak tanımlanabilir. Kurumsal üretkenlik, sadece fiziksel çıktıların artışıyla değil; aynı zamanda süreçlerin işleyişi, ekiplerin koordinasyonu, yönetimsel süreçlerin verimliliği ve karar alma hızlarıyla da doğrudan ilişkilidir. Bu doğrultuda, üretkenliği etkileyen faktörler çok boyutlu olarak ele alınmıştır. Ayrıca, organizasyon kavramı kurumsal yapıların ötesine taşınarak bireysel düzeyde de incelenmiş, bireysel organizasyonun kişisel hayattaki ve iş ortamındaki etkileri değerlendirilmiştir. Organizasyon yapısıyla organizasyonel performans arasındaki ilişki incelenmiş, üretkenlik kavramı kurumsal bağlamda tanımlanmış ve bunu etkileyen temel faktörler belirlenmiştir. Üretkenliği artırma stratejileri ve performans ölçme yöntemleri ele alınarak, üretkenliğin sistematik bir şekilde nasıl değerlendirilebileceği ve geliştirilebileceği üzerine çıkarımlar yapılmıştır. Bu araştırmanın amacı doğrultusunda, organizasyonel üretkenliği etkileyen faktörler ile organizasyonel yapı modelleri arasındaki ilişkiyi incelemek üzere kuramsal altyapı oluşturulmuştur. Bu teorik temel doğrultusunda, şu hipotez geliştirilmiştir:“Fonksiyonel yapı alt kategorilerini içeren 7 Bölümlü Organizasyon Yapısı, mimari tasarım ofislerinde organizasyonel üretkenliği artırmak için uygun bir modeldir.”Bu model, alternatif yapılara kıyasla daha kapsamlı olması ve ürün/proje odaklı tasarımı nedeniyle tercih edilmiştir. Mimari tasarım ofisleri genellikle belirli süre ve kaynaklarla yürütülen bağımsız projeler etrafında organize olduğu için, proje merkezli bir yapının bu tür ofislerin doğasıyla uyumlu olduğu ve verimlilik potansiyeli taşıdığı düşünülmüştür. Araştırma, literatür taraması ve anket çalışması olmak üzere iki aşamalı olarak yürütülmüştür. Hipotezi test etmek için nicel bir araştırma yöntemi benimsenmiştir. Bu bağlamda, önerilen organizasyon yapısı modelinin üretkenlik üzerindeki etkisini değerlendirmek amacıyla anket uygulamasına başvurulmuştur. Mimari tasarım ofislerinde çalışan profesyonellere yönelik olarak yapılandırılan anket formunda, organizasyon yapısı fonksiyonlarının mevcut kullanım durumu ve bu fonksiyonların üretkenliğe katkısına ilişkin algı düzeyleri ölçülmüştür. Elde edilen veriler çeşitli istatistiksel analiz yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Bunlar arasında güvenilirlik analizi, normallik testleri (Kolmogorov-Smirnov ve ShapiroWilk), korelasyon analizi ve bağımsız örneklemler t-testi yer almaktadır. Anket verileri, önerilen organizasyon yapısına ait fonksiyonların uygulama derecesi ile bu fonksiyonların üretkenliğe etkisine yönelik algılar arasında anlamlı ilişkiler kurulmasına olanak sağlamıştır. Anket formu iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, katılımcılara ait demografik bilgiler toplanmıştır. Bu bilgiler; yaş, cinsiyet, mesleki deneyim yılı, görev tanımı ve çalışılan ofisin büyüklüğü gibi temel parametrelerden oluşmaktadır. İkinci bölümde ise, 7 Bölümlü Organizasyon Yapısı modeline ait alt fonksiyonlar sıralanmış, her bir fonksiyonun ofislerde uygulanma durumu ve üretkenliğe katkısı 5'li Likert Ölçeği ile ölçülmüştür. Örneklem grubu Türkiye'de farklı şehirlerde faaliyet gösteren mimari tasarım ofislerinde çalışan 54 kişiden oluşmaktadır. Katılımcıların büyük bir bölümü mimar, iç mimar veya proje yöneticisi gibi doğrudan üretim sürecine dahil olan profesyonellerdir. Örneklemin çeşitliliği, araştırma bulgularının sektörel genellemeler yapılmasına olanak tanıyacak düzeyde geniş tutulmasına katkı sağlamıştır. Elde edilen bulgular, örneklem grubunu oluşturan mimari tasarım ofislerinin yarısından fazlasında, herkes tarafından bilinen açık ve tanımlı bir organizasyon yapısının bulunmadığını ortaya koymuştur. Bu durum, örnek grubu özelinde organizasyonel farkındalığın eksik olduğuna işaret etmekte ve literatürde yer alan mimari tasarım ofislerindeki yönetim bilinci eksikliği fikrini desteklemektedir. Bununla birlikte, önerilen organizasyon yapısına ait birçok fonksiyonun hâlihazırda kısmen uygulanmakta olduğu da gözlemlenmiştir. Veriler, bazı fonksiyonların kullanım sıklığı ile bu fonksiyonların üretkenliğe katkısına ilişkin algı arasında belirgin bir uyumsuzluk olduğunu göstermektedir. Örneğin,“organizasyonel büyüme için stratejik planlama”az kullanılan bir fonksiyon olmasına rağmen, üretkenliğe olan katkısı en yüksek görülen fonksiyon olmuştur. Bu durum, mimari tasarım ofisi çalışanlarının ve yöneticilerinin stratejik planlamanın önemi konusunda farkındalık kazanmaları gerektiğine işaret etmektedir.“Müşteri bilgilerinin saklanması ve arşivlenmesi”fonksiyonu ise oldukça sık kullanılıyor olmasına rağmen, üretkenliğe katkısı en düşük olarak değerlendirilmiştir. Bu da söz konusu fonksiyonun, üretkenliği geliştirmek dışında başka zorunluluklar nedeniyle kullanılıyor olabileceğini düşündürmektedir.“Gider yönetimi”ve“gelir yönetimi”gibi finansal işlemler hem sık kullanılmakta hem de üretkenliğe yüksek katkı sağladığı düşünülmektedir. Bu bulgular, organizasyon yapısının finansal kontrol mekanizmalarıyla doğrudan ilişkili olduğunu ve bu süreçlerin düzenli yürütülmesinin üretkenlik üzerinde olumlu etki yarattığını göstermektedir. Genel olarak elde edilen bulgular, önerilen 7 Bölümlü Organizasyon Yapısı modeline ait fonksiyonların önemli bir bölümünün mimari tasarım ofislerinde en azından kısmen uygulanmakta olduğunu ortaya koymuştur. Ancak bu fonksiyonların üretkenliğe katkısı ile uygulama düzeyleri arasındaki tutarsızlıklar, mevcut farkındalık eksikliğini ve yönetsel yapılanmada iyileştirmeye ihtiyaç duyulan alanları gözler önüne sermektedir. Verilerin analizi, organizasyon yapısının sadece bir şema ya da yapılandırma biçimi değil, aynı zamanda üretkenlik ile doğrudan ilişkili stratejik bir unsur olduğunu ortaya koymuştur. Bu bağlamda, önerilen yapının uygulamaya alınması halinde, hem yönetsel netlik sağlanabileceği hem de çalışanların iş süreçlerine daha etkin biçimde katılımının sağlanabileceği düşünülmektedir. Genel olarak bakıldığında, analiz sonuçları araştırma hipotezini desteklemiş ve önerilen yapısal modelin mimari tasarım ofislerinde üretkenliği artırma potansiyelini güçlü bir şekilde ortaya koymuştur. Araştırmanın temel amacı doğrultusunda önerilen 7 Bölümlü Organizasyon Yapısı modeli, mimari tasarım ofislerinin doğasına uygun ve üretkenlik açısından etkili bir yapısal çözüm olarak değerlendirilmiştir. Özellikle proje bazlı çalışan mimari ofislerde, iş süreçlerinin daha sistematik ve yönetilebilir hale gelmesi için organizasyonel yapılandırmaların açık biçimde belirlenmesi gerektiği vurgulanmıştır. Araştırma bulguları, mevcut durumda birçok mimari tasarım ofisinin açık, tanımlı ve tüm çalışanlar tarafından bilinen bir organizasyon yapısına sahip olmadığını göstermiştir. Bu durum, yönetimsel süreçlerde belirsizlik yarattığı gibi, görev dağılımında ve sorumluluk paylaşımında da sorunlara yol açmaktadır. Ayrıca, organizasyonel yapıların çalışanlar tarafından anlaşılır olması ve bu yapının tüm ofis üyeleriyle paylaşılması, üretkenlik düzeyini olumlu yönde etkileyebilecek önemli bir faktör olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda önerilen 7 Bölümlü Organizasyon Yapısı modeli, yalnızca yönetimsel netlik sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda çalışanların aidiyet duygusunu artırabilecek bir temel oluşturma potansiyeline sahiptir. Araştırmada kullanılan modelin önerilmesi ve test edilmesi süreci, gelecekte yapılacak çalışmalara da temel oluşturabilecek bir yöntemsel örnek teşkil etmektedir. Anket formunda yer verilen her bir organizasyonel fonksiyon, bağımsız olarak incelenebilir nitelikte olup, daha derinlemesine araştırmalara zemin hazırlamaktadır. Sonuç olarak, mimari tasarım ofislerinde organizasyonel üretkenliği artırmaya yönelik bütüncül, işlevsel ve uygulanabilir bir yapısal model önerilmiş; bu modelin geçerliliği saha çalışması ile test edilmiş ve hipotez istatistiksel olarak desteklenmiştir. Tez çalışması, mimarlık pratiğinin yalnızca tasarım yönüne değil, aynı zamanda yönetimsel yönüne de dikkat çekerek, disiplinin daha dengeli ve verimli biçimde yapılandırılmasına katkı sağlamayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
While organizational productivity and its influencing factors have been widely explored in the literature across various sectors, there remains a significant shortage of research dedicated specifically to architectural design offices (ADOs). ADOs exhibit distinctive operational characteristics—such as their reliance on project-based workflows, interdisciplinary teamwork, and creativity-centered outputs—that set them apart from more conventional corporate or industrial settings. Despite these unique aspects, the organizational management of ADOs has been largely overlooked in productivity-focused research. This gap may stem from the limited incorporation of architectural practice management into the broader discourse of organizational theory. Consequently, there is a notable deficiency in our understanding of how productivity can be accurately measured, evaluated, and improved within ADOs, underlining the need for focused investigation in this specialized area. This study aims to determine an organizational structure model to improve organizational productivity in ADOs. To achieve this, the research began with a comprehensive review of relevant literature. This review encompassed a wide spectrum of topics including the foundational definitions and historical origins of organizations, their components, and particularly, the attributes of project-based organizations. Emphasis was placed on understanding the implications of organizational structure—its role, typologies, and theoretical foundations—with particular focus on aligning structural design to organizational objectives. Additionally, the literature examined the concept of organization on the individual level, addressing personal and professional self-organization and its impact on workplace productivity. The review also investigated the connection between organizational structure and performance, providing a framework for defining and evaluating productivity within organizational contexts. It identified various productivity-enhancing strategies and outlined how performance can be effectively assessed. Furthermore, the study narrowed its focus to ADOs, exploring their internal structures, workflows, and the role of architectural management (AM) in coordinating both creative and technical tasks. It was observed that existing research on factors influencing productivity in ADOs remains scarce and lacks empirical depth. Based on this theoretical groundwork, the study proposed the following hypothesis: Organizational Structure with 7 Divisions (with functionel structure subcategories) is a suitable model to improve organizational productivity in ADOs. This model was chosen for its comprehensiveness and product-oriented design, which is thought to correspond well with the project-based nature of ADOs. As design offices typically operate with distinct, time-bound projects that mirror the characteristics of projectbased organizations (PBOs), a structure built around such logic is deemed appropriate and potentially beneficial. To test this hypothesis, a quantitative research methodology was employed. A survey was distributed among professionals working in ADOs to evaluate their organizational awareness, the degree to which functions of the proposed model are currently applied, and the perceived impact of these functions on productivity. The survey data were analyzed using a range of statistical techniques, including reliability analysis, normality testing, correlation analysis, and independent samples t-tests. The findings revealed that more than half of the participants lacked awareness of a clearly defined organizational structure within their offices, suggesting a general absence of organizational clarity. However, it was also observed that many of the functions associated with the proposed structure were already being partially implemented. The data shows a notable mismatch between how some functions are used and how important they are thought to be. Despite being underutilized,“strategic planning for organizational growth”was found to have the greatest influence on productivity, underscoring the necessity for ADO owners and employees to understand the significance of strategic planning. Financial operations like“expense management”and“revenue management”were widely employed and thought to be very productive. On the other hand,“keeping and archiving customer information”came in last in terms of perceived productivity impact yet somewhat high in utilization (i.e., it cannot be argued that it is utilized less), indicating that its high use may be due to factors other than productivity. As a general conclusion, it can be said that the analysis supported the hypothesis, indicating that the suggested model holds significant potential for improving productivity in ADOs.
Benzer Tezler
- Stratejik yönetim ve beton prefabrikasyon sektöründe çalışan bir işletmede uygulama
Başlık çevirisi yok
FERİT VARDAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Mühendislik Bilimleriİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSMAİL HAKKI BİÇER
- Gelişmekte olan ülkelerde teknoloji politikalarının belirlenmesi ve Türkiye'deki durum
Technology policies in developing countries and the situatiın in Turkey
MEHPARE BARIŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMühendislik Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TUFAN V. KOÇ
- Toplam kalite yönetiminde müşteri odaklılık ve sigorta sektöründe uygulama
Costumer focusedness in total quality management and application in insurance sector
BÜLENT GÖKSEL
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
SigortacılıkMarmara ÜniversitesiSigortacılık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞAHAMET BÜLBÜL
- Performans yönetim sistemleri
Performance management systems
ÖZLEM ÇELİKER
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiDOÇ.DR. MEHMET TANYAŞ
- Hücresel imalat sistemleri tasarımı ve uygulaması
Başlık çevirisi yok
ALAETTİN VARDAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiDOÇ. DR. MEHMET TANYAŞ